با متروي خط يك كه در حرم مطهر ايستگاه دارد، خيلي راحت مي‌توان به ميدان تجريش و از آنجا به محله جماران رفت. مگر مي‌شود جماران و خاطره‌هايش را از ياد برد؟ مگر مي‌شود تصاويري كه از پيرجماران در ذهن‌ها ثبت شده است را به آرشيو خاطره‌هاي فراموش شده سپرد؟ در حسينيه جماران، خانه امام، كوچه مسقف قبل از حسينيه، ايوان خانه، اتاق كوچك امام (ره)، بيمارستان قلب جماران و... همه و همه هنوز هم عطر آن مرد بزرگ احساس مي‌شود. انگار امام (ره) هنوز اينجاست. سادگي در و ديوار گواهي مي‌دهند به حضور امام، گواهي مي‌دهند به 9سال زندگي ساده و عارفانه در اين محله كوچك. حالا 26سال است كه پير جماران پاي بر بستر آرامش ابدي نهاده و جهان را خيره جماران كرده است. 26سال گذشته، ولي جماران هنوز هم ميعادگاه عاشقان است.
نماي اول
محله جماران
امام در 3نقطه تهران در مقاطع مختلف زماني، سكونت داشته‌اند كه محله جماران مهم‌ترين و طولاني‌ترين محل سكونت ايشان بوده است. سيد رحيم ميريان از مسئولين دفتر و نزديك‌ترين افراد به بيت امام‌خميني(ره) مي‌گويد: «به‌طور كلي امام براي همسايه‌ها مزاحمتي نداشتند و فقط ملاقات‌ها ممكن بود مشكلاتي را ايجاد كند. بچه‌هاي دفتر تصميم گرفته بودند كه حياط‌هاي منازل اطراف را خريداري كنند. اين ماجرا توسط يكي از خانم‌هاي بيت به اطلاع امام رسيد و ايشان با حالت گلايه‌آميزي اين مسئله را به حاج احمد آقا و اطرافيان انتقال دادند تا جلوي اين كار گرفته شود».
نماي دوم
اتاق امام
خانه كوچكي كه دقيقا پشت حسينيه جماران قرار دارد، خانه‌اي است كه امام(ره) بيشتر وقتش را در آن مي‌گذراند. اين خانه از يك اتاق كه محل بيشتر ملاقات‌ها، استراحت و مطالعه امام(ره) بود و يك راهرو و آشپزخانه و حمام و دستشويي تشكيل شده است. از حياط اين خانه هم دري به حسينيه جماران باز مي‌شد. رضا فراهاني يكي از خادمان بيت درباره سادگي اتاق امام مي‌گويد: «اتاقي كه ايشان مي‌نشستند موكت بود و بعضي از ملاقات‌ها با مردم و مسئولان در همان‌جا صورت مي‌گرفت. ما براي اينكه جاي آقا مشخص شود روي موكت پتويي انداختيم كه ايشان اعتراض كردند».
نماي سوم
جايگاه دوربين
حسينيه جماران 2جايگاه دوربين دارد كه حدود 2متر بالاتر از سطح حسينيه است. طاهري، يكي از فيلمبردارهاي ثابت جماران مي‌گويد: «يك روز امام در حسينيه جماران مشغول سخنراني بود و من داشتم تصوير بسته‌اي از چهره ايشان را فيلمبرداري مي‌كردم. ايام بمب‌گذاري‌ها بود. ناگهان يكي از لامپ‌هاي حسينيه تركيد و همه را به ترس و هراس انداخت. همه شوكه شده بودند و به هم ريختند. امام به سخنراني‌اش ادامه داد. آن لحظه متوجه نشديم ولي بعدا كه فيلم را بازبيني كرديم ديديم كه امام در آن لحظه حتي يك پلك هم نزده بودند. »
نماي چهارم
نگارستان جماران
اين نگارستان در زيرزمين حسينيه جماران ايجاد شده تا محلي براي نمايش عكس‌ها و دست نوشته‌هاي امام باشد. زمان جنگ قرار بود به‌عنوان پناهگاه مورد استفاده قرار گيرد. سيد احمد بهاءالديني خادم امام(ره) مي‌گويد: «امام هيچ‌وقت قدم به اين پناهگاه نگذاشت. البته ما از طريق حاج‌احمدآقا و خانواده سفارش كرده بوديم كه امام براي بازديد از پناهگاه تشريف بياورند اما اين اتفاق هم نيفتاد. ايشان چندبار موقع بمباران‌ها فرموده بودند: جاي من خوب است، اگر شما مي‌خواهيد تشريف ببريد پناهگاه. تعبير امام اين بود كه جان من از جان آن بسيجي و مردمي كه در حال جنگ هستند عزيز‌تر نيست».
نماي پنجم
خانه اعضاي خانواده امام
وسعت اين خانه به اندازه همان خانه‌اي است كه درست پشت حسينيه جماران قرار دارد. محل آن هم دقيقا پشت همان خانه اول است. تصاويري كه از پياده‌روي‌هاي روزانه امام در حياط يك خانه موجود است مربوط به حياط همين خانه مي‌شود. فيلم نمازجماعتي هم كه از امام گرفته شده مربوط به حياط اين خانه است. اين خانه تا قبل از فوت همسر حضرت امام، محل زندگي ايشان بود. سيد رحيم ميريان مي‌گويد: «امام به‌طور معمول بعد از ظهرها را به امور خانواده اختصاص مي‌دادند. پياده‌روي‌ها جزو برنامه‌هاي روزانه امام بود كه 3بار در روز به‌مدت نيم ساعت انجام مي‌شد».
