تاریخ انتشار: ۲۶ مرداد ۱۳۸۶ - ۱۵:۰۴

همشهری آنلاین - محمد رسولی: صف‌های طویل برای تحویل گرفتن صفحات درخشان و گرد برای اولین بار در جهان 17 آگوست 1982 میلادی در هانوفر آلمان تشکیل شد

پدیده‌ای که در زمان خود به عنوان نوعی اعجاز در عالم دیجیتال محسوب می‌شد، همان دیسک‌های فشرده یا سی‌دی معروف است که امروز جمعه 25 ساله شده است.

البته این 25 سالگی چندان مبارک نبوده زیرا آینده سی‌دی‌ها روز به روز مبهم‌تر شده و بعید نیست بسیار سریع‌تر از آنچه پیش‌بینی می‌شود، همانند فلاپی دیسک‌ها ، از آنها نیز خداحافظی کنیم.

ورود دستگاههای پلیر یا پخش دیجیتال آنلاین و شبکه‌های پخش و به اشتراک‌گذاری موزیک، دیسک‌های سرد یا همان کول دیسک‌ها، دی‌وی‌دی و ابزار دیجیتال برای حمل فایل‌های اطلاعاتی و صوتی تصویری باعث شده که کمتر کاربری به سراغ سی‌دی برود. ظرفیت نسبتا کم و سطح غیر قابل اطمینان (به دلیل خش‌پذیری) و همچنین فضای بیشتر اشغالی نسبت به سایرین از جمله دلایل دیگر این تغییر رویکرد کابران محسوب می‌شود.
سی‌دی‌ها که برای اولین بار در دنیای صوت و سپس تصویر مورد استفاده قرار گرفتند (عملا هم برای استفاده در فضای مولتی‌مدیا و فیلم و موسیقی ساخته شدند و بعدها استفاده‌های دیگری نیز از آنها صورت گرفت) با سمفونی آلپاین ریچارد استراوس معرفی  و اولین آنها نیز با همکاری شرکت ژاپنی سونی و فیلیپس هلند تولید شد.
 صنعت موسیقی در سال 1990 با  انقلابی در زمینه مدیا روبرو شد و کاست‌های و فیلم‌های VHS جای خود را به سی‌دی‌ها دادند و بسیاری از هنرمندان آلبوم‌های خود را با فرمت Audio و بر روی سی‌دی به علاقه‌مندان تقدیم می‌کردند. سی‌دی‌ها تا سال‌های اخیر نیز وظایف مشابهی را برعهده داشتند و با کاهش قیمت و تولید انبوه آنها، به عنوان یک ابزار همگانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند ولی با ظهور دیسک‌های دی‌وی‌دی با ظرفیت بالاتر در حجم مشابه و دیسک‌های سرد USB و کامپیوترهای کوچک و ابزارهای جدید مانند آی‌پاد و آیفون‌، رغبت به استفاده از آنها در بین کاربران کاهش پیدا کرد.
در دهه 1980  و در زمان تولید اولین سی‌دی‌ها، با توجه به امکانات موجود، محققان توانستند تراشه مخصوص درایو سی‌دی‌رام را تولید کنند که در نوع خود اکتشاف مهمی بوده است. پس از آن تولید هد یا همان چشمی لیزری سی‌دی‌ که برای خواندن بر روی درایو قرار می‌گیرد نیز امر مهمی بوده که با مشارکت تعداد زیادی از شرکت‌ها در سال 1979 و پیش از تولید سی‌دی  به وقوع پیوست. در سال 1980 نیز کتابی تحت عنوان کتاب قرمز توسط این شرکت‌ها منتشر شد که کلیه استاندارد‌های مربوط به سی‌دی و داریو در آن منتشر و باعث شد طی دو سال، سی‌دی استاندارد وارد بازار شود. پس از آن فیلیپس به تولید انبوه سی‌دی پرداخت و سونی نیز بیشتر بر روی داریو آن و استانداردهای لازم و لیزر استفاده شده در آن پرداخت تا بتواند فایل‌های کامپیوتری را نیز بر روی سی‌دی‌ها قرار دهد. در واقع این همان تغییر استفاده سی‌دی از آنالوگ به دیجیتال بوده است. لیزر بر روی صفحه دیسک‌ با ایجاد سوراخ‌های کوچک غیرقابل رویت، اطلاعات را ذخیره  کرده و هد با خواندن این خانه‌ها که همان صفر و یک دیجیتال هستند، نقش هد گرامافون را بازی می‌کرد تا سی‌دی‌ها از دنیای آنالوگ خارج شوند. به دلیل پوشش داده‌شدن سوراخ‌های موجود بر روی سی‌دی با مواد خاص پلاستیکی، و عدم تماس مستقیم هد با آنها، کیفیت صوت و تصویر بر روی آنها کاهش پیدا نمی‌کرد . این یکی از برتری‌های مهم سی‌دی بر کاست محسوب می‌شود. به همین دلیل است که سی‌دی‌ها معمولا یکبار مصرف بوده و امکان نوشتن بر روی آنها، تنها برای یکبار امکان‌پذیر است. البته بعدها، سی‌دی‌هایی که قابلیت پاک شدن و نوشته شدن اطلاعات چندباره بر روی آنها وجود داشته باشد تولید گردید ولی آنها نیز بسیار زود از بین رفته و کیفیت خود را از دست می‌دادند.
اما چرا سی‌دی‌ها 640 مگابایت ظرفیت داشتند؟ صحبت‌های زیادی در این زمینه وجود دارد. برخی آن را معادل وزن قایق‌های کوچک هلندی می‌دانند و برخی آن را معادل زمان لازم برای پخش سمفونی 9 بتهوون می‌دانند. اما حقیقت چیز دیگری است. محققان در آن زمان در یک جلسه مشترک با تمام متخصصان دخیل در پروژه، به این نتیجه رسیدند که حجم 640 مگابایت یک حجم کافی و مناسب است (بعدها این حجم به 700 و 800 مگابایت افزایش پیدا کرد.).
در سال 1982 در واقع زمان به ثمر رسیدن تمام تلاش متخصصان بوده که شرکت‌ها مختلف موفق شدند به صورت انبوه سی‌دی را تولید کرده و با آلبوم خوانندگان معروف آن زمان روانه بازار شد و دستگاه پلیر آنها نیز در همان سال وارد بازار گردید. در سال 1986 نیز سی‌دی‌رایترهای عمومی وارد بازار شد.
آمارها حاکی از آن است که سی‌دی آخرین روزهای عمر خود را طی می‌کند. فروش سی‌دی در سال 2006 ، 22 درصد کاهش نشان داده است و نسبت به سال 2001 از 712 میلیون عدد به 553 میلیون عدد رسیده است. (آمار فقط مربوط به آمریکا است)
سی‌دی‌ها اگرچه یک شبه از صحنه روزگار حذف نمی‌شوند ولی می‌توان سالهای باقی‌مانده عمر آنها را با انگشتان دست محاسبه کرد. این امر برای تولیدکنندگان آن می‌تواند غیر قابل هضم باشد، ولی عمر بیش از 25 سال برای یک ابزار دیجیتال در دنیای روبه رشد امروزی ، موفقیت بزرگی محسوب می‌شود.

Rasouli@Hamshahri.org