آنها پايشان را در موزه گذاشته بودند، هر چند متري كه مي‌رفتند يك تابلوي هنري را مي‌ديدند كه در كنار خيابان يا روي پل قد علم كرده و در كنار آن مشخصات تابلو از نام هنرمند و اسم اثر گرفته تا موزه‌اي كه در آن است، نوشته شده بود. ديگر از آن تابلوهاي تبليغاتي همه روزه شهر خبري نبود؛ از آن تابلوهايي كه عكس خودروهاي رنگ و وارنگ و لاستيك روي آنها نقش بسته بود؛ از همان‌هايي كه دعوت به سپرده‌گذاري و سود بلندمدت مي‌كرد يا به مردم مي‌گفت صبحانه چه بخورند و چه نوع سس و ماكاروني براي خريد بهتر است. شهر تبديل شده بود به موزه‌اي بزرگ، حال ديگر نياز نبود تا آنها كارشان را تعطيل كنند يا يك روز تعطيل‌شان را اختصاص دهند به رفتن به موزه، آن هم يك موزه. تمام شهر تبديل شده بود به موزه بزرگي كه پر بود از آثار هنرمندان ايراني و خارجي از نقاشي خط‌هاي رضا مافي، تصاويري از تكه‌هاي نقش‌ها و كتيبه‌هاش شهري باستاني، تابلوي ادواد مونك، كمال‌الملك، سهراب سپهري، ونگوگ و سلطان محمد نقاش تا آثار «پابلو پيكاسو» نقاش اسپانيايي يا «رنه موگريت» هنرمند بلژيكي و «هنري ماتيس» هنرمند فرانسوي. ديگر زماني كه پشت چراغ‌هاي قرمز يا ترافيك مي‌ماندند حوصله‌شان سر نمي‌رفت چون محو نقاشي‌ها و آثار هنري مي‌شدند كه روي تابلوها نقش بسته بودند و با خودشان مي‌گفتند هنر چه آرامشي رابه انسان هديه مي‌كند به سراغ سعيد شهلاپور، فارغ‌التحصيل دانشگاه هنرهاي زيباي دانشگاه تهران كه طراح اصلي طرح «نگارخانهاي به وسعت يك شهر» است، رفتيم. سن و سالي از او گذشته است و پاي در 70سالگي گذاشته است. حالا خودش استاد شده و علاوه بر تدريس، سال‌هاست كه زندگي‌اش را با نقاشي، مجسمه‌سازي و معماري مي‌گذراند. اگر به منطقه نياوران يا باهنر و حتي باغ موزه قصر رفته باشيد مي‌توانيد مجسمه‌هاي ساخته او را ببينيد.
- استاد چه شد كه به فكر اين ايده و طرح افتاديد؟
در طول 10سال اخير خيلي تلاش كردم تا هنر را بين مردم ببرم. مي‌دانيد فقط افراد خاصي به گالري و نمايشگاه و موزه مي‌روند، از طرفي همه مردم وقت رفتن به اين محل‌ها را ندارند. دلم مي‌خواست موزه‌ها و گالري‌ها مخاطب عام پيدا كنند و دوست داشتم بين مردم فرهنگسازي شود. تا اينكه به فكر افتادم تا تابلوهاي هنري را در سطح شهر به نمايش بگذاريم.
