تحریم جشن خانه سینما از طرف اتحادیه تهیه‌کنندگان که ابتدا به نظر می‌رسید در حد تهدید باقی بماند، عملی شد تا فعلاً 20فیلم از حضور در جشن یازدهم انصراف بدهند؛ 20فیلم از مجموع 60 فیلم متقاضی یعنی کناره‌گیری یک سوم از فیلم‌های جشن امسال.
هر چند به عقیده مسئولان خانه سینما تولیدات جناح مخالف فیلم‌های بدنه سینمای ایران را تشکیل می‌دهند و عدم حضورشان توفیری در کیفیت جشن امسال نخواهد داشت، اما با کنار کشیدن فیلم‌های کارگردان‌های شاخصی چون مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و فریدون جیرانی قضیه شکل دیگری پیدا کرده است.
از طرف دیگر عدم حضور فیلم‌های کارگردان‌های اولی چون «پابرهنه در بهشت»، «اخراجی‌ها» و «آدم» که در جشنواره بیست و پنجم که مورد توجه منتقدان قرار گرفت هم می‌توانست بازار رقابت در جشن خانه سینما را گرم‌تر کند.
***
چند روز پس از اعلام آمادگی اتحادیه تهیه‌کنندگان برای معرفی داوران خود به جشن سینما، برگزارکنندگان جشن یازدهم روی نام چند داور قلم قرمز کشیدند تا اتحادیه تهیه‌کنندگان با انتشار یک بیانیه رسماً جشن سینمای ایران را تحریم کند.
مرتضی شایسته رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان در این‌باره می‌گوید: «علی‌رغم مشکلاتی که اساسنامه خانه سینما داشت و ما مخالف آن بودیم به احترام بقیه اهالی سینما در جشن شرکت و 10 داور خود را به آنها معرفی کردیم، اما در کمال تعجب با اقدام سرخود مسئولان خانه سینما مواجه شدیم تا در نهایت در یک تصمیم جمعی به این نتیجه برسیم که فیلم‌هایمان را از جشن یازدهم سینما خارج کنیم.»
پرویز پرستویی دبیر جشن یازدهم در واکنش به بیرون کشیدن فیلم‌های اعضای اتحادیه اعلام کرد حضور در جشن خانه سینما اختیاری است. او در پاسخ به ماهیت جشنواره امسال می‌گوید: «شعار و مضمون جشن امسال وحدت و مهربانی است. این مفهوم به اتکای شعار امسال «اتحاد ملی، انسجام اسلامی» طراحی شده. اگر پرداخت به وجوه جذاب این شعار عمل سیاسی است، باعث افتخار است و پای این شعار ایستاده‌ایم.»
رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان البته در پاسخ به این حرف‌ها می‌گوید: «متأسفانه برخی از دوستان شعارهای قشنگی سر می‌دهند اما عمل‌شان با حرف‌شان مطابقتی ندارد.»
مرتضی شایسته حرفهای آخرش را درباره جشن خانه سینما اینگونه تمام می‌کند: «دوست داشتیم در این جشن حضور داشته باشیم و همراه دیگر اهالی سینما باشیم اما مدیریت خانه سینما نسبت به تهیه‌کنندگان سینما کم‌لطف است. امیدواریم در آینده شاهد تغییر در نگاه و نگرش مدیریت خانه سینما به صنف تأثیرگذار خانه‌سینما، اتحادیه تهیه‌کنندگان و توزیع‌کنندگان باشیم.»
حرفهای حسین فرح‌بخش اما تندتر از شایسته است. عضو شورای مرکزی اتحادیه تهیه کنندگان می‌گوید: «این بار اتحادیه قاطع‌تر و مصمم‌تر از دفعات قبل پای این اتفاقات ایستاده و کوتاه نمی‌آییم.
مدیرعامل خانه سینما بدون مجوز در کار صنف ما دخالت کرده‌اند و خانه سینما را تبدیل به صنفی دولتی کرده‌اند.»فرح‌بخش درباره جشن یازدهم می‌گوید: « برگزارکنندگان آن بهتر است به جای حیف و میل بیت‌المال به نیازمندان صنوف مختلف سینما کمک کنند. نتیجه جشن هم از حالا مشخص است. آنها به هر کس دوست دارند جایزه می‌دهند!»
