گروه بریکس یا گروه کشورهای با اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه یعنی برزیل، روسیه، هندوستان، چین و آفریقای جنوبی قرار است به اقتصادهای برتر در دنیای جدید و نیم قرن آینده تبدیل شوند.
ایده اولیه تشکیل این گروه به مدت‌ها قبل باز می‌گردد. زمانی که امریکا به رهبری جورج بوش به دنبال حمله به افغانستان و عراق با بهانه دموکراسی و جنگ علیه تروریسم بود، موسسه سرمایه‌گذاری «گلدمن ساکس» به منظور پیش‌بینی وضعیت اقتصادی جهان و قدرت‌های برتر آن در نیم قرن آینده مطرح شد.
نکته جالب تشکیل این گروه که قرار است در برابر اقتصاد غرب یعنی امریکا و اروپا قرار گیرد این است که ایده اولیه تشکیل این گروه توسط یک شرکت خدمات مالی و بانکداری امریکایی مطرح شد.
شرکت گلدمن ساکس در سال 2001 میلادی پیش‌بینی کرد که چهار کشور چین، هند، روسیه و برزیل تا سال ۲۰۱۰ میلادی در مسیر توسعه اقتصادی قرار گرفته و دارای بالاترین نرخ رشد اقتصادی خواهند بود که با گذشت زمان و به واقعیت پیوستن بخش عمده‌ای از پیش‌بینی‌های این موسسه، اعتبار بیشتری در میان تحلیل‌گران اقتصادی پیدا کرد.
این شرکت پیش‌بینی خود از وضعیت آینده اقتصادی دنیا را منتشر کرد و این «جیمز اونیل» اقتصاددان انگلیسی همکار با این موسسه بود که در سال 2001، از واژه بریک (اتحادیه کشورهای برزیل، روسیه، هندوستان و چین) استفاده کرد و آنها را اقتصادهای بسیار پرقدرت نیمه اول قرن 21 دانست.
او به عنوان یک بانکدار و سرمایه‌گذار از گلدمن ساکس، قانع شده بود که ایالات متحده و اروپا پس از حملات تروریستی 11سپتامبر 2001 دچار افت اقتصادی می‌شوند.
بر اساس نتایج مطالعات گلدمن ساکس در سال ۲۰۰۷ میلادی که علاوه بر آمارهای اقتصادی مبتنی بر سال مالی ۲۰۰۶، محور شاخص‌های محیطی رشد ثبات و شرایط اقتصاد کلان، سرمایه انسانی، شرایط سیاسی، تکنولوژی و نوآوری به دست آمده، ۱۱ کشور می‌توانند بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ میلادی، دارای بیشترین نرخ رشد اقتصادی بوده و نگاه سرمایه‌گذاران را به خود معطوف دارند.
این نظریه گرچه تنها به این مساله تاکید داشت که در آینده، این کشورها به اقتصادهای برتر تبدیل می‌شوند اما اونیل هیچ گاه بیان نکرده بود که این کشورها باید اتحادیه‌ای تشکیل دهند که بتوانند در برابر اقتصادهای بزرگی چون امریکا و اتحادیه اروپایی بایستند و قوانین، فعالیت‌ها و همکاری‌های مشترک خود را داشته باشند.
با این حال در شصت‌و‌یکمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد وزرای امور خارجه کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین گفت‌وگوهای مقدماتی را آغاز کردند. بعد از این اجلاس، رهبران ارشد بریک در چهار نشست دیپلماتیک دیگر (یکاترینبورگ، سائوپائولو، ژاپن و لندن) به منظور محکم کردن پایه‌های شکل‌گیری این گروه، شرکت کردند.
اولین اجلاسیه گروه بریک در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه با حضور «لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا»، «دمیتری مدودف»، «منموهن سینگ» و «هو جینتائو» به عنوان نمایندگان کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین برگزار شد.
در این اجلاسیه کشورهای عضو بریک بر موضوعاتی نظیر روش‌های بهبود وضعیت اقتصادی و اصلاح نظام مالی جهان متمرکز شدند. همچنین این کشورها در خصوص برقراری روابط پولی و تجاری نزدیک با یکدیگر و ایفای نقش موثر و بیشتر در امور اقتصادی جهان به بحث و تبادل‌نظر پرداختند.
