بسیاری از افراد فقط به همین خاطر از درمان منظم دندانپزشکى اجتناب مى‌کنند. اما نرفتن به مطب دندانپزشک به خاطر ترس اثر متضادى به دنبال دارد. پوسیدگى دندان پیشرفت مى‌کند و مشکلات شدیدترى به وجود مى‌آید که نیاز به عمل هاى پیچیده‌تر دارد.
اغلب بزرگسالانى که دچار هراس از دندانپزشک هستند، مى‌توانند رد این عواطف را در تجربیات منفى دوران کودکى پیدا کنند. خوشبختانه پیشرفت تکنیک‌هاى دندانپزشکى و تولید دارو ها و ابزار هاى جدید در ۳۰ سال گذشته این امکان را فراهم آورده است که به اغلب چنین بیمارانى اطمینان دهیم که ویزیت دندانپزشکى بسیار آسوده تر از روزگار کودکى آنهاست.
دارو هایى براى درد و اضطراب
دارو هاى بسیارى مى توانند درد و اضطراب ناشى از اعمال دندانپزشکى را تخفیف دهند. از این دارو‌ها مى توان به تنهایى یا همراه با تکنیک هاى آرامش بخشى استفاده کرد.
دارو هاى بى‌حسى موضعى: دندانپزشکان با سوزنى ظریف این داروهاى مهار کننده درد را در محل عمل تزریق مى‌کنند. در اغلب موارد دارو در طول چند دقیقه موثر واقع مى‌شود و براى حدود سه ساعت درد را از بین مى‌برد.
امروزه دارو هاى لیدوکائین و مپیوکائین رایج ترین دارو هاى مورد استفاده براى این مقصود هستند. بسیارى از دندانپزشکان مقدار کمى اپى‌نفرین (آدرنالین) را نیز به این دارو‌ها مى‌افزایند، آدرنالین عروق خونى را منقبض مى‌کند و باعث مى‌شود اثر داروى ضددرد مدت بیشتر ادامه یابد.
البته در بیماران مبتلا به فشارخون بالا یا سایر اشکال بیمارى قلبى _ عروقى این مخلوط را نباید به کار برد.
دارو هاى ضداضطراب: دندانپزشک ممکن است پیش از انجام یک عمل بر روى دندان داروهایى براى کاهش اضطراب و آرام کردنتان به شما بدهد. در صورتى که قرار باشد چنین کارى انجام شود لازم است یک ساعت زودتر از زمان موعود به مطب دندانپزشک بروید تا زمان کافى براى تاثیر داروى ضداضطراب وجود داشته باشد.
ضمناً با توجه به اثر خواب آلوده کننده این دارو ها نباید پس از ویزیت دکتر پشت رل بنشینید.
تسکین هوشیارانه: داروهایى که در این روش مورد استفاده قرار مى‌گیرند هوشیارى شما را کاهش مى‌دهند تا درد را حس نکنید، بدون آنکه مانند بیهوشى عمومى تاثیرى بر کارکرد هاى دیگر بدنى مانند تنفس و بلع داشته باشند.
دارو هایى از این نوع معمولاً براى تسکین اضطراب مورد استفاده قرار مى‌گیرند، اما مى‌توان آنها را با دارو هاى دیگر تخفیف‌دهنده درد ترکیب کرد. یکى از شایع‌ترین دارو ها از این نوع "اکسید نیترو" است که گاهى آن را "گاز خنده آور" هم مى‌نامند،
این داروى گازى شکل مخلوط با اکسیژن را از طریق ماسک استنشاق مى‌کنید. اکسید نیترو باعث ایجاد حالتى از آرامش و شلى عضلانى مى‌شود که فوراً آغاز مى‌شود و هنگامى که تنفس گاز را متوقف کنید به پایان مى‌رسد.
این دارو عوارض جانبى اندکى دارد و براى اکثر افراد بى‌خطر است. البته براى اعمال دندانى طولانى تر دارو هایى که به صورت داخل وریدى تزریق مى‌شوند، انتخاب‌هاى بهترى هستند.
