به گزارش همشهري آنلاين، خبرگزاري ميراث فرهنگي نوشت: «بافت روستایی و منظر اورامانات یکی از پرونده‌های مهم مشترک میان ایران و کردستان عراق به‌شمار می‌رود که مراحل آماده‌سازی آن توسط ایران در حال انجام است. منطقه اورامانات کردستان که به هزار ماسوله شهرت دارد قرار است به آثار ثبت در فهرست جهانی اضافه شود».
بر اساس ضوابط ثبت شهرها در فهرست میراث جهانی، شهرهایی که هنوز مسکونی است و به خاطر طبیعت خود با تاثیرپذیری از تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی توسعه یافته و می‌یابند، برای درج در فهرست میراث جهانی بايد نمونه‌ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فناوری و یا منظره باشد که نمایان‌گر مراحل مهمی در سرگذشت بشر است.
در این راستا یک دسته از شهرهای واجد این خصیصه شهری، شهری است که نمونه‌ای مناسب از یک دوره یا فرهنگ خاص است که تقریبا به طور کامل حفظ شده و در نتیجه تحولات بعدی دستخوش تغییر نشده است که در این مورد شهر و تمامی محیط پیرامون آن باید ثبت و حفاظت شود.
از جمله مناظر واجد خصیصه ثبت منظره فرهنگی، مناظری است که انگیزه اولیه ایجاد آنها اجتماعی، اقتصادی یا مذهبی بوده و شکل فعلی خود را در واکنش نسبت به محیط طبیعی خود پیدا کرده است.
در پي اعلام میراث فرهنگی استان کردستان مبني بر اينكه منطقه اورامانات آماده ثبت جهانی می‌شود، يادداشتي به قلم مختار جعفری کارشناس ارشد علوم ارتباطات كه به ویژگی‌هايي از اورامان كه آن را در معرض ورود به فهرست میراث جهانی قرار داده، در ادامه آمده است.
«اورامان با بافت و معماری ویژه، هم از طبیعت تاثیر پذیرفته و هم حاصل اندیشه بشری است. بافت معماری سنگی ویژه اورامان که خشت‌های تراشیده و بدون ملات سازههای دیواری آن را تشکیل می‌دهند در شیب ملایم دامنه کوه، بافت پلکانی ویژه و شگرف آفریده است. هر در و پنجره‌ای که در اینجا با چوب درختان گردو و بلوط ساخته شده است با رنگ سبز و آبی اندود شده (گویا فلسفه استفاده از این رنگ‌ها دور کردن حشرات موزی و مزاحم بوده است) و بر بلندا و سینه کوه تخت گشوده می‌شوند. در همین فضا با هر صبحگاه و شامگاه، صدای کبک و مرغان کوه با وزش هر نسیم پذیرای خانه‌ها است.
هسته اولیه اورامان به مرکزیت مسجد حضرت عبدالله شکل گرفته است که با گردهمایی سوداگرانه حول قهوه‌خانه قدیمی و بازار کوچک شهر انگاره‌ای معنوی آفریده بود. به مرور زمان بازار از مسجد جامع به درون شهر کشیده شده و به تبع نیاز مردمان به فضای آن افزوده شده است. تهویه هوا و دمای محله قدیمی شهر بسیار از محلاتی که بعدا به شهر افزوده شدند، متفاوت است. گویا آن پیرانی که با اندیشه خود سنگ را پیراسته و فضا را می‌آراستند دیگر نباشند.
محله‌ای از اورامان که آن را محله کارخانه می‌نامند منطقه کارگاه‌های ابزارسازی قدیمی اورامان بوده است. آن کارگاه‌هایی که آهن را از کشورهای همسایه آورده و در کوره‌های ساروجی تفت می‌دادند. داس، تبر، چاقو، تیشه، زنجیر برساختی از هنر دست این کارگاه‌ها بود. کارگاه‌هایی که دیگر در آنجا نیستند اما هنوز هستند. کارگاه‌ها در اورامان فقط منحصر به ابزارسازی نبوده و نیست. سبدبافی، قاشق و بشقاب چوبی، گیوه بافی، چوخه رانک، موج بافی، نمد مالی و زیورآلات تزیینی هم به صورت انفرادی و جمعی در اتاق‌های نیمه روشن کارگاهی ساخته می‌شوند.
به قرینه این معماری و صنایع دستی، باغداری یعنی شیوه سنتی آبیاری، کشت نهال و محصول چینی خاص اورامان فضایی خاطره‌انگیزه آفریده است. نظام آبیاری چشمه‌ای باغات اورامان و باغ‌های تراسی در جایی دیگر امکان بازآفرینی ندارد و یگانه است. پوشش مردم هنوز هم همان لباس قدیمی است یعنی "کوا و پانتول" و کفش " کلاش". مراسم کمسای و عروس پیر شالیار در بهار و زمستان تجلی دیگر از فرهنگ اورامان است. زبان اورامی هم که در طول سالیان با وجود تاثیرپذیری از زبان‌های کردی و فارسی همچنان لغت و نحو خود را حفظ کرده است در کنار دیگر ویژگی‌های ذکر شده اثری منحصر بفرد درخور میراث جهانی ساخته است».