به گفته مديرعامل بورس تهران اين تغييرات تا پايان سال اجرا مي‌شود.به گزارش همشهري، حجم مبنا و دامنه نوسان 2متغير كنترل‌كننده بازار سهام هستند كه از نوسان بيش از حد قيمت‌ها در بورس جلوگيري مي‌كند. اين دو متغير كه از زمان دبيركلي‌حسين عبده تبريزي در بورس تهران تعريف و اجرا مي‌شود مخالفان زيادي دارد. به‌زعم‌كارشناسان اعمال قاعده حجم مبنا بازار را از بسياري جهات دچار آشفتگي مي‌كند ضمن اينكه پديده «صف‌نشيني» غيرحرفه‌اي‌ها و بروز برخي رفتارهاي گله وار در بازار از ديگر مشكلات اعمال اين قاعده بحث برانگيز است.
- حجم مبنا و دامنه نوسان چيست؟
دامنه نوسان قيمت در بورس تهران در حال حاضر 4درصد است؛ يعني قيمت سهام شركت‌هاي بورس بيشتر از اين ميزان نمي‌تواند افزايش يابد و بورس تهران اجازه چنين افزايشي براي قيمت يك سهم را به سرمايه‌گذار نمي‌دهد. حجم مبنا نيز محدوديت تعيين يك ميزان سهام مشخص از مجموع كل سهام يك شركت است كه بايد در يك روز توسط سرمايه‌گذاران مبادله شود تا امكان اعمال دامنه نوسان براي آن سهم به‌وجود آيد.
به بيان بهتر روزانه بايد مقدار مشخصي از سهام يك شركت مورد مبادله قرار گيرد تا بورس تهران اجازه دهد دامنه نوسان روزانه سهام در موردآن اعمال شود. براساس فرمول حجم مبنا سرمايه‌گذاران نمي‌توانند با خريد و فروش تعداد كمي از سهام يك شركت قيمت سهام يك شركت را تغييردهند؛ براي اين ميزان سهام فرمولي از سوي بورس تعيين شده است.
اهرم حجم مبنا در زمان آغاز به كارگيري آن در سال 82 از ضرب تعداد سهام شركت‌ها در عدد 8 ده‌هزارم محاسبه مي‌شد اما اين نسبت بعدها براي شركت‌هاي بزرگ به عدد 3 ده هزارم تغيير كرد تا زمينه افزايش نقدشوندگي سهام شركت‌هاي بزرگ فراهم شود.
قرار است در روش جديد، حجم مبنا (مخصوصا براي شركت‌هاي بزرگ) به اندازه يك ميليارد تومان يا عدد موجود فعلي، هر كدام كه كمتر باشد، لحاظ شود. به اين ترتيب افزايش يا كاهش قيمت هر سهم موجب ايجاد تغييراتي درحجم مبناي سهام شركت‌ها خواهد شد. به همين دليل مقرر شده هر سه‌ماه يك‌بار حجم مبناي شركت‌ها بازنگري شود.
براساس آخرين خبر‌ها تغييرات جديد حجم مبنا از بهمن‌ماه با 30شركت بزرگ به كار گرفته خواهد شد و تغيير دامنه نوسان از 4به 5درصد نيز يا همزمان با اين طرح و يا از اسفند‌ماه اجرا خواهد شد.
- تغيير تا پايان سال
حسن قاليباف اصل مديرعامل بورس تهران درباره اعمال تغييرات جديد در حجم مبنا و دامنه نوسان به همشهري‌گفت: شوراي بورس با تغيير دامنه نوسان و حجم مبنا موافقت كرده اما شرط كرده كه اجراي اين طرح بايد با هماهنگي شورا انجام شود. بر اين اساس پس از هماهنگي با شورا اين تغييرات تا پايان سال اجرايي خواهد شد.او افزود: علاوه بر تغيير روش محاسبه حجم مبنا، دامنه نوسان قيمت سهام عادي و حق تقدم هم از 4 و 8درصد فعلي به 5 و 10درصد افزايش خواهد يافت.