در این مورد دندانپزشک شما یک داروى تسکین بخش یا ضداضطراب را با یک داروى ضددرد شبه افیونى و گاهى یک داروى باربیتوراتى مخلوط مى‌کند. البته تنها دندانپزشکانى که به طور خاص براى این کار آموزش دیده‌اند و پروانه لازم را دارند مجاز به انجام این نوع تسکین بخشى اند.
بیهوشى عمومى: در این نوع تسکین بخشى شما هوشیار نیستند و نمى توانید به طور مستقل تنفس کنید یا بلع انجام دهید. بیهوشى عمومى معمولاً براى اعمال جراحى دهان و فک به کار مى‌رود.
همچنین در مواردى که اضطراب فرد آنقدر شدید است که انجام اعمال دندانپزشکى معمول را غیر ممکن مى‌کند ممکن است از این روش استفاده شود.
گرچه بیهوشى عمومى براى اغلب افراد خطرى ایجاد نمى کند، اما به هر حال خطر بیشترى نسبت به سایر اشکال تسکین بخشى دارد. تنها متخصصان بیهوشى مى‌توانند این روش را به کار ببندند.
راه هاى جایگزین
براى برخى افراد اضطراب به علت دیدن صندلى دندانپزشکى، تحریک کنندگى صداى مته دندانپزشکى، یا ترس از استفراغ یا خفگى ممکن است به همان اندازه نگرانى درباره درد مهم باشد.
هیپنوتیسم و تخیل هدایت شده تمرینات آرامش بخشى و مشاوره مى تواند به برطرف شدن اضطراب و ترس کمک کند، براى افرادى که از اعمال دندانپزشکى مضطرب نمى شوند، اما به دلایل مختلف نمى توانند دارو هاى ضددرد را تحمل کنند، رویکرد های زیرمى‌توانند به کنترل درد هم کمک کنند.
تخیل هدایت شده (Guided Imagery): شما مى توانید با تصور درآوردن صحنه‌هاى خوشایند و آرام بخش ذهن تان را از آنچه در دهانتان رخ مى‌دهد، جدا کنید؛
به مکانى فکر کنید که خاطراتى خوش از آن دارید و خودتان را به تصور درآورید که به آنجا رفته اید، بر جزییات حسى تمرکز کنید _ براى مثال گرماى شن، صداى ملایم آبى که به ساحل برخورد مى کند، آبى درخشان آسمان، یا نوازش باد بر روى صورت تان. خودتان را رها کنید تا تصوراتى که خلق کرده اید شما را با خود ببرد. هنگامى که آن مکان خوشایند را به خیال درمى آورید آهسته و عمیق نفس بکشید.
اگر افکار دیگرى با این تصورات تداخل کرد، آنها را بپذیرید و سپس سعى کنید دوباره به بهشت ذهنى که ساخته اید بازگردید.
اگر در روز هاى آینده وقت دندانپزشکى گرفته اید بهتر است چند بارى این کار را تمرین کنید تا موقع انجام اعمال دندانى به راحتى بتوانید صحنه هاى آرامش بخش را به تخیل درآورید.
در زیر دو تمرین آرامش بخشى ساده آورده مى شود که مى توانید آنها را امتحان کنید:
- تا جایى که ممکن است بر روى صندلى دندانپزشکى وضعیت راحتى به خود بگیرید. در حالى که چشم هایتان بسته و عضلاتتان را شل کرده اید، آهسته و عمیق تنفس کنید. یک کلمه کانونى مثلاً «آرام باش» یا «اوم» یا «آرامش» و مانند اینها انتخاب کنید و ضمن انجام تنفس آن کلمه را تکرار کنید، ذهنتان را تا جایى که ممکن است روشن نگه دارید. اگر افکار مزاحمى وارد ذهنتان شد، تمرکزتان را دوباره به تنفس تان و کلمه کانونى معطوف کنید.
