حضور تمام فرماندهان در این عکس، گویا نشانه‌ای است از اجرای طرح تشدید برخورد با مشمولان غایب و سربازان فراری که البته ماموریتی تعریف شده برای تمام رده‌ها و یگان‌های نیروی انتظامی به حساب می‌آید.
سردار بهمن کارگر- رئیس سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی-در این گفتگو از جزئیات اجرای طرح تشدید برخورد با مشمولان غایب و سربازان فراری که از روزهای آخر مرداد آغاز شده، حرف می‌زند.
- سردار چه شد که تصمیم گرفتید با مشمولین غایب برخورد کنید؟
در جامعه خیلی از جوانان در موعد مقرر به خدمت سربازی می‌روند و خانواده‌های این افراد، عمدتا به ما اعتراض می‌کنند که چرا با جوانانی که سربازی نمی‌روند برخورد نمی‌کنید. این حق مردم است ما هم موظف هستیم که حق مردم را ادا کنیم، به همین دلیل برخورد با این افراد از سال گذشته آغاز و در سال جاری تشدید شد که در اواخر مرداد ماه به صورت جدی مراحل عملیاتی آن را - به خصوص در تهران- آغاز کرده‌ایم.
- نحوه اجرای قانون در برخورد با مشمولان غایب چگونه است؟
مأموران انتظامی در هر محل مکلف هستند کلیه اماکن عمومی از قبیل هتل‌ها، مهمانسراها، گاراژ‌ها، ترمینال‌ها، پاساژها، باشگاه‌های ورزشی و... را زیر نظر داشته باشند تا مشمولان غایب حاضر در این محل‌ها را شناسایی و نسبت به دستگیری آنان اقدام کنند. ماموران پلیس راه و راهنمایی و رانندگی مکلف هستند ضمن انجام وظیفه محوله، اگر با مشمولان غایب مواجه شدند، آنان را دستگیر کرده و به نزدیک‌ترین مراجع انتظامی تحویل دهند. ماموران انتظامی باید به مؤسسات غیر دولتی از قبیل شرکت‌ها و مغازه‌ها مراجعه کنند و مشمولان غایب به کار گرفته شده را دستگیر کنند و در مورد تعقیب بعضی کارفرمایان هم اقدامات لازم را انجام دهند.
- مشمولان غایب چگونه شناسایی می‌شوند؟
به این نکته توجه کنید که در این طرح افراد متولد فروردین 55 تا اسفند 66 کنترل می‌شوند و متولدین سال‌های 68-67 مشمول طرح نخواهند بود. البته از سال آینده، متولدین 67 هم به طرح اضافه می‌شوند. ماموران انتظامی درهر محل و معبری که مردم تردد می‌کنند، از افراد کارت پایان خدمت یا مدرکی که نشان‌دهنده وضعیت نظام وظیفه آنها باشد، می‌خواهند و فرد موظف است کارت پایان خدمت، معافیت از خدمت یا کارت دانشجویی، دانش‌آموزی و طلبگی علوم دینی ارائه دهد.
البته برگه اعزام به خدمت با تاریخ معتبر هم قابل پذیرش است. اگر فردی یکی از این مدارک را داشت که خب، به راه خود ادامه می‌دهد، در غیر این صورت ماموران فرد را به کلانتری یا پاسگاه هدایت کرده و بعد از گرفتن تعهد، او را به مراکز وظیفه عمومی می‌فرستند. در مرکز وظیفه عمومی، برای فرد برگه اعزام به خدمت صادر می‌شود و سپس او به همراه یک نامه به همان کلانتری یا پاسگاه برای آزاد کردن تعهد خود معرفی خواهد شد.
- اگر کسی برگه اعزام به خدمتش را بگیرد ولی به خدمت نرود چه؟
در قانون مشخص شده که اگر فرد برگه اعزام گرفت و به خدمت نرفت یا برای اعزام در محل تعیین شده حاضر نشد، باید اسم و آدرس او با ذکر هویت شخص ضامن، در اختیار نیروهای انتظامی قرار گیرد تا نسبت به دستگیری مجدد او از طریق دادسرای تخصصی اقدام شود. اگر کسی برای اعزام حاضر نشد، ما مراتب را سریعا به کلانتری اعلام می‌کنیم؛ چون آدرس افراد در کلانتری‌ها موجود است.
- این حرف‌ها یعنی ماموران گشت ارشاد هم می‌توانند افراد را در خیابان متوقف و از آنها کارت پایان خدمت بخواهند؟
بله، دقیقا. در ضمن ماموران اماکن ناجا به تمام مراکز دولتی و خصوصی سرکشی می‌کنند و مدارک پایان خدمت افراد شاغل در این مراکز را می‌خواهند. در باشگاه‌های ورزشی هم اگر اثبات شود که یک تیم –در هر سطح و در هر رشته‌ای - مشمولان غایب را به کار گرفته، مطابق مقررات، تمام بازی‌هایش باخت اعلام می‌شود؛ ضمن اینکه با مدیرعامل باشگاه هم برخورد لازم صورت خواهد گرفت.
