هر چند اين بازديد بيشتر جنبه تفريحي از طريق پرنده‌نگري و به‌منظور آشنايي با مفهوم تالاب‌ها داشت ولي دريغم آمد كه از ديد كارشناسي به تحليل مشكلات اين تالاب‌ها و راهكارها نپردازم.
شوربختانه تالاب زيباي انزلي از تقابل شديد جامعه- حفاظت، ورود فاضلاب‌هاي شهري و صنعتي، نبود مطالعات پايه‌اي و نداشتن طرح مديريت به‌شدت رنج مي‌برد. همچنين حيات زيستي اين تالاب به همراه تالاب كياشهر به‌شدت توسط گونه غيربومي آزولا مورد تهديد قرار گرفته است.
پارك ملي بي‌نظير بوجاق با دربردارندگي تالاب بوجاق و ميزباني جمعيت بزرگي از پرندگان بومي و مهاجر، بستر و محيطي آرام، زيبا، جذاب و مهيج را فراهم مي‌كند كه تماشاي پرندگان و آرامش محيط، هر بازديدكننده‌اي را مدهوش قابليت‌هايش كرده و به‌خاطر همين است كه عمده اين نوشتار به اين پارك ملي مي‌پردازد و مي‌كوشد تا با ارائه راهكارهاي زير، مديريت آن را بهبود بخشد:
۱- ايجاد يك كمربند سبز اطراف پارك ملي: براي جلوگيري از زمين‌خواري و ورود غيرمجاز متخلفان و شكارچيان و همچنين ايجاد بادشكن و عايق صوتي طبيعي و جداسازي محيط شهري از محيط پارك ملي، نياز است تا احداث يك كمربند سبز برنامه‌ريزي شود. اين كمربند مي‌تواند در حداقل 5 رديف انبوه و فشرده با فاصله هر رديف ۵ متر به‌صورت زيگزاگي و با گونه توسكا قشلاقي ايجاد شود كه برگش مورد پسند دام نبوده و به‌علت رشد سريع و كمبود آفت و بيماري، مي‌تواند هزينه‌هاي جانبي نگهداري را هم كاهش دهد. اين كمربند همچنين بايد دربرگيرنده حريم ضلع‌شرقي رودخانه سفيدرود باشد تا از صيد و شكار در حريم سفيدرود نيز جلوگيري كند. پيشنهاد مي‌شود براي كاهش هزينه‌هاي كاشت اين كمربند سبز، از آنجا كه به روز ملي درختكاري (۱۵اسفند) نزديك مي‌شويم، مديريت پارك ملي مي‌تواند با بسترسازي و تهيه نهال‌ها، از انجمن‌ها و مردم محلي براي اين درختكاري دعوت كند.
۲- خروج گله‌هاي گاو و اسب از داخل پارك ملي: شوربختانه وجود گله‌هاي بزرگ احشام آن هم داخل منطقه‌اي ملقب به «پارك ملي» كه از نظر قانوني نبايد چرايي در آن صورت بگيرد و همچنين به‌خاطر لگدمال كردن و فشردن بستر پارك و نيز كمبود پوشش گياهي، ضروري است كه فورا اقدامي جهت خارج كردن اين احشام از داخل پارك ملي صورت گيرد. متأسفانه اين چراي شديد چندين سال است كه انجام مي‌گيرد و لازم است مديريت تصميم سريعي اتخاذ و از تكرار آن جلوگيري كند و به گسترش پوشش گياهي پارك ملي همت گمارد.
۳- بستن مصب ورودي تالاب بوجاق به سفيدرود: به‌خاطر كاهش سطح آب سفيدرود، اين مصب به‌صورت زهكش عمل كرده و باعث تخليه آب تالاب و خشكيدن سريع آن مي‌شود. پيشنهاد مي‌شود مديريت پارك ملي به‌خاطر حفظ درازمدت آب در تالاب، سريعا نسبت به بستن اين مصب اقدام كند. اين اقدام مي‌تواند بسيار ساده و ارزان صورت گيرد.
۴- بهره‌مندي جوامع محلي از امر حفاظت: متأسفانه تعداد تورهاي صيد ماهي و شكار پرندگان زيادند كه نشان از تقابل جامعه - حفاظت دارد. براي اينكه مردم حفاظت را از خود و براي خود بدانند لازم است از آن مستقيما بهره‌مند شوند. به‌عنوان مثال، مديريت پارك ملي مي‌تواند در روزهايي كه بازديدكنندگان زيادي از پارك ملي ديدن مي‌كنند به مردم محلي اجازه دهد تا تعداد محدودي اسب براي اجاره دادن به علاقه‌مندان براي سواركاري و كسب درآمد از اين طريق، به داخل پارك آورده و در محدوده‌اي از پارك اجازه سواركاري و تفريح دهد.
۵- بهبود وضعيت معيشت محيط‌بان و دلگرم كردن آنها به امر حفاظت: خوشبختانه پارك ملي بوجاق از نظر تعداد محيط‌بانان (۱۵ نفر) نسبت به ساير مناطق حفاظت شده از وضعيت مناسب‌تري برخوردار است ولي حقوق ماهانه بعضي از محيط‌بانان بسيار ناچيز است. اميد است با حمايت مالي و ارائه بسته‌هاي تشويقي، محيط‌بانان را بيشتر به امر حفاظت و تلاش در راه آن دلگرم كنند. از طرف ديگر، لازم است كه مشكلات ساختمان‌هاي محيط‌باني از قبيل نبود برق نيز برطرف شود.
مهدي كلاهي- دكتري جامعه‌شناسي محيط‌زيست