یک بررسی جدید جدید نشان می‌دهد مردان سیگاری کروموزوم Y سلول‌های خونی خود را بیشتر از غیرسیگاری‌ها از دست می‌دهند - و هرچه مصرف سیگارشان بالاتر باشد، تعداد کمتری کروموزوم Y خواهند داشت.
به گفته محققان این از دست رفتن کروموزوم Y می‌تواند توضیح‌دهنده خطر بالاتر سرطان را در مردان سیگاری در مقایسه با زنان سیگاری باشد.
لارس فرسبورگ، نویسنده همکار این مطالعه از دپارتمان ایمونولوژی، ژنتیک و پاتولوژی دانشگاه اوپسالا در سوئد گفت: «سلول‌هایی که کروموزوم Y را از دست می‌دهند نمی‌میرند. اما به نظر می‌رسد که کارکرد بیولوژیک‌شان مختل شود.»
همچنین به طور اختصاصی‌تر ممکن است کارکرد سلول‌های ایمنی خون که مسئول مبارزه با سرطان هستند، با از دست رفتن کروموزوم Y در آنها مختل شود.
- از دست دادن کروموزوم Y
کروموزوم Y یکی از دو کروموزوم تعیین‌کننده جنسیت در مردان است که دارای یک کروموزوم جنسی X و یک کروموزوم جنسی Y هستند. در حالت طبیعی در هنگام تقسیم سلولی، از همه کروموزوم‌ها کپی‌برداری می‌شود و این کروموزوم‌ها به دو سلول دختری جدید وارد می شوند. اما به گفته فرسبورگ گاهی اوقات در این مکانیسم پیچیده، کروموزوم‌ها از دست می‌روند.
معمولاٌ از دست رفتن کروموزوم‌ها موجب مرگ سلول‌ها می‌شود، ولی سلول‌های فاقد کروموزوم Y قادر به ادامه حیات هستند.
به گفته فرسبورگ، محققان بیش از 50 سال است که می‌دانند کروموزوم Y می‌تواند ناپدید شود. از دست رفتن کروموزوم Y در در مردان مسن شایع‌تر از مردان جوان است. اما فرسبورگ و همکارانش در ماه اوریل یافته‌های خود را مبنی بر ارتباط میان از دست رفتن کروموزوم Y در سلول‌های خونی و افزایش خطر سرطان را در ژورنال Nature Genetics منتشر کردند.
به گفته فرسبورگ، مرحله بعد مشخص کردن عوامل مؤثر در از دست دادن کروموزوم Y در مردان بود. او و همکارانش اطلاعات پزشکی مربوط به 6000 مرد شرکت‌کننده در سه مطالعه اپیدمیولوژیک در سوئد را جمع‌آوری کردند. این مردان درباره عواملی مانند ورزش، فشار خون، مصرف الکل و سیگار کشیدن از این افراد مورد پرسش قرار گرفتند و همچنین از آنها نمونه خون گرفته شد.
بنابراین محققان توانستند میزان فراوانی کروموزوم Y را در خون این مردان اندازه‌گیری کنند. (از آنجایی که سلول‌های قرمز خون فاقد DNAهستند، این اندازه‌گیری در سلول‌های سفید یا سلول‌های ایمنی موجود در خون انجام شد).
- اثر جانبی عجیب سیگار کشیدن
نتایج نشان داد که از دست رفتن کروموزوم Y در سلول‌های مردان مورد مطالعه امری شایع است.
مردان در دو تا از این بررسی‌ها در محدوده سنی 70 تا 80 بودند. در گروه اول ۶/۱۲ درصد مردان و در گروه دوم ۶/۱۵ درصد کروموزم Y خود را از دست داده بودند. در گروه سوم که شامل مردانی با محدوده سنی 48 تا 93 بود، تنها ۵/۷ درصد آنها کروموزوم Y خود را از دست داده بودند. در مردانی بالاتر از 70 سال ۴/۱۵ درصد و در مردان زیر 70 سال تنها ۱/۴ درصد از دست رفتگی کروموزوم Y رخ داده بود. به گفته محققان این نتایج نشان دهنده تأثیر سن در این پدیده است.