- فرض کنید فردی درسش تمام شده و با دانشگاه تسویه حساب کرده است؛ این فرد 6 ماه مهلت دارد تا وضعیت وظیفه عمومی خود را مشخص کند و در این شرایط هیچ کدام از کارت‌های ذکر شده را هم ندارد. اگراین بنده خدا در خیابان با مامور شما مواجه شد، تکلیفش چیست؟
به هر حال این فرد هم باید به خدمت اعزام شود. او در صورت دستگیری، از کلانتری به وظیفه عمومی معرفی خواهد شد و ما هم برگه اعزام به خدمت وی را صادر می‌کنیم و مشکلش حل می‌شود؛ ضمن اینکه این فرد بالاخره باید برگه تسویه حساب از دانشگاه یا معرفی‌نامه به سازمان وظیفه عمومی را داشته باشد.
- برخورد با سربازان فراری که از موارد طرح تشدید برخورد است هم به همین شکل انجام می‌شود؟
خیر. سرباز فراری بلافاصله بعد از دستگیری، به دژبان نیروی مسلحی که قبلا در آن خدمت می‌کرده هدایت می‌شود. دژبان سرباز را تحویل می‌گیرد و پرونده‌ای برایش تشکیل می‌دهد و به سازمان قضائی نیروهای مسلح می‌برد. بعد از آنکه مجازاتش مشخص شد، برای ادامه خدمت به نیروهای مسلح معرفی می‌شود.
- شما آماری از مشمولان غایب یا سربازان فراری دارید؟
اگر آماری هم باشد در اختیار شما قرار نمی‌دهیم!
- چرا چنین طرحی قبل از این اجرا نمی‌شد؛ با توجه به اینکه در قانون به صراحت به آن پرداخته شده؟
به هر حال لازم بود که آمادگی‌های لازم را در جامعه ایجاد کنیم. ما در نیروی انتظامی برای هر کاری ابتدا تحقیق و بررسی می‌کنیم تا زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح فراهم شود. اجرای قانون لوازم و ابزاری می‌خواهد که این لوازم در حال حاضر وجود دارد. اجرای طرح تشدید برخورد، مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
- سال گذشته یک عده می‌گفتند در کشور بحران سرباز داریم؛ این مسئله این را به ذهن آدم می‌آورد که اجرای این طرح به خاطر همان مشکل کمبود سرباز است.
خیر، به هیچ‌وجه! ما می‌خواهیم قانون را اجرا کنیم؛ ضمن اینکه بحران سرباز در کشور وجود ندارد. بعضی می‌خواهند جوی ایجاد کنند که این‌طور استنباط شود که کشور سرباز کم دارد و اوضاع بحرانی است در حالی که امروز نیروهای مسلح در اوج آمادگی قرار دارند و از این لحاظ مشکلی نداریم. ما به دنبال تحقق مطالبات مردم هستیم.
- با تمام این صحبت‌ها، بسیاری از جوانان حاضر نمی‌شوند به خدمت سربازی بروند؛ فکر می‌کنید علت اصلی این موضوع چیست؟
اتفاقا باید بگویم بیشتر جوان‌ها به سربازی می‌آیند اما آنها که نمی‌آیند عده بسیار کمی هستند. چند دلیل می‌توان برای این موضوع مطرح کرد؛ اول اینکه بعضی‌ها اطلاعات کمی در این زمینه دارند. مثلا افرادی که سواد ندارند و در روستاها زندگی می‌کنند و مشغول کار هستند، تصور می‌کنند که نیازی به مدرک سربازی و پایان خدمت ندارند. بعضی دیگر که تعدادشان کم است، متمول هستند و احساس می‌کنند می‌توانند بدون مراجعه به مراکز دولتی نیازهای خود را رفع کنند و نیازی به سیستم‌های دولتی ندارند. گروهی دیگر از افراد که بسیار اندک هستند، مدارک وظیفه عمومی را جعل می‌کنند و کارت پایان خدمت یا معافیت می‌گیرند که البته با سیستم‌های موجود، این افراد به سرعت شناسایی و دستگیر خواهند شد.
- شما این را قبول دارید که جوانان ما تصور درستی از سربازی ندارند، به‌خصوص قبل از رفتن به خدمت؟ و قبول دارید که خیلی از جوان‌ها به همین خاطر نمی‌روند خدمت؟
قبول دارم. خیلی‌ها نه! اگر به شما آمار بدهم، می‌بینید که تعداد افرادی که حاضر نمی‌شوند به سربازی بروند، بسیار کم است اما همین عده کم اگر خلاف قانون عمل کنند، اثر خود را در جامعه می‌گذارند. متاسفانه ما نتوانسته‌ایم در کشور قداست خدمت سربازی را به مردم نشان بدهیم. نتوانسته‌ایم نشان بدهیم که یک جوان قبل و بعد از سربازی چقدر متفاوت است. جوانان موفق عمدتا کسانی هستند که به سربازی رفته‌اند.