اما نظر این کشورها در مورد سلطه واحد پولی امریکا و یورو واحد پولی اتحادیه اروپایی بر معاملات جهانی چه بود؟
این کشورها آن‌طور که رهبرانشان بیان کردند تاکنون چندان هم با این مساله مخالفتی نداشته‌اند اما به نظر می‌رسد اوضاع و شرایط اقتصادی جدید حاکم بر دنیا و به خصوص تحریم‌هایی که اتحادیه اروپایی و امریکا علیه روسیه اعمال کرده‌اند، شرایط برای معاملات این گروه را با تغییراتی رو‌به‌رو کند.
اعضای این گروه با این حال عضو کشورهای گروه 20 یا 20 کشور مهم دنیا در حوزه اقتصادی نیز هستند و به همین دلیل سعی دارند غیر از اینکه بنای خاص خود را پایه‌گذاری می‌کنند، برای استفاده از مزیت‌های عضو بودن در باشگاه قدرتمندان اقتصادی همچنان ارزهای رایج در دنیا را مورد استفاده قرار دهند.
اختلافات در گروه 20 را می‌توان از اجلاسی که این کشورها در آبان‌ماه در استرالیا برگزار کردند، مشاهده کرد.
روسیه با توجه به انتقادات نشان داد که دیگر تمایلی برای همکاری با کشورهایی که او را با بدترین انتقادات از این اجلاس بدرقه کردند، ندارد و باید گفت بعد از برگزاري این اجلاس و شکست خوردن سیاست دیپلماسی کوالایی- به خاطر استفاده از کوالاها برای نزدیک کردن کشورهای عضو این گروه به یکدیگر- می‌توان به‌صراحت اعلام کرد که عزم روسیه برای شکل‌دهی به ساختار گروه بریکس از قبل بیشتر خواهد شد.
کشورهایی که طی چند سال اخیر مشمول تحریم‌های امریکایی و اتحادیه اروپا قرار گرفته‌اند سعی کرده‌اند هر کدام به نحوی فعالیت‌های خود را بر اساس سایر ارزهای رایج دنیا انجام دهند و به همین دلیل واحدهای پولی چون روپیه هند و همچنین یوانچین بیشتر در معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- وضعیت اقتصادی گروه بریکس
تا سال 2014 کشورهای عضو گروه بریکس نماینده بیش از 3میلیارد جمعیت این کشورها هستند که 40درصد از جمعیت کل زمین را شامل می‌شوند.
این کشورها در کل تولید ناخالص داخلی‌ای معادل 16.039هزار میلیارد دلار دارند که در حدود 20درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای دنیا را شامل می‌شود و به این مبلغ می‌توان رقم 4هزار میلیارد دلار را نیز که به صورت مشترک بین کشورهای خارجی وجود دارد، اضافه کرد. تا سال 2014 کشورهای عضو گروه بریکس در حدود 18درصد از اقتصاد جهان را در دست داشته‌اند.
این گروه تاکنون نیز تاثیرگذاری‌های خاص خود را روی انجمن‌ها و سازمان‌های مهم اقتصادی بین‌المللی داشته است. در ژوئن سال 2012 اعضای بریکس در حدود 75میلیارد دلار به صندوق بین‌المللی پول کمک مالی کردند تا بتوانند به صورت بهینه‌تر و پرقدرت‌تری وارد عرصه اقتصادی دنیا شوند.
این کار با این حال بدون چشمداشت نبود. این قرض تحت این شرط به این سازمان بین‌المللی داده شد که بتواند هر چه سریع‌تر اصلاحات اقتصادی را در دنیا پیاده‌سازی کند.
این مساله نشان از این دارد که آنها غیر از اینکه به دنبال تاثیرگذاری بر سازمان‌های بین‌المللی ساخته دست امریکا همچون صندوق بین‌المللی پول بودند، در نهایت به دنبال ساختن سازمان‌ها و صندوق‌های خاص خود نیز بودند.
