به گزارش همشهري، كارشناسان و فعالان اقتصادي كلافه شده‌اند، دولت از يك سو هر‌روز يك شركت جديد را به بهانه‌هاي مختلف از فهرست واگذاري‌ها خارج و پروژه دولتي شدن را اجرا مي‌كند و از سوي ديگر هيچ برنامه‌اي براي محدوديت زدايي از فضاي كسب و كار براي جان گرفتن بخش خصوصي ندارد. در چنين شرايطي حجم خصوصي‌سازي در ايران به سطح ابتداي دهه80 رسيده است. آمار‌ها نشان مي‌دهد روند واگذاري سهام شركت‌ها مطابق با سال1381 است. دولت حتي نتوانست سهام پرسپوليس و استقلال را پس از برگزاري 4مزايده بفروشد يا پس از 10سال نتوانسته است سهام عدالت را آزاد كند؛ درحالي‌كه مطابق بند الف ماده34 قانون اصل44 مهلت آزاد‌سازي سهام عدالت 10سال بوده است و اين مهلت امسال به پايان مي‌رسد.
سياست‌هاي اصل44 در خرداد‌ماه1384 ابلاغ شد، مهم‌ترين هدف ابلاغ سياست‌هاي اصل44 كوچك‌سازي دولت بود.اكنون 10سال از آن زمان مي‌گذرد، قرار بود در طول اين مدت بخش زيادي از شركت‌هاي دولتي خصوصي شوند اما نه فقط اين اتفاق رخ نداد بلكه هر سال سهم دولت از بودجه سالانه كشور افزايش يافت و اين به‌معناي آن است كه در 10سال گذشته دولت هر روز به جاي آنكه كوچك‌تر شود بزرگ‌تر شده است.
در بند الف سياست‌هاي كلي اصل44 كه توسط مقام معظم رهبري ابلاغ شده است صراحتا آمده است: دولت حق فعاليت اقتصادي جديد خارج از موارد صدر اصل44 را ندارد و موظف است هرگونه فعاليت را كه مشمول عناوين صدر اصل44 نباشد، حداكثر تا پايان برنامه 5ساله چهارم (سالانه حداقل 20درصد كاهش فعاليت) به بخش تعاوني و خصوصي و عمومي غيردولتي واگذار كند.بند د ابلاغيه اصل44 همچنين بر واگذاري سهام شركت‌هاي دولتي از طريق بورس تأكيد مي‌كند.
كارشناسان اميدوار بودند با آغاز به‌كار دولت جديد روند خصوصي‌سازي در ايران شدت بگيرد اما هيچ برنامه مشخص و مدوني براي خصوصي‌سازي در ايران اعلام نشده است و آنچه از آن تحت عنوان برنامه خصوصي‌سازي در ايران ياد مي‌شود فقط اجراي يك مدل ناقص از روش خصوصي‌سازي چيني است كه آن هم ظرف 2سال گذشته متوقف شده است.دولت حتي در طول 2سال گذشته تعداد زيادي از شركت‌هاي فعال در حوزه نفت و پتروشيمي و معدن را از شمول واگذاري و خصوصي‌سازي خارج كرده است.
در تازه‌ترين رويداد چند روز پيش شركت سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي ايران (ايفيك) نيز از فهرست واگذاري‌ها خارج شد. اين از همان دست خبر‌هايي بود كه ظرف 2سال گذشته مدام در رسانه‌ها منتشر شده است.از زمان آغاز به‌كار دولت شركت‌هاي هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران، شركت ملي فولاد ايران، شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي، شركت تهيه و توليد مواد معدني، شركت‌هاي گاز استاني، شركت پشتيباني ساخت و تهيه كالاي نفت تهران، شركت پيرا حفاري ايران، شركت ملي حفاري ايران، شركت انتقال گاز ايران، ۸پالايشگاه گاز، شركت بهينه‌سازي مصرف سوخت، شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران و ۱۲ شركت كوچك و بزرگ ديگر نفتي از فهرست واگذاري به بخش خصوصي خارج شده‌اند.