اما اختلاف میان تهیه‌کنندگان و خانه سینما چرا دوباره اوج گرفت؟ تا همین چند هفته قبل اوضاع سینما آرام بود. نه تحریمی در کار بود و نه کناره‌گیری، اما صدور یک بیانیه شاید بی‌موقع همه چیز را خراب کرد. بیانیه‌ای که به امضای مشترک مدیر کل اداره نظارت و ارزشیابی و مدیرعامل خانه سینما رسیده بود و نتیجه‌اش تشکیل فدراسیون تهیه‌کنندگان بود.
شاید واکنش مسئولان خانه سینما با داوران اتحادیه برای انتخاب فیلم‌ها برخورنده بود اما قبل از آن انتشار همین بیانیه اتحادیه تهیه‌کنندگان را به صرافت انداخت تا قید حضور درجشن سینما را بزنند و اینگونه موضع‌گیری‌شان را نشان دهند. بیانیه‌ای که رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان عقیده دارد برخلاف صورت جلسه قبلی صادر شده است: «به دلیل اختلافات قبلی و باوجود میل باطنی اعضای اتحادیه، سال قبل به دعوت آقای اربابی جواب مثبت دادیم و در جلسه‌ای مشترک حضور پیدا کردیم.
در پایان آن نشست تفاهم‌نامه‌ای امضا شد که مورد موافقت همه اعضای آن جلسه بود اما اعلام تشکیل فدراسیون تهیه‌کنندگان یک عهدشکنی بزرگ بود. چرا که در بیانیه جدید نکاتی یادآوری شده بود که در تفاهم نامه قبلی وجود نداشت.»
شایسته در توضیح بیشتر درباره حرف‌هایش می‌گوید: «اتحادیه همچنان در اجرای آن تفاهم‌نامه که به امضای 23تن از اعضای حاضر در آن نشست رسید، تاکید دارد و اگر قرار باشد ماده‌ای به این تفاهم‌نامه اضافه یا از آن کم شود باید با تایید همان کمیته 23نفره قبلی باشد که آقای جعفری جلوه هم در آن نشست حضور داشتند.»
رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان با اعلام این موضع که تاکنون از هرگونه همکاری برای برطرف شدن اختلافات فروگذاری نکردند، می‌گوید: «امیدوار بودیم در سال وحدت ملی و انسجام اسلامی اختلافات میان تهیه‌کنندگان حل شود.
ما تلاش خودمان را کردیم. تن به مصالحه دادیم و حتی برخلاف میل باطنی‌مان تفاهم‌نامه‌ای را امضا کردیم اما دوستان ما حتی این تفاهم‌نامه را هم زیر پا گذاشتند.»
حرف آخر شایسته این است: «تنها راه برون رفت از تفرقه موجود، عمل کردن به همان تفاهم‌نامه‌ای است که به امضای کمیته 23نفره رسیده.»
این در حالی است که طیف مقابل اتحادیه، عقیده دیگری دارد.
سیدضیاء هاشمی مدیرعامل سابق خانه سینما و عضو کانون تهیه‌کنندگان فیلم ایران در مورد اختلافات پیش آمده بین اتحادیه تهیه‌کنندگان، مجمع فیلم‌سازان و کانون تهیه کنندگان می‌گوید: ریشه این اختلافات به سابقه ایجاد اتحادیه بازمی‌گردد. اتحادیه ابتدا به عنوان مجمع تولیدکنندگان فیلم ایران فعالیت می‌کرد و اختلافات اساسی بین تهیه‌کنندگان از سال 68، یعنی یک سال بعد از تشکیل مجمع وجود داشته است؛ به‌طوری که همین اختلافات در سال 70 منجر به جدایی برخی از تهیه‌کنندگان از بدنه مجمع تولیدکنندگان شد.
هاشمی می‌افزاید: 16 سال پیش تشکلی به نام اتحادیه تهیه‌کنندگان فیلم ایران به‌وجود آمد و بعد از گذشت زمان، اعضای این اتحادیه با هم اختلاف پیدا کردند؛ اختلافی که شاید در صنف‌های دیگر هم وجود داشته باشد.به اعتقاد هاشمی موضوع به پیش کشیدن بحث تفرقه نیست بلکه اصل ماجرا به اختلاف فرهنگی میان تهیه‌کنندگان بازمی‌گردد.