- اين ايده را از جاي ديگري برداشته‌ايد؟ يا راحت‌تر بپرسم كشور ديگري چنين كاري را قبلا انجام داده است؟
فكر اين كار ناگهان به ذهنم خطور كرد و مدت‌هاست كه مي‌خواستم اين كار را انجام دهم و از هيچ جايي ايده‌برداري نكردم. البته تا آنجا هم كه من مي‌دانم تا به حال در هيچ كشوري چنين اتفاقي رخ نداده است چون اگر چنين اتفاقي رخ داده بود قطعا ثبت مي‌شد. اما بازهم به‌طور قطع و يقين نمي‌توانم چنين حرفي را بزنم. از نظر من مهم اين نيست كه ما مبتكر اين كار هستيم يا نه اما مي‌دانم كه شهرداري علاوه بر وظايفي چون نظافت، بهداشت، تميزي و امكانات رفاهي در شهر مسائل فرهنگي را نيز بخشي از وظايف خود مي‌داند. ما تصميم گرفتيم 10روز به چشم مردم استراحت بدهيم و به غيراز تبليغات، چيز‌هاي ديگري هم ببينند. البته گاهي اوقات و خيلي به ندرت تبليغات زيبايي هم در تابلوها كار شده اما چون خيلي كم بود دلمان مي‌خواست مردم از نظر ذهني كمي آرام شوند. از طرفي آثار هنري ايران قديم و معاصر از چشم مردم عامي دور است و با اين كار فرهنگسازي براي رفتن به موزه‌ها و آشنايي با اين آثار صورت گرفته است. ما حتي هنرمندان خودمان و آثار بي‌نظير آنها را به جهانيان نشان داديم و بازخورد اين كار از رسانه‌هاي بيگانه ديده شد كه واقعا بازخورد مثبتي داشته است.
- اجراي اين طرح بي‌شك مشكلاتي را نيز به همراه داشت؟
زماني كه طرح را به سازمان زيباسازي ارائه كردم، از طرح استقبال شد اما مشكلاتي هم وجود داشت كه يكي از آنها شركت‌هاي تبليغاتي بودند كه بايد اين مسئله را با آنها در ميان مي‌گذاشتيم و براي اجراي اين طرح نياز به مدير توانمندي داشتيم. از طرفي نمي‌دانستيم بازخورد مردم و مسئولان به چه صورت است. اين كار هيچ سود مالي به همراه نداشت و از طرفي دردسرهاي زيادي هم داشت. ما از اين دردسرها براي اجراي اين طرح هراسي نداشتيم اما خودتان بهتر مي‌دانيد تا يك كاري انجام نشده هيچ بازخوردي ندارد اما به محض اجرا بازخوردها و شايعات آغاز مي‌شود. با تمام سختي‌هايي كه پيش‌رو داشتيم حدود يك‌ماه قبل تصميم گرفتيم كه اين طرح را اجرا كنيم.
- چه مدت طول كشيد تا اين طرح- نگارخانهاي به وسعت يك شهر- انجام شود؟
از زماني كه قرار شد اين طرح را اجرا كنيم تا روز افتتاح 22روز وقت داشتيم، 10روز براي چاپ و نصب اختصاص داده شد. پس ما 12روز وقت داشتيم و بايد از بين چندين‌هزار تابلو، 700تابلو انتخاب مي‌كرديم. مشكل ديگري كه بود كيفيت تابلوها بود. ما بايد عكس‌هايي را براي اين كار انتخاب مي‌كرديم كه كيفيت خوبي داشته باشند كه درصورت بزرگ شدن روي تابلوها كيفيت‌شان را از دست ندهند. اما بعضي از اين عكس‌ها و تصاوير داخل كتاب‌ها بود و ما بايد از آن عكسبرداري مي‌كرديم و كيفيت كار خيلي پايين مي‌آمد.
- انتخاب تابلوها و آثار هنري به چه صورت بود؟
ما شورايي را براي اين كار تشكيل داديم. كار بسيار فشرده‌اي بود. ما بايد آثار را با دقت و ظرافت كامل انتخاب مي‌كرديم و اين كار سختي بود. حدود 70درصد از آثاري كه انتخاب شده ايراني و 30درصد متعلق به هنرمندان خارجي است. سعي كرديم آثار هنرمنداني را در اين تابلوها استفاده كنيم كه فقيد باشند و در قيد حيات نباشند و هنرمندان خارجي نيز آثار معاصر و باستاني با دقت كامل انتخاب شده است.
- چه سبكي را انتخاب كرده‌ايد؟
نمونه‌هاي مختلف هنرهاي نقاشي، مجسمه‌سازي، معماري، خط در آثار ايراني و خارجي را انتخاب كرديم.
