طي ماه‌هاي اخير بسياري از رسانه‌ها به بحران مهاجران در درياي مديترانه پرداخته اند؛ در سوي ديگري از جهان، در منطقه جنوب شرق آسيا بحراني ديگر در جريان است كه نيازمند اقدام جدي و فوري بين‌المللي است. در طول هفته‌هاي اخير بيش از 7هزار نفر از اقليت مسلمان روهينگيا در ميانمار از دست سركوب‌ها و كشتارهاي نظام‌مند اين كشور گريخته‌اند و سوار بر قايق به سمت تايلند، مالزي و اندونزي به راه افتاده‌اند.
تعدادي از اين افراد خود را به سواحل اين كشورها رسانده‌اند اما تعداد بيشتري از آنها همچنان در ميان آب‌هاي اين منطقه بدون آب و غذا و در شرايط وخيم سرگردان هستند. در ميان اين افراد، عده‌اي از بنگلادشي‌ها هم هستند كه از شرايط بد اقتصادي و فقر موجود در كشورشان فرار كرده‌اند.
- قوم آواره
روهينگياها اقليتي مسلمان در ميانمار هستند كه جمعيتي حدود يك‌ميليون و 300هزار نفر دارند. اين مردم در غرب ميانمار در نزديكي مرز بنگلادش در استان «راخين» زندگي مي‌كنند. دولت ميانمار اقليت روهينگيا را به رسميت نمي‌شناسد و براي آنها حقوق شهروندي قائل نيست و آنها را مهاجران غيرقانوني «بنگالي» مي‌داند. ميانمار اين افراد را در كمپ‌هايي به دور از مناطق شهري و روستايي متمركز كرده و آنها بدون داشتن اجازه جابه‌جايي تحت نظر نيروهاي دولتي زندگي مي‌كنند.
آزار و اذيت روهينگياها تنها از سوي دولت ميانمار نبوده بلكه طي سال‌هاي اخير با گسترش فضاي نژادپرستانه نسبت به آنها در جامعه ميانمار، عده زيادي از روهينگياها توسط گروه‌هاي تندرو بودايي كشته شده‌اند. ميانمار بيش از 53ميليون نفر جمعيت دارد و 90درصد جمعيت اين كشور بودايي هستند. بعد از تغييرات سياسي در ميانمار از سال 2011، فشار بر اين قوم بيشتر شد. طبق آمار رسمي تنها طي سال‌هاي 2012تا 2014 نزديك به 300نفر از روهينگياها در حمله گروه‌هاي تندرو بودايي كشته شدند و طبق اعلام سازمان ملل، طي 3سال گذشته بيش از 120هزار نفر از آنها مجبور به فرار از اين كشور شده‌اند.
در دسامبر سال گذشته ميلادي (دي 1393)، مجمع عمومي سازمان ملل با تصويب قطعنامه‌اي از دولت ميانمار خواست رويكرد خود را نسبت به مسلمانان روهينگيا تغيير دهد و به آنها حق شهروندي اعطا كند. با وجود اينكه اين قطعنامه با رأي مثبت 193كشور عضو سازمان ملل به تصويب رسيد، دولت ميانمار همچنان به اجراي مفاد آن بي‌توجه بوده است.
- فرار به دريا
افرادي كه قصد فرار از ميانمار را دارند، معمولا با پرداخت پول (200تا 300دلار به ازاي هر نفر) به قاچاقچيان ابتدا به تايلند و سپس از طريق خاك تايلند به مالزي منتقل مي‌شوند.هفته‌ها سرگرداني روهينگياها ميان تايلند، مالزي و اندونزي، نبود آب و غذا و بروز درگيري در اين قايق‌ها كه طبق گزارش‌ها به كشته شدن بيش از 100نفر از آنها نيز انجاميده، تراژدي وحشتناكي را رقم زد و تصاوير متعددي از وضعيت اين افراد توسط رسانه‌ها منتشر شد.
در ميان انتقادهاي فراوان، وزراي امور خارجه اين 3كشور در نهايت روز چهارشنبه گذشته جلسه‌اي اضطراري تشكيل دادند و مالزي و اندونزي اعلام كردند7هزار نفر از اين آواره‌ها را به‌صورت موقت پناه خواهند داد. طبق اعلام سازمان ملل طي 2هفته اخير نزديك به 1200نفر از اين افراد خود را از طريق دريا به مالزي رسانده‌اند و نزديك به 1500نفر هم وارد اندونزي شده‌اند.