در ماه مارس سال 2013 و در جریان پنجمین اجلاس بریکس که در دوربارن آفریقای جنوبی برگزار شد، اعضای این گروه توافق کردند که سازمان اقتصادی بین‌المللی ایجاد کنند که بتواند بر سلطه سازمان‌های ساخته امریکا نظیر بانک جهانی یا صندوق بین‌المللی پول بر اقتصاد جهان پایان دهد.
بعد از این اجلاس آنها اعلام کردند که در حال برنامه‌ریزی برای تاسیس بانکی جدید هستند که به آن لقب «بانک توسعه جدید» دادند. آنها تا پایان سال 2014 باید این بانک را تاسیس کرده و امور اقتصادی و معاملات خود را از طریق این بانک به انجام برسانند.
با این حال در این زمینه باز هم اختلافاتی وجود دارد و مکانی که دفتر مرکزی این بانک باید قرار گیرد و همچنین میزان کمک‌های هر کشور برای تاسیس این بانک بزرگ بین‌المللی باعث شده است که کارهای ایجاد آن با تاخیر زیادی رو‌به‌رو شود.
در جلسه سران بریکس در سنت‌پترزبورگ که در ماه سپتامبر سال 2013 میلادی برگزار شد، چین در حدود 41میلیارد دلار دیگر به سهم عضویت خود در این سازمان پرداخت کرد و برزیل، هندوستان و روسیه هر کدام 18میلیارد دلار پرداخت کردند.
آفریقای جنوبی نیز 5میلیارد دلار پرداخت کرد. چین با این افزایش موجودی، به دنبال بالا بردن نقش خود در این سازمان بود و عقیده داشت محل اصلی این سازمان و جایی که این پول باید ذخیره شود، در چین باشد.
با این حال هندوستان و برزیل نیز خواهان داشتن سهم یکسان در این مساله بودند و بیان کردند می‌دانند که چین به دنبال ایفا کردن نقش رهبری در این گروه است.
با این حال آن‌طور که یکی از مقامات برزیل گفت این مساله با وجود اینکه اختلافات را بیشتر کرده، هنوز منجر به ایجاد تنش در این گروه نشده است. در 11 اکتبر سال 2013 وزیر اقتصادی روسیه، «آنتون سیلووانوف» اعلام کرد که ایده ساختن بنیاد مالی 100میلیارد دلاری اقدامی شدنی است و تا سال 2014 انجام خواهد شد.
«گویدو کانتگا»، وزیر اقتصادی برزیل با این حال اعلام کرد که تا ماه مارس سال 2014 این اقدام انجام خواهد شد. همچنين در آوریل سال 2014 تصمیم بر این شد که تاسیس این بنیاد تا سال 2015 به تعویق بیفتد.
از نظر این کشورها، تاسیس بنياد مالی بریکس، به کشورهای در حال توسعه و کشورهایی که می‌دانند منافعشان در سازمان‌های بین‌المللی پول، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی تامین نمی‌شود کمک زیادی می‌کند و می‌تواند تعداد زیادی از کشورها را به خود جذب کند. جیمز اونیل هم اکنون پیش‌بینی‌های دیگری نیز دارد.
بر اساس پیش‌بینی‌های این اقتصاددان برجسته به‌زودی شاهد بروز اقتصادهای نوظهورتری نسبت به بریکس نیز خواهیم بود. بر اساس پیش‌بینی او، گروهي از کشورها به نام «مینت» (MINT) یعني کشورهای متشکل از مکزیک، اندونزی، نیجریه و ترکیه نیز به غول‌های نوظهور اقتصاد در دنیا تبدیل خواهند شد.
به همین دلیل هم گروه بریکس این روزها در حال مطالعه برای افزودن تعدادی از کشورهای دیگر به این گروه است.
بر این اساس کشورهایی که احتمال می‌رود به‌زودی به این گروه بپیوندند کشورهای اندونزی، ترکیه و آلمان هستند و کشورهای دیگری چون مصر، ایران، آرژانتین، نیجریه و سوریه نیز برای عضویت در این گروه قدرتمند اقتصادی ابراز تمایل کرده‌اند.
منبع:همشهري‌اقتصاد