- تصور مي‌كنيد كه بازهم‌چنين اتفاقاتي رخ دهد؟
تصميم داريم اين كار را به‌صورت سالانه انجام دهيم و در تقويم سازمان زيباسازي 10روز را به اين كار اختصاص دهيم. البته بي‌شك در دوره‌هاي بعدي آثار افراد معاصر را نيز با موافقت خودشان به نمايش خواهيم گذاشت. اميدوارم كه اين كار يكي از شاخصه‌هاي شهر تهران محسوب شود و حتي باعث شود توريست‌ها براي ديدن اين تابلوها به تهران بيايند.
- اين طرح تنها در پايتخت اجرا شده يا در شهرهاي ديگر نيز بوده است؟
طرح «نگارخانهاي به وسعت يك شهر» منحصر به تهران بوده و حتي شهرك‌هاي كوچك اطراف تهران نيز در اين پروژه شركت نكردند. اما اميدواريم كه در سال‌هاي آينده آنها نيز همراه ما شوند.
- از نظر شما معايبي كه وجود داشت چه بود؟
يكي از اين معايب اندازه و ابعاد تابلوها بود كه با سايز نقاشي‌ها جور درنمي‌آمد. اگر ما دست به اندازه نقاشي‌ها و آثار هنري مي‌زديم دفورمه مي‌شد و از شكل اصلي‌اش درمي‌آمد. از طرفي اندازه‌هايشان متفاوت بود و اين ناهماهنگي مشكل ساز بود. البته بعضي از تابلوها مثل تابلوهاي خيابان وليعصر يا تابلوهاي پل‌ها خيلي خوب بود اما بعضي تابلوهاي ديگر واقعا آنطور كه بايد آثار هنري را نشان نمي‌داد.
موزه‌اي به نام تهران
مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران از نحوه اجراي طرح مي‌گويد
در اجراي طرح«نگارخانهاي به وسعت يك شهر» نبايد حمايت‌هاي دكتر جمال كامياب، مدير عامل سازمان زيباسازي پايتخت را ناديده گرفت؛ حمايت‌هايي كه باعث شد اين طرح به تحقق بپيوندد و طرح «نگارخانهاي به وسعت يك شهر» حتي تيتر جرايد خارجي مانند روزنامه گاردين و سايت‌هاي خارجي شود.
- چرا ارديبهشت‌ماه براي اين كار انتخاب شد؟
سازمان زيباسازي، بخشي دارد به نام سازمان هنري كه هنرمندان، مجسمه سازان و ... عضو آن هستند و ايده‌هاي بسياري مطرح مي‌شود؛ ايده‌هايي مانند ديوارنگاري، تهران‌شناسي كه تصاويري از بناهاي تاريخي و زيباي شهر را به نمايش مي‌گذارند و... يكي از اين طرح‌ها، مربوط به طرح نگارخانهاي به وسعت يك شهر بود. از آنجا كه فصل بهار است و در ارديبهشت‌ماه بزرگداشت حافظ، سعدي، مطهري، خواجه‌نصير و نمايشگاه بين المللي كتاب را داشتيم تصميم گرفتيم تا فضاي هنري را با طراوت‌تر كنيم. گروهي از كارشناسان هنري براي اين كار درنظر گرفته شدند و با موزه‌ها و گالري‌ها ارتباط برقرار كرده تا آثار فاخرشان را در اختيارمان قرار دهند.
- روي چه آثاري متمركز شديد؟
سوژه خاصي مدنظرمان نبود و از نمونه‌هاي مختلف نگارگري، خوشنويسي، كتيبه و... استفاده كرديم.
- بازخورد اين كار به چه صورت بوده است؟
تاكنون كه بازخورد خيلي عالي داشته و تماس‌هاي زيادي در رابطه با اعلام رضايتمندي شهروندان گرفته شده است. اميدواريم بتوانيم در سال‌هاي ديگر اين كار را با تجربه‌اي بيشتر انجام دهيم.
- منابعي كه شما تصاوير را از آن انتخاب كرده‌ايد كجا بودند؟
موزه هنرهاي معاصر، موزه كمال‌الملك و ايران باستان بوده است.