ميترا ساليما سوريونو، سخنگوي كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان UNHCR در اندونزي در گفت‌وگو با همشهري از پذيرش و ثبت آوارگان روهينگيا در استان آچه اندونزي خبر داده است. سوريونو مي‌گويد: «ما يك هفته است كه در ساحل آچه مستقر شده‌ايم و طي اين مدت نزديك به 600نفر از اين افراد را پذيرش كرده‌ايم. در اين شرايط اضطراري وظيفه ما در وهله اول ثبت اطلاعات اين افراد و رسيدگي به نيازهاي ضروري آنها شامل تأمين آب، غذا و دارو است.»
- آوارگان دريا از مديترانه تا اقيانوس هند
درباره وضعيت آوارگان روهينگيا و شرايط ديگر آوارگان در نقاط مختلف دنيا با آدرين ادواردز، سخنگوي كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان مستقر در ژنو گفت‌وگو كرده‌ايم.
- وضعيت آوارگاني كه اين روزها در جنوب شرق آسيا سرگردان هستند چيست؟
آنچه در بحران كنوني در جنوب شرق آسيا رخ داده، نوعي «مهاجرت مختلط» است، به‌عبارت ديگر در ميان اين افراد ديگراني هم هستند كه يا به‌دنبال مهاجرتند يا به‌دنبال پناهندگي، مثلا بنگلادشي‌هايي كه در ميان اين آوارگان هستند جزو اين دسته‌اند. اين موضوع البته موضوع جديدي نيست، شرايطي مشابه اين شرايط، همزمان در درياي مديترانه، خليج عدن، درياي سرخ و باهاماس در درياي كارائيب در حال جريان است. اينجا آنچه اهميت پيدا مي‌كند اين است كه مشخص شود چه كمك‌هايي نياز است، چه‌كسي به كمك نياز دارد، چه‌كسي آواره است و چه‌كسي نيست؟
چرا كه درصورتي كه وضعيت اين افراد به‌عنوان آواره درنظر گرفته شود، اقدامات متعددي از سوي نهادهاي بين‌المللي و كشورها براي حمايت از آنها بايد صورت پذيرد. طبق قوانين بين‌المللي حمايت‌هايي بايد از سوي كشوري كه اين آواره‌ها در آن به‌سرمي‌برند صورت گيرد، بنابراين بسيار اهميت دارد كه مشخص شود كدام‌يك از اين افراد آواره هستند و كدام‌يك نيستند. اگر نگاهي به وضعيت فعلي جهان بيندازيم مي‌بينيم كه تعداد قابل‌توجهي از مردم جهان بر اثر جنگ‌ها و به‌خاطر آزار و اذيت و كشتار آواره شده‌اند؛ چنين شرايطي بي‌سابقه بوده و نيازمند يك پاسخ جهاني است. وقتي مي‌بينيم عده زيادي هستند كه براي نجات جانشان در مسير پرمخاطره‌اي قدم مي‌گذارند، به دريا مي‌زنند، خطر را به جان مي‌خرند، ما به‌عنوان جامعه بين‌المللي بايد راهكاري براي آن پيدا كنيم؛ چه براي شرايطي كه از آن فرار مي‌كنند، چه براي نجات آنها از دريا و پناه دادن به آنها و چه براي حمايت‌هاي بعدي از آنها.
در چنين شرايطي بايد با دولت‌ها كار كنيم. آنچه به‌خصوص در حال حاضر در آب‌هاي جنوب شرق آسيا اتفاق افتاده واقعا يك تراژدي بين‌المللي است كه در قرن21 نبايد اتفاق بيفتد. يافتن راه‌حل براي اين تراژدي، كار يك كشور واحد نيست و يك كشور نمي‌تواند به تنهايي آن را مديريت كند بلكه همه كشورهاي جهان بايد باهم همكاري كنند، همكاري‌هاي منطقه‌اي بايد شكل بگيرد تا براي چنين اتفاق‌هايي بتوان راه‌حل مناسب ارائه داد.
- آيا كمك‌ها در اين حد كافي است؟
خب اين همه ماجرا نيست؛ بايد به‌دنبال راه‌حل‌هاي اساسي بود. براي تمام تراژدي‌هايي از اين دست، بايد به فكر راه‌حل‌هاي سياسي بود. ما يك آژانس بين‌المللي هستيم كه اقدامات بشردوستانه انجام مي‌دهيم، اگر اراده‌اي سياسي براي حل چنين بحران‌هايي وجود نداشته باشد، از دست ما كاري برنمي‌آيد. راه‌حل در انجام عمليات نجات اين افراد از درياست؛ راه‌حل در يافتن راهي براي كمك به افرادي است كه هر روز خود را به خاك كشورهاي همجوار مي‌رسانند و اين اتفاقي است كه به‌صورت روزمره در جريان است.