او می‌افزاید: این تهیه‌کننده‌ها به خاطر اختلاف فرهنگی، نمی‌توانند با هم سر یک میز بنشینند و به شکل‌های مختلف، مجبورند به عضویت تشکل‌های دیگر مثل کانون یا مجمع درآیند و این هم اشکالی ندارد.
او که از مدافعان تشکیل فدراسیون تهیه‌کنندگان است، می‌گوید: این‌که ما 5 تشکل فعال سینمایی داشته باشیم، اشکالی ندارد. منتها اتحادیه تهیه‌کنندگان و برخی از اعضایشان به دلیل تمامیت‌خواهی فکر می‌کنند، این «مال و اموال» ممکن است بین دیگران تقسیم شود. در صورتی که چنین نیست و قرار است «سیاستگذاری» بین این تشکل‌ها تقسیم شود.
علیرضا شجاع‌نوری دیگر عضو کانون تهیه‌کنندگان هم در این رابطه می‌گوید: خانه سینما و اداره کل ارزشیابی و نظارت بر سینمای حرفهای، یک تشکل را به عنوان مرجع اصلی تهیه‌کنندگی می‌شناسد و آن هم فدراسیون است.
او می‌گوید: اتفاقی که در تشکیل فدراسیون افتاد، ابتدا به ساکن نبود بلکه به دنبال ماه‌ها تنش و بحران‌هایی بود که در عرصه تهیه‌کنندگی در سینمای ایران وجود داشت.
متاسفانه اتحادیه تهیه‌کنندگان با نحوه اداره و اجرایی که داشت نتوانست تهیه‌کنندگی در سینمای ایران را به سامان برساند و این باعث شد که گروهی از تهیه‌کنندگان مستقل، این تشکل را حامی خودشان نبینند.
او در مورد تحریم جشن از سوی اعضای اتحادیه نیز معتقد است: این تصمیم به خود اتحادیه مربوط است، اما برای ما جای تأسف است چون جشن خانه سینما متعلق به کلیه اهالی خانه سینما است و هر کسی که خودش را عضو خانه سینما می‌داند، در برپایی این جشن شریک است.
هرچند اتحادیه تهیه‌کنندگان در هیچ کدام از بیانیه‌هایش برای کنار کشیدن از جشن یازدهم سینما اشاره‌ای به موضوع تشکیل فدراسیون نکردند اما تقریبا همه اهالی سینما می‌دانند که این اقدام ناگهانی – تشکیل فدراسیون تهیه‌کنندگان- تیر خلاصی بود برای رودررو قرار گرفتن دوباره تهیه کنندگان سینما.
شاید کمی آینده‌نگری از سوی مسئولان سینمایی باعث می‌شد وضعیت سینمای ایران این گونه آشفته نشود. شاید اگر بیانیه مشترک اداره نظارت و ارزشیابی و خانه سینما چند هفته دیرتر منتشر می‌شد تا تهیه‌کننده‌های سینما چند هفته دیرتر زیر یک سقف جمع می‌شدند! حالا جشن یازدهم سینما این گونه با بحران روبه‌رو نمی‌شد.
حالا پای کارگردان شاخصی چون مسعود کیمیایی هم به داستان اختلاف میان تهیه‌کننده‌های خصوصی و دولتی کشیده شده تا حاد بودن قضیه بیش از قبل مشخص شود. هر چقدر هم مسئولان برپایی جشن، اوضاع فعلی را عادی جلوه دهند اما نمی‌شود جنب و جوش چند روز اخیر آنها را بی‌ارتباط به اتفاقات رخ داده فرض کرد.
تلاش برای بازگرداندن فیلم مسعودکیمیایی و چند کارگردان دیگر و تمدید مهلت برای متقاضیانی که فیلم‌هایشان همچنان مراحل فنی را طی می‌کند آخرین تمهیدات دبیر جشن یازدهم سینما بوده است؛ جشنی که امسال وارد دومین دهه عمرش می‌شود و اهالی سینما در انتظار برپایی با شکوه‌ترین دوره آن هستند.