با در نظر گرفتن تأثیر سن، محققان به مقایسه سبک زندگی و عوامل بهداشتی در این افراد پرداختند و پی بردند که علاوه بر سن، سیگار کشیدن نیز با دست رفتن کروموزوم Y ارتباط دارد. خطر از دست رفتن کروموزوم Y در افراد سیگاری در مقایسه با غیرسیگاری‌ها، بین ۴/۲ تا ۴/۳ برابر بود.
برای تأیید تأثیر مستقیم سیگار کشیدن در از دست رفتن کروموزوم Y و پی بردن به اینکه سیگار کشیدن از چه طریقی باعث این پدیده می‌شود، آزمایش‌های بیشتری مورد نیاز است. اما شواهد متعددی در یافته‌های بررسی قویا دال بر مقصربودن سیگار در این پدیده است.
مردانی که بیشتر سیگار کشیده بودند، کروموزوم Y بیشتری از دست داده بودند. و در میان مردانی که سیگار کشیدن را ترک کرده بودند، سطح کروموزوم Y در خون تفاوت قابل توجهی با مردانی که تا به‌حال سیگار نکشیده بودند، نداشت.
به گفته فرسبورگ، این یافته آخر بسیار امیدبخش است.
او گفت: «وقتی سیگار کشیدن را ترک می‌کنید، سلول‌هایی که کروموزوم Y خود را از دست داده بودند، از گردش خون ناپدید می‌شوند. به عبارت دیگر این از دست رفتن کروموزوم Y قابل‌برگشت است.»
به گفته فرسبورگ، محققان مطمئن نیستند که سیگار کشیدن تا چه اندازه در از دست رفتن کروموزوم Y در دیگر سلول‌های بدن مؤثر است. سایر بررسی‌ها در مردان سالمند نشان می‌دهد که با افزایش سن ممکن است کروموزوم Y در سایر بافت‌ها نیز ناپدید شود.
از دست رفتن کروموزوم Y در سلول‌های خونی، برخلاف ارتباط این کروموزوم با جنسیت، ارتباط کمی با مردانگی دارد.
فرسبورگ گفت: «کروموزوم Y به جز تعیین جنسیت و زادآوری، در کارکردهای بسیار دیگری نیز دخیل است.»
به گفته فرسبورگ این از دست رفتن کروموزوم Y می‌تواند توضیح دهد چرا مردان در معرض خطربیشتر دچار شدن به سرطان (ناشی از سیگار کشیدن و نیز به طور کلی) هستند.
یک احتمال این است که از دست رفتن کروموزوم Y به خودی خود زیانبار نباشد، اما مانند قناری در معدن زغالسنگ، پیام‌دهنده این باشد که سلول‌هایی در نتیجه سیگار کشیدن دارند آسیب می‌بینند و جهش‌هایی در آنها رخ می‌دهند که می‌تواند باعث سرطان شود.
اما فرسبورگ و تیمش معتقد هستند که داستان پیچیده‌تر از این است.
فرسبورگ گفت: «از آنجایی که ما سلول‌های خونی خون کامل را بررسی کردیم، در واقع سلول‌های سیستم ایمنی را مورد بررسی قرار دادیم. یکی از عملکردهای سیستم ایمنی مبارزه با سرطان است.»
او گفت: «اگر برخی کدهای ژنتیکی که روی کروموزوم Y وجود دارند در عمل مبارزه با سرطان کمک کننده باشند، از دست دادن کروموزوم Y در خون بدن را به تومورها مستعدتر می‌کند.»
در مرحله بعد محققان می‌خواهند سلول‌های ایمنی را یکی یکی مورد بررسی قرار دهند تا بفهمند کدام نوع سلول‌های ایمنی بیشتر تحت‌تأثیر از دست رفتن کروموزوم Y قرار می‌گیرند.
منبع:Livescience
ترجمه: مهسا شیرانی