- چند اثر انتخاب شد؟
روي 1600سازه، 700اثر هنري به اكران درآمد. در اين كار علاوه بر اينكه به قدمت و ميراث فرهنگي كشور توجه مي‌شود به هويت ديني ما نيز اشاره شده است. حتي از بعد آثار خارجي ما تلاش داشتيم بعد بين‌المللي آن را تقويت كنيم. ما آثار هنري را ميان مردم آورديم و آنها را با مردم آشتي داديم و هر قشري مي‌تواند اين آثار را به‌صورت مجاني ببيند.
- از نظر شما چه عيبي در اين كار وجود دارد؟
از آنجا كه آثار هنري يك فضاي مكث و سكون بايد باشد تا بيننده توقف كند و با دقت آن را نگاه كند و ظرافت‌هاي خاص آن را ببيند، از نظر من قرارگرفتن تابلوها در محيطي مثل اتوبان ايراد محسوب مي‌شود. اما نمادين بودن اين موضوع را نبايد فراموش كرد. ما براي ترغيب مردم و رفتن آنها به نگارخانه‌ها و موزه‌ها كه سرشار از فرهنگ و تمدن ايران است اين كار را انجام داده‌ايم.
- هزينه اين كار به چه صورت بوده است و آيا مردم نيز براي اين كار هزينه‌اي پرداخت كرده‌اند؟
سازمان زيباسازي شهري با تمامي شركت‌هاي تبليغاتي قراردادي دارد كه بين 7تا 15درصد سهم فرهنگي دارند و بايد كار فرهنگي انجام دهند. در مناسبت‌هاي مختلف به سفارش سازمان، تبليغات‌هاي مناسبتي صورت مي‌گيرد. طبق همين قرارداد، از آنجا كه اين طرح فرهنگي بوده هزينه چاپ و نصب تابلوها به‌عهده اين سازمان‌هاي تبليغاتي بوده و هزينه‌اي از سوي سازمان زيباسازي يا مردم براي اين كار پرداخت نشده است. البته يكسري سازه‌ها نيز مختص به‌خود سازمان است كه آنها نيز بدون هيچ هزينه‌اي در اختيار اين كار قرار داده شده است.
- چه مدت اين تابلوها در سطح شهر به نمايش گذاشته مي‌شوند؟
از 15ارديبهشت تا 25ارديبهشت و به مدت 10روز.
- بعد از پايان اين مدت چه اتفاقي براي اين تابلوها مي‌افتد؟
تابلوها در اختيار مدارس و فضاهاي فرهنگي كه از قبل درخواست كرده‌اند قرار داده مي‌شود. براي انجام اين كار نيز هيچ هزينه‌اي دريافت نخواهد شد و كاملا مجاني است.
- آيا اگر كسي بخواهد مي‌تواند آثارش را در اختيار شما قرار دهد تا در سال‌هاي بعد از آنها نيز استفاده شود؟
اتفاقا قرار است دبيرخانه‌اي براي اين طرح تشكيل شود و انتخاب آثار در طول سال صورت گيرد. بي‌شك همه‌پرسي انجام خواهد شد و اعلام مي‌شود كه اگر كسي خواهان ارائه آثار خود يا ديگران است مي‌تواند در اين طرح شركت كند.
- خود شما به‌عنوان يك شهروند چه عقيده‌اي در رابطه با اين طرح داريد؟
من نگاه خيلي مثبتي به اين طرح داشتم و زماني كه طرح اجرا شد نظرم مثبت‌تر شد. من معتقدم در قبال سطح سواد بصري مردم مسئوليت داريم و چشم‌ها بايد به آثار هنري، ارزشمند و زيبا عادت كنند. من احساس رضايت را در وجود مردم مي‌بينم و زماني كه در تاكسي مي‌نشينم و مردم در رابطه با اين طرح‌ها صحبت مي‌كنند حس خوبي به من دست مي‌دهد چون تنها خواسته‌ام از اين كار حس رضايتمندي مردم بود.
- حرف آخرتان؟
با اجرا اين طرح، ما نخستين تجربه‌مان را به‌دست آورديم و قطعا با پايان اين طرح نظراتي كه در رابطه با آن اعلام شده را بررسي كرده و مجموعه اين نظرات را تبديل به ايده مي‌كنيم. حتي اگر شهروندان ايده خاص ديگري هم دارند ما از آنها استقبال مي‌كنيم.