همچنين وزارت نفت اوايل امسال در مذاكره با وزارت اقتصاد يك فهرست بلند بالا از شركت‌هاي نفتي را از شمول واگذاري‌ها خارج كرد. از ديگر شركت‌هايي كه تاكنون از فهرست واگذاري خارج شده‌اند مي‌توان به شركت سهامي منطقه وي‍ژه صنايع معدني و فلزي خليج‌فارس، صندوق بيمه سرمايه‌گذاري فعاليت‌هاي معدني و سازمان املاك تمليكي اشاره كرد.
بخش زيادي از خصوصي‌سازي در دنيا از طريق بورس‌ها انجام شده است و در حال حاضر در بسياري از بورس‌هاي دنيا در نتيجه خصوصي‌سازي هزاران شركت عضو هستند درحالي‌كه تعداد شركت‌هاي عضو و فعال در بورس تهران به زحمت به 350شركت مي‌رسد.
- بازگشت خصوصي‌سازي به ابتداي دهه80
تازه‌ترين اطلاعات آماري از روند واگذاري سهام شركت‌هاي دولتي نشان مي‌دهد اگرچه ظرف سال‌هاي 86 تا 92 روند خصوصي‌سازي از طريق بورس به‌دليل اجراي روش چيني سرعت بيشتري پيدا كرده بود اما در سال گذشته مقدار واگذاري‌ها به سطح سال1381 رسيده است. براساس اين اطلاعات از مجموع كل واگذاري‌هاي انجام شده در اين سال فقط 0.2درصد از طريق بورس انجام شده است. از ابتداي سال تاكنون نيز فقط 156ميليارد تومان سهام يعني معادل0.1درصد از طريق بورس فروخته شده است. در مجموع از جمع كل واگذاري‌هاي انجام شده 3.2درصد مربوط به واگذاري‌هاي انجام شده در سال93 بوده است و از ابتداي سال تاكنون نيز مجموعا با احتساب برگزاري مزايده‌ها و فروش سهام براساس روش مذاكره فقط 193ميليارد تومان سهام فروخته شده است.
اين ارقام مطابق با ارقام واگذاري در سال‌هاي 1381 تا 1384 است. مقدار واگذاري‌هاي انجام شده در سال گذشته مطابق با ميزان واگذاري‌هاي انجام شده در آن سال‌ها بوده است.اين در حالي است كه با وجود آنكه تاكنون هيچ نهادي اطلاعات كاملي در مورد فهرست كل شركت‌هاي قابل واگذاري ارائه نكرده است برخي كارشناسان معتقدند دست بيش از يك هزار شركت ايراني قابليت ورود به بورس و فرابورس را دارند اما با توجه به اينكه اراده‌اي براي خصوصي‌سازي وجود ندارد مسير عرضه سهام اين شركت‌ها مسدود است.
- خصوصي‌سازي با شيوه كنوني ۱۰ سال ديگر طول مي‌كشد
معاون پيشين سازمان خصوصي‌سازي با انتقاد از نحوه واگذاري شركت‌هاي دولتي و اينكه تنها ۵۰درصد اهداف خصوصي‌سازي محقق شده است گفت: با اين شيوه واگذاري، خصوصي‌سازي تا ۱۰سال ديگر هم تمام نمي‌شود. سيد مهدي عقدايي در پاسخ به اين پرسش كه با گذشت حدود يك دهه از ابلاغ اصل44 چه ميزان از اهداف خصوصي‌سازي در كشور محقق شده است به تسنيم گفت: در كل بايد بگوييم كه دستيابي به اهداف واگذاري‌ها حدود 50درصد بوده است. او يكي از مشكلات اجراي اصل44 در كشور را مقاومت‌هاي دولت‌ها عنوان كرد و افزود: متأسفانه در سال‌هاي گذشته با تغيير دولت‌ها، نگاه‌ها نيز به‌خصوصي‌سازي تغيير كرده است.
عقدايي اضافه كرد: هرچند دولت يازدهم به‌خصوصي‌سازي اعتقاد دارد اما در برخي موارد از بدنه دولت و در سطح وزرا شاهد اين هستيم كه مقاومت‌هايي براي واگذاري برخي شركت‌ها ازجمله پالايشگاه‌ها و پتروشيمي‌ها انجام مي‌شود. وي در پاسخ به اين پرسش نيز كه آيا امسال سال پاياني خصوصي‌سازي در كشور خواهد بود يا نه گفت: با اين شيوه واگذاري، خصوصي‌سازي تا 10سال ديگر هم تمام نمي‌شود.