- دست تان روى شکم‌تان - درست زیر ناف- بگذارید تا بتوانید بالا و پایین رفتن ملایم شکم‌تان را هنگام تنفس احساس کنید. هوا را به درون ریه هایتان بفرستید. نفس تان را تا سه شماره حبس کنید. سپس هوا را بیرون بدهید. به اندازه سه شماره مکث کنید. به تنفس عمیق براى چند دقیقه ادامه دهید و بعد از هر دم و بازدم به اندازه سه شماره مکث کنید.
هیپنوتیسم: هیپنوتیسم براى بسیارى از افراد مى تواند جاى همه اشکال دیگر کنترل درد حین اعمال دندانپزشکى را بگیرد. این شیوه را مى توان براى افرادى که به علت بیمارى هاى مختلف نمى توانند بیهوشى را تحمل کنند هم به کار برد. هیپنوتیسم همچنین براى برطرف شدن ترس از سوزن هاى تزریقى دندانپزشکى موثر است. خود- هپینوتیسم ممکن است شیوه اى عملى باشد: یک درمانگر متبحر در هیپنوتیسم مى تواند به شما آموزش دهد چگونه خود را وارد یک حالت هیپنوتیسمى کنید.
نکاتى براى رفع اضطراب ناشى از اعمال دندانپزشکى
- دندانپزشکى را پیدا کنید با کمک به شما براى کاهش اضطرابتان متعهد باشد. در مورد ترس‌هایتان با دندانپزشک صحبت کنید تا در مورد انتخا ب هاى درمانى براى درد و اضطراب اطلاع حاصل کنید.
- با دندانپزشک تان در مورد یک پیام «توقف» توافق کنید تا در صورتى که لازم بود دندانپزشک انجام عمل روى دندان را ادامه ندهد و به شما استراحت بدهد.
- از نوشیدن نوشابه هاى کافئین دار پیش از رفتن به دندانپزشکى اجتناب کنید. این نوشابه ها ممکن است باعث تحریک پذیرى و عصبى شدن شما شوند.
•حتى المقدور قرار دندانپزشکى را در اول روز بگذارید و شب پیش از آن به اندازه کافى بخوابید . - یک عضو خانواده یا یکى از دوستان تان را براى قوت قلب همراه خود ببرید.
•یک دستگاه پخش نوار یا سى دى قابل حمل همراه با هدفون به مطب ببرید و با گوش دادن به موسیقى مورد پسندتان پیش و در حین درمان ذهن خودتان را از عمل دندان دور کنید. - از تمرینات آرامش بخشى و تکنیک هاى تخیل هدایت شده استفاده کنید.
- به طور منظم براى چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید، ویزیت هاى مکرر از چند طریق به شما کمک مى کند: رابطه خوبى با دندانپزشک برقرار مى کنید، با مواد و تجهیزات دندانپزشکى و اقدامات معمول در مطب آشنا مى شوید، امکان تشخیص زودرس مشکلات دندانى فراهم و بالقوه نیاز به اعمال دندانى گسترده تر برطرف مى شود.
راه‌هایى براى تسکین درد
امروز، با وجود تکنیک هاى پیچیده بى حسى مى توان تقریباً اطمینان داشت که در مطب دندانپزشکى دردى به سراغ تان نخواهد آمد.
گرچه پس از یک عمل دندانى دهان و دندان‌هاى شما از چند ساعت تا چند روز ممکن است بى‌حس بماند. اما شاید با درد و تورم در محل عمل دندانى هم روبه رو شوید در زیر به چند نکته براى رفع این ناراحتى ها اشاره مى کنیم:
- تورم را با به کار بردن یخ پیچیده شده در یک پارچه مرطوب کاهش دهید.
- سوزش و درد به دنبال درمان هاى لثه را با قرقره کردن با محلول رقیق نمک یا سودا و آب تسکین دهید.
- از دار و هاى مسکن معمول مثل آسپرین، استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کنید (آسپیرین نباید پس از اعمال جراحى مورد استفاده قرار گیرد.) دندانپرشک شما ممکن است دارو هاى ضددرد قوى تر را به دنبال اعمالى که دردشدیدترى ایجاد مى‌کنند مانند کشیدن دندان، جاگذارى ایمپلنت و درمان کانال ریشه دندان، تجویز کند.