- با توجه به این مسائل چرا به جای برخورد جدی، افراد را تشویق نمی‌کنید که داوطلبانه به خدمت بروند؟
لزومی ندارد به جای تشدید برخورد، افراد را تشویق کنیم یا بالعکس؛ این دو باید توأمان اجرا شوند. هر قدر در زمینه خدمت سربازی بیشتر اطلاع‌رسانی کنیم، بهتر است. حرف شما را قبول دارم؛ باید در کنار اجرای طرح، تشویق افراد و در نظر گرفتن امتیازاتی برای سربازان اعمال شود اما تشویق به‌تنهایی نتیجه‌بخش نیست چون همیشه تعداد اندکی هستند که قانون را اجرا نمی‌کنند و باید با آنان برخورد شود. من این را قبول دارم که باید برای سرباز امتیازاتی درنظر بگیریم.
- مثلا؟
برای مثال از ابتدای سال گذشته، تمام سربازان و افراد تحت تکفل آنان بیمه شده‌اند. این امتیاز بزرگی برای سربازان محسوب می‌شود. سرباز باید در بهره‌مندی از خدمات دولتی و اجتماعی امتیازاتی داشته باشد؛ مثلا در سوارشدن هواپیما، قطار، اتوبوس، رفتن به سینما، استفاده از امکانات بهداشتی و... زیرا اعطای این امتیازات در تشویق افراد برای رفتن به سربازی مؤثر و مهم است. حتی می‌شود برای کسانی که سربازی رفته‌اند، در زمینه اشتغال نیز امتیازاتی قائل شد.
- شما که این همه طرح خوب دارید، چرا اجرایشان نمی‌کنید؟
پیشنهادات ما در این زمینه ارائه و تصویب شده اما بررسی آنها ادامه دارد تا مراحل قانونی انجام شود.
- بررسی‌ها کجا انجام می‌شود؟
حالا شما خیلی خودتان را درگیر این مسائل نکنید؛ یک جایی در حال انجام است دیگر.
- سردار، خیلی از جوان‌ها که کار مشخصی دارند، از طول مدت خدمت سربازی ناراحت هستند.
در کشور ما یک فرد بلافاصله بعد از پایان تحصیل جذب کار نمی‌شود. با تـــوجه به اینــــکه
بر اساس قانون طول مدت سربازی 24ماه است اما عملا در حال حاضر مدت سربازی در مناطق عادی 20ماه، مناطق محروم 19ماه، مرزی 18ماه و عملیاتی 17ماه است. تصور کنید؛ 3 ماه دوران آموزشی، یک ماه هم صرف رفت و آمد می‌شود، می‌ماند 16ماه. از این مدت هم 3ماهش مرخصی است. در واقع اصل سربازی 13ماه است. در مناطق عملیاتی هم مرخصی بیشتر است و نیرو مدت کمی در اختیار یگان خواهد بود. به همین دلیل است که بسیاری خواستار خدمت در مناطق عملیاتی هستند.
قبول دارید غیر از دوره آموزشی، در بقیه دوران سربازی برنامه مشخصی برای سرباز وجود ندارد؟
نه!
- خیلی وقت‌ها پیش می‌آید کاری که سرباز انجام می‌دهد، ربطی به تخصص‌اش ندارد.
نه، قبول ندارم. یکی از جاهایی که افراد بر اساس تخصص‌شان به کار گرفته می‌شوند، خدمت سربازی است. در واقع عقلانی هم نیست که در نیروهای مسلح پزشک یا مهندس برق در جایی غیر از تخصص‌اش به کار گرفته شود؛ با توجه به اینکه بسیاری از فرماندهان ما هم باسواد و دانشگاه رفته هستند. البته در بعضی رشته‌ها با انبوه افراد مواجه هستیم و نیازی به تخصص همه آنها وجود ندارد. حتما آنها هم در کارهایی نزدیک به حرفه خود به کار گرفته می‌شوند. با اینکه کار ما بدون اشکال نیست اما شما نمی‌توانید یک مهندس رایانه را نشان بدهید که در کاری غیر از حرفه خودش مشغول گذراندن سربازی باشد.
- در مورد مهندس کامپیوتر شاید، ولی من مهندس عمرانی را می‌شناسم که در خدمت سربازی، متهم این ور و آن ور می‌برد.
به هر حال اشکال وجود دارد، ضمن اینکه در مقاطعی ماموریت‌هایی پیش می‌آید که لازم است همه رده‌های پلیس برای انجام آن همکاری کنند.
