هر چند به‌نظر مي‌رسد مدرك ديپلم ديگر ارزشي نداشته باشد اما وجود اين همه آگهي و تبليغات يعني اين بازار به اندازه كافي عرضه و تقاضا دارد. براساس آگهي تبليغاتي پيامكي، از يك آموزشگاه علمي آزاد نحوه اخذ ديپلم رسمي را جويا مي‌شويم؛ براي ديپلم رسمي رشته‌هاي كاردانش مانند حسابداري، نقشه‌كشي، كامپيوتر و نقاشي چهره ثبت‌نام مي‌كنيم، شما دروس 3سال كاردانش را مي‌توانيد در مدت 1/5سال بخوانيد. البته پول مشكل زمان را هم حل مي‌كند و با پرداخت پول بيشتر مي‌توانيد مدرك‌تان را در زمان ديگري بگيريد.
مدير يكي از اين آموزشگاه‌ها توصيه مي‌كند براي اينكه آسان‌تر ديپلم رسمي بگيريد در رشته‌هاي نقاشي چهره يا كامپيوتر(گرافيك كامپيوتر) ادامه تحصيل بدهيد. بخشي از امتحانات مهارتي را ارشاد برگزار مي‌كند و نيمي از نمره را ارشاد به آموزشگاه واگذار كرده است. براي مثال اگر هنرجو از امتحاني 5هم بگيرد قبول است چون 5نمره هم آموزشگاه مي‌دهد.
ظاهرا آموزشگاه‌ها مجاز به ارائه دروس عمومي هستند و قبولي در رشته‌هايي مثل كامپيوتر و نقاشي صددرصد است. هزينه اين رشته‌ها نيز به‌ترتيب حدود يك‌ميليون و 700هزار تومان و يك‌ميليون و 400هزار تومان است. هزينه ديپلم رسمي رشته‌هاي حسابداري و نقشه‌كشي به‌ترتيب يك ميليون و 400هزار تومان و 2ميليون تومان است و قدري هم سخت‌تر، زيرا آزمون‌هاي مهارتي را سازمان فني و حرفه‌اي برگزار مي‌كند و نسبت به ارشاد سختگيري بيشتري دارد. بعضي از اين آموزشگاه‌ها مي‌گويند در قبال دريافت پول، سؤال و جواب‌هاي امتحان را هم قبل از آزمون تحويل مي‌دهند. البته در نهايت نمرات هنرجو براي يك مدرسه بزرگسال ارسال مي‌شود تا آنها مدرك رسمي ديپلم صادر كنند.
عوام‌فريبي
اما به‌نظر مي‌رسد بيشتر اين مؤسسات به جاي اينكه تخصصي حتي در جور كردن مدارك جعلي يا تهيه غيرقانوني مدرك معتبر داشته باشند، در فريب دادن افراد خبره هستند. وقتي مشتريان اين افراد حتي ديپلم هم ندارند و افراد كم سوادي هستند، راحت‌تر هم فريب مي‌خورند. يكي از اين افراد مي‌گويد:«4سال پيش خواستم از يك آموزشگاه ديپلم بگيرم. براي دروس عمومي به يك مدرسه بزرگسالان رفتم و به هر زحمتي بود آنها را پاس كردم ولي براي دروس مهارتي با مشكل روبه‌رو شدم. كلاس‌هاي اين دروس مهارتي (تخصصي) را در آموزشگاه گذراندم و بايد در امتحاناتي كه سازمان آموزش فني و حرفه‌اي برگزار مي‌كند شركت كنم و پس از 4سال هنوز موفق به دريافت ديپلم نشده‌ام و هنوز هم پول مي‌دهم.»
فعاليت غيرقانوني
اما اين بازار در مورد رشته‌هاي كاردانش داغ‌تر است. مديركل آموزش و پرورش شهر تهران در اين‌باره به همشهري مي‌گويد: «چون رشته‌هاي كاردانش امتحان نهايي ندارند آموزشگاه‌ها به اين كار روي آورده‌اند و اين كار نوعي سودجويي است. البته براساس قوانين آموزشگاه‌هاي علمي آزاد نمي‌توانند ديپلم رسمي صادر كنند و فقط مدارس مجاز به صدور مدرك رسمي ديپلم هستند و مردم فريب افراد سودجو را نخورند.»
با اين همه به‌نظر مي‌رسد سازش و ارتباطي بين اين آموزشگاه و برخي مدارس وجود دارد كه آنها با اطمينان از قبولي در امتحانات حرف مي‌زنند. تخلف در صدور مدرك يك روي اين سكه و تقلب و جعل روي ديگر آن است. با چند تلفن ساده مي‌شود به آدم‌هايي رسيد كه ادعا مي‌كنند در فرصت‌هاي بسيار كمتر، اصلا اصل مدرك را تحويل مي‌دهند.
چند روز قبل رئيس پليس امنيت عمومي تهران بزرگ از دستگيري مسئولان يك شركت قلابي كه اقدام به جعل مدارك تحصيلي مي‌كردند خبر داد و گفت: مدارك جعلي با قيمت‌هاي بيش از 2ميليون تومان به متقاضيان فروخته مي‌شد. سخنگوي اداره كل آموزش و پرورش شهر تهران در گفت‌وگو با همشهري، ضمن تأييد تلويحي افزايش كلاهبرداري‌ها و جعل مدرك ديپلم مي‌گويد: صدور مدرك تحصيلي رسمي ديپلم فقط با مراجعه شخص به واحد آموزشي رسمي و پس از طي مراحل قانوني انجام مي‌شود و هرگونه مدركي كه خارج از اين چارچوب باشد، جعلي و غيرقابل استناد است و افزون بر تحميل هزينه‌هاي مالي، موجب مشكلاتي از قبيل منع ادامه كار فرد دارنده اين مدارك يا ادامه تحصيل آنها شده‌است.
مسعود ثقفي تأييد مي‌كند تا‌كنون چند آموزشگاه متخلف در اين زمينه به مراجع قضايي معرفي شده و با چند آموزشگاه برخورد شده‌است.
علي زرافشان معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش هم پنهان نمي‌كند كه جاعلان از طريق يكي از سامانه‌هاي آموزش و پرورش يا جدايي سامانه‌ها از يكديگر براي ورود استفاده مي‌كنند.