او تأكيد كرد: با بررسي‌هايي كه ما انجام داديم حجم مبنا روي سهام كوچك تأثير چنداني نداشت اما روي معاملات سهام 32شركت بزرگ تأثير ايجاد مي‌كرد. به اين ترتيب با اجراي تغييرات جديد در حجم مبنا معاملات سهام 32شركت بزرگ بورس تهران هم روان‌تر از گذشته مي‌شود.
سخنگوي بورس در پاسخ به اين پرسش كه آيا اين دو تغيير همزمان اجرا خواهد شد يا خير؟ توضيح داد: حجم مبنا از اهميت بيشتري برخوردار است چرا كه با اصلاح آن تغييرات قيمت و گردش سهام شركت‌ها ساده‌تر و باعث افزايش نقدشوندگي و كاهش گره معاملات خواهد شد. به همين دليل اصلاح حجم مبنا جلوتر از اصلاح دامنه نوسان اتفاق خواهد افتاد.
قاليباف اصل ادامه داد: در روش جديد، حجم مبناي همه شركت‌هاي بورس برخوردار از آن، به اندازه يك ميليارد تومان يا عدد موجود فعلي، هر كدام كه كمتر باشد، محاسبه مي‌شود. اين روش، شامل همه شركت‌ها بوده و تفكيكي صورت نگرفته اما به‌دليل اثر عمده‌‌اي كه روي شركت‌هاي بزرگ دارد، در اين دسته از شركت‌ها نمود ويژه‌اي خواهد داشت.او درباره به كارگيري شاخص‌هاي جديد بورس هم گفت: شاخص‌هاي جديد مسلما در سال‌جاري اجرا خواهد شد.
- بورس جاي اقدامات انقلابي نيست
محمد فطانت رئيس سازمان بورس و اوراق بهادار هم در اين‌باره گفت: معتقديم كه قيمت هر نوع دارايي قابل معامله در بازار سرمايه بايد در وهله اول براساس مكانيسم بازار تعيين شود و در وهله دوم معاملات آن روان و شناور باشد به اين معنا كه هر كس اراده كرد بتواند سهام بخرد و هر زمان كه خواست بتواند دارايي‌اش را به پول نقد تبديل كند.
او با بيان اينكه بازار سرمايه ايران هنوز با اين آرمان فاصله دارد، گفت: معتقدم آثار هر عاملي بايد به‌سرعت روي قيمت سهام نشان داده شود. به‌عنوان مثال در بورس‌هاي امارات شاهد بوديم پس از كاهش قيمت نفت ظرف چند روز شاخص‌ها افت كردند و روند اصلاح قيمت‌ها متناسب با شرايط جديد به پايان رسيد، ولي در ايران به‌دليل وجود قاعده حجم مبنا و برخي ترمز‌هاي ديگر روند اصلاح قيمت به كندي اتفاق مي‌افتد.
فطانت گفت: به‌عنوان مثال در بورس تهران از 15دي‌ماه 92روند كاهش شاخص آغاز شده و تاكنون ادامه دارد. به‌نظر مي‌رسد روند اصلاح قيمت‌ها كه قاعدتا بايد در يك يا چند روز انجام مي‌شد، در يك سال اخير به ماجرايي فرسايشي تبديل شده است.او تأكيدكرد: البته معتقد نيستم از همين فردا قواعد جاري معاملات سهام تغيير كند و مثلا قاعده حجم مبنا برداشته شود زيرا اصولا اعتقادي به اقدامات ناگهاني، يك‌شبه يا انقلابي در فضاي بورس ندارم، چون بورس و بازار سرمايه اساسا جاي چنين رفتار‌هايي نيست، اما به‌نظر مي‌رسد هركدام از اين مولفه‌ها بايد با مطالعه، به‌تدريج و با تدبير و آرامش اصلاح شود.