نماي ششم
جايگاه و صندلي امام
بعد از ورود امام به جماران در سال 59، اين جايگاه به تريبون بزرگ انقلاب تبديل شد؛ همان تريبوني كه 9سال تمام، جهان در بحراني‌ترين شرايط جنگ، از رصد سخنراني‌هاي تنها سخنران آن غافل نشد. سيدرحيم ميريان، مي‌گويد: «خبرهاي جنگ ساعت به ساعت از طريق حاج احمدآقا به امام(ره) منتقل مي‌شد و از آن طرف خود امام، اخبار راديوها و تلويزيون را پيگيري مي‌كردند. سران و فرماندهان جنگ هم هر 15روز يك‌بار ملاقات داشتند». تصوير هجوم عاشقان پير جماران به اين جايگاه بعد از رحلت ايشان، به اين راحتي‌ها از ذهن كسي پاك نمي‌شود.
نماي هفتم
حسينيه جماران
بسياري از سخنراني‌هاي تاريخي امام در اين حسينيه انجام شده است. كوچك‌تر از آن است كه در تصاوير تلويزيوني يا عكس‌ها به‌نظر مي‌رسد. اين حسينيه، محل سخنراني‌هاي امام براي اقشار مختلف مردم بوده است. حسينيه جماران بنايي 2طبقه و به مساحت ۸۰۰ مترمربع است كه تاريخ ساخت آن به سال ۱۲۳۲ خورشيدي مي‌رسد. سيدابراهيم امام جماراني آن را وقف دهكده جماران كرد و در سال ۱۳۵۵ توسط اهالي بازسازي شد. زماني كه امام به جماران آمد، حسينيه در حال بازسازي بود كه امام با اين كار مخالفت كرد. هنوز هم ديوارهاي اين حسينه كاهگلي است و تجهيزات بسيار ساده‌اي دارد.
نماي هشتم
بيمارستان قلب
بيمارستان قلب جماران در سال 62به جاي خانه‌اي در اين محله ساخته شد و درست در سمت راست كوچه مسقفي قرار دارد كه به حسينيه جماران منتهي مي‌شود. فاصله خانه امام تا اين بيمارستان به اندازه عرض كوچه مسقف است. البته در اصلي بيمارستان قلب جماران نرسيده به كوچه مسقف بود. دكتر غلامرضا باطني عضو تيم پزشكي حضرت امام مي‌گويد: «عمليات احداث و تجهيز بيمارستان كه آن زمان درمانگاهي به‌حساب مي‌آمد به سرعت انجام شد. امام(ره) به شرطي قبول كردند از خدمات اين مركز پزشكي استفاده كنند كه استفاده از خدمات آن براي عموم مردم آزاد باشد».
نماي نهم
ايوان خانه اول
بسياري از فعاليت‌هاي روزانه امام(ره) روي اين ايوان انجام مي‌شد. امام(ره) معمولا در روز چند خطبه عقد براي عروس و دامادها مي‌خواندند كه اين كار در ايوان صورت مي‌گرفت. امام(ره) هم معمولا به عروس‌ها نصيحت مي‌كرد كه با همسرتان بسازيد، با او رفيق باشيد، به حرفش گوش دهيد و توقع زيادي از او نداشته باشيد. به دامادها هم مي‌گفتند كه خانم‌ها ملاطفت نياز دارند، با ترحم با آنها برخورد كنيد و زندگي را به كمك يكديگر بگذرانيد. خيلي از مردم عادي و رزمندگان هم براي دستبوسي و ملاقات با امام(ره) خودشان را به جماران مي‌رساندند و در اين ايوان با امام(ره) ملاقات مي‌كردند.
آشپزخانه
عكس معروف امام هنگام ريختن چاي در همين آشپزخانه گرفته شده است. اين آشپزخانه بسيار كوچك است و در سمت شمالي آن دري وجود دارد كه به حياط خانه همسر امام باز مي‌شود. رفت‌وآمد امام به محل سكونت همسر و فرزندانش از طريق اين در انجام مي‌شد.
كوچه مسقف
كوچه مسقفي كه به حسينيه منتهي مي‌شود بارها قدمگاه عاشقاني بوده است كه به ديدار پير و مراد خود مي‌رفتند. براي آنان كه با قلبي سرشار از عشق به مرد بزرگ قرن بيستم، سربالايي اين كوچه را پشت سر مي‌گذاشتند تا به ديدار كوتاه چند لحظه‌اي با رهبر خود برسند، هنوز هم اينجا سرشار از خاطره و نوستالژي است.
پل آهني
وقتي امام به جماران آمد و در خانه پشت حسينيه جماران مستقر شد، اين پل آهني را براي ايجاد دسترسي آسان‌تر از ايوان خانه به جايگاه حسينيه جماران ساختند. عكس‌هاي زيادي از هنگام عبور امام از روي اين پل فلزي گرفته شده است. اين پل آهني كه شبيه يك راهرو است حدود 5متر طول دارد.
دفتر امام
اين خانه متعلق به برادر آقاي امام جماراني است كه بدون چشمداشت در اختيار امام خميني قرار گرفت و از همان ابتدا تبديل به دفتر بيت امام شد. اكنون هم دفتر رحيم ميريان، يكي از افراد نزديك به حضرت امام در اين خانه قرار دارد. تيم پزشكي مستقر در بيت امام(ره) هم در اين خانه حضور داشتند و 24ساعته كشيك مي‌دادند.