این بیمارى معمولاً قبل از بروز شکستگى علائم چندانى ندارد. در این بیمارى از دست رفتن کلسیم باعث متخلل‌شدن شدن استخوان مى‌شود. این وضعیت را از دست رفتن توده استخوانى مى‌نامند.
پوکى استخوان در زنان شایع تر از مردان است.
علل این امر کمتر بودن توده استخوانى در زنان، طول عمر بیشتر زنان و مصرف کمتر کلسیم به وسیله آنها و نیاز به هورمون جنسى زنانه - استروژن - براى محکم نگه داشتن استخوان‌هاى آنها است. اگر مرد ها هم به اندازه زنان عمر مى‌کردند، آنها هم در معرض خطر پوکى استخوان در سنین بالا بودند.
پس از آنکه در ۳۵ سالگى توده کلى استخوان ها به حداکثر مقدار خود رسید در همه بزرگسالان از دست دادن توده استخوان شروع مى‌شود.
در زنان سرعت از دست دادن توده استخوانى پس از یائسگى، با سقوط میزان استروژن در بدن، اوج مى گیرد. از آن جایى که تخمدان ها تولید استروژن را در زنان انجام مى‌دهند، برداشتن تخمدان ها با جراحى به دلایل مختلف در آنها باعث از دست رفت سریع‌تر توده استخوانى مى شود.
علائم پوکى استخوان
ممکن است تا هنگام بروز علائم وخیم متوجه ابتلا خود به پوکى استخوان نشوید. این علائم شامل شکستگى استخوان ها، کمردرد یا پیدا شدن قوز در ستون فقرات باشد. همچنین در طول زمان ممکن است به علت درهم رفتن مهره ها طول قدتان کوتاه شود.
این مشکلات هنگامى بروز مى‌کند که مقدار زیادى از کلسیم استخوان از قبل از دست رفته است.
عوامل آسیب‌پذبری به پوکی استخوان
عوامل مستعدکننده به پوکى استخوان در فهرست زیر آمده است. هر چه داراى تعداد بیشترى از آنها باشید احتمالاً بروز پوکى استخوان در شما بیشتر است:
- یائسگى پیش از ۴۸ سال.
- جراحى براى برداشتن تخمدان قبل از یائسگى.
- دریافت ناکافى کلسیم.
- ورزش نکردن به حدکافى.
- سیگار کشیدن.
- سابقه خانوادگى پوکى استخوان.
- چارچوب استخوانى نازک یا کوچک
- پوست روشن (نژاد قفقازى یا آسیایى)
- پرکارى تیروئید
- مصرف طولانى مدت دارو هاى خوراکى کورتونى
آیا به آزمون تراکم سنجى استخوان نیاز دارم
در این مورد با پزشکتان مشاوره کنید. در بسیارى از زنان مى توان پوکى استخوان (یا خطر ابتلا به آن) را بدون این آزمون تشخیص داد.
در صورت ضرورت انجام این آزمون، پزشکان با تجهیزاتى مخصوص «تصویرى» از استخوان ها به دست مى آورند که تراکم آنها را نشان مى دهد و براساس آن مى‌توانند پوکى استخوان را تشخیص دهند.
نقش درمان جایگزینی هورمونی
درمان جایگزینى هورمون (HRT) تجویز هورمون هاى جنسى زنانه پس از یائسگى در زنان راهى براى پیشگیرى از پوکى استخوان یا جلوگیرى از بدتر شدن آن است.
در HRT شما هورمون هاى استروژن و پروژسترون را همراه هم یا هورمون استروژن را به تنهایى مصرف مى‌کنید تا با افت استروژن در یائسگى یا هنگام برداشتن جراحى تخمدان ها مقابله شود.
البته باید خطرات احتمالى ناشى از درمان جایگزینى هورمون نیز توسط پزشک ارزیابى شود. در این ارزیابى عواملى مانند سابقه بهداشتى شما و سابقه بهداشتى خانواده تان اهمیت دارد.
درمان‌های دارویی پوکی استخوان:
کلسى تونین
کلسى تونین (با نام هاى تجارتى کلسیمار یا میاکلسین) هورمونى است که به پیشگیرى از دست رفتن بیشتر استخوان کمک مى کند و درد استخوانى را در مبتلایان به پوکى استخوان کاهش مى‌دهد.
کلسى تونین را مى‌توان به صورت تزریقى یا اسپرى بینى مورد استفاده قرار داد. شایع‌ترین عارضه جانبى این دارو تهوع است.
آلندرونیت و ریسندرونیت
آلندرونیت (با نام تجارى فوزاماکس) و ریسندرونیت (با نام تجارى آکتونل) هورمون نیستند، بلکه دارو هایى هستند که براى پیشگیرى و درمان پوکى استخوان به کار مى‌روند. این دارو ها خطر شکستگى‌هاى ستون فقرات را با کاهش میزان از دست رفتن توده استخوانى کاهش مى‌دهند. شایع ترین عارضه جانبى این دارو ها دل‌آشوبه است.
رالوکسیفن
رالوکسیفن (با نام تجارى اویستا) دارویى است که با افزایش تراکم استخوان از پوکى استخوان پیشگیرى و آن را درمان مى کند. این دارو هم هورمونى نیست اما اثرات هورمون استروژن را تقلید مى‌کند. عوارض جانبى این دارو شامل گرگرفتگى و افزایش خطر لخته شدن خون است.
ترى پاراتاید
ترى پاراتاید (با نام تجارى فورتئو) یک هورمون مصنوعى تزریقى است که یک بار در روز براى درمان پوکى استخوان تجویز مى‌شود. این دارو باعث رشد استخوان جدید مى‌شود. عوارض جانبى شایع این دارو تهوع، سیاهى رفتن چشم ها و گرفتگى عضلات ساق پا است.
میزان نیاز روزانه به کلسیم چقدر است
قبل از یائسگى شما به حدود هزار میلى گرم کلسیم در روز نیاز دارید. پس از یائسگى در صورت مصرف استروژن نیاز شما به کلسیم هزار میلى گرم و در صورتى که هورمون استروژن دریافت نمى‌کنید ۱۵۰۰ میلى گرم در روز است.
بهتر است کلسیم را از راه غذا به دست آورید. فرآورده هاى لبنى کم چربى بهترین منبع دریافت کلسیم هستند. از منابع دیگر کلسیم مى توان به خشکبار، ماهى ساردین و کلم براکلى اشاره کرد.
به عنوان یک راهنماى عملى در نظر داشته باشید که یک فنجان شیر یا ماست حدود ۳۰۰۰ میلى گرم کلسیم دارد.
در صورتى که میزان کلسیم در مواد غذایى دریافتى شما کافى نباشد پزشکتان ممکن است قرص کلسیم براى شما تجویز کند. قرص کلسیم را در موقع غذا یا همراه با جرعه اى شیر بخورید. ویتامین D یا لاکتوز (قند طبیعى موجود در شیر) به جذب کلسیم کمک مى‌کند.
نکاتى براى قوى نگه داشتن استخوان ها
- ورزش کردن.
- خوردن غذاى متعادل داراى دست کم هزار میلى گرم کلسیم در روز.
- ترک سیگار. سیگار کشیدن پوکى استخوان را بدتر مى‌کند.
- مشاوره با دکتر در مورد درمان جایگزینى با هورمون (HRT) یا سایر داروها براى پیشگیرى یا درمان پوکى استخوان.