- دوری از محل زندگی، از مشکلات دیگر سربازان است. زمانی این بحث مطرح شد که افراد در نزدیک‌ترین شهر به محل سکونت خودشان به خدمت بروند. گویا شما با این طرح مخالفت کردید. علت چه بود؟
ما تلاش می‌کنیم محل دوره آموزشی افراد در استان محل زندگی‌شان باشد. به این ترتیب فرد در زمان سربازی احساس نمی‌کند که از محل زندگی خود جدا شده اما در نهایت تقسیم در نیروی انتظامی، بر اساس نیازهای نیروهای مسلح است و هر جا که نیاز باشد باید سرباز اعزام کرد.
- سردار، جعل کارت‌های پایان خدمت هم موضوعی اساسی است. اخیرا بحث فروش کارت‌های پایان خدمت هم مطرح شده است. من افرادی را می‌شناسم که پول داده‌اند، کارت پایان خدمت خریده‌اند و با آن گذرنامه هم گرفته‌اند؛ این را می‌پذیرید؟
بله.
خب، چرا این اتفاق می‌افتد؟
امکان ریشه‌کن کردن «جعل» وجود ندارد. پدیده جعل همیشه وجود داشته و امروز هم وجود دارد اما ما برای جلوگیری از جعل کارت‌های پایان خدمت، اقداماتی انجام داده‌ایم. با ایجاد سیستم‌های مکانیزه و شبکه هوشمند صدور کارت‌های پایان خدمت و معافیت، تا حد زیادی از جعل کارت‌ها پیشگیری کرده‌ایم. همچنین با جاعلان و افرادی که کارت جعلی دارند به‌شدت برخورد شده. جالب است بدانید که در جعل کارت‌های پایان خدمت، اطلاعات از پایه جعل می‌شود و کارت، اصلی است. بنابراین بعد از استعلام مشکلی به‌وجود نمی‌آید.
- مشمول غایب وسرباز فراری به چه کسانی می‌گویند؟
توجه داشته باشید؛ مشمول غایب با سرباز فراری خیلی فرق دارد.
مشمول کسی است که هنوز به خدمت نرفته است؛ یعنی جوانی که به سن سربازی (19 سالگی) می‌رسد، مشمول خدمت وظیفه عمومی است.
مشمول تا زمانی که لباس به تن نکرده و به خدمت نرفته مشمول است و بعد از پوشیدن لباس و اعزام به خدمت، سرباز می‌شود.
مشمول غایب کسی است که به سن سربازی رسیده ولی هنوز به خدمت نرفته اما سرباز فراری فردی است که به خدمت اعزام شده اما در میانه راه، به دلایل مختلف از ادامه خدمت خودداری کرده است.
مشمولان غایب از حقوق اجتماعی محرومند
حتی ایرانسل هم نمی‌شود خرید
سردار کارگر با استناد به ماده 10 قانون وظیفه عمومی، از محدودیت‌های مشمولان غایب می‌گوید: براساس این ماده قانونی، مشمولان غایب حق شرکت در آزمون رانندگی را ندارند؛ این افراد نمی‌‌توانند از هر گونه وام کشاورزی، صنعتی و وام‌های وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی استفاده کنند. همچنین حق کاندیدا شدن برای شوراها و انتخابات قانونی را هم ندارند.
اصل گواهینامه، پایان‌نامه دوران تحصیل، حق عضویت در شرکت‌های تعاونی، اجازه اشتغال و پروانه کسب به این افراد داده نمی‌شود. دریافت مستمری از سازمان‌های دولتی و نهادهای دولتی توسط مشمولان غایب نیز ممنوع است.
استخدام این افراد به هر صورت - اعم از رسمی، پیمانی، روزمزد، خرید خدمت و... -در وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای وابسته به دولت و شرکت‌ها ممنوع است.
در تبصره 2 این ماده قانونی آمده، سایر اموری که در قوانین منوط به روشن شدن وضعیت خدمت عمومی مشمول باشد، به قوت خود باقی است. علاوه بر اینکه براساس قانون، ثبت نقل و انتقال اموال توسط مشمولان غایب ممنوع است، اخیرا سازمان وظیفه عمومی به مراکز فروش سیم‌کارت ایرانسل ابلاغ کرده که برای فروش این سیم‌کارت‌ها به افراد، باید از وضعیت خدمت عمومی آنان مطلع شوند. بنابراین مشمول غایب حتی نمی‌تواند یک سیم‌کارت ایرانسل نیز به نام خود داشته باشد.
مشمول غایب حق خروج از کشور را ندارد و از ابتدایی‌ترین حقوق اجتماعی نیز محروم است. در مقابل این همه محرومیت، تحمل 20 ماه سربازی راحت‌تر می‌شود!