مقام معظم رهبري سال‌هاست موضوع برگزاري كرسي‌هاي آزاد‌انديشي را مطرح كرده‌اند ولي بنا به عللي اين مطالبه تاكنون اجرا نشده است. ايشان شنبه شب نيز در ديدار استادان و اعضاي هيأت علمي دانشگاه‌ها بر ضرورت تلاش جدي مسئولان براي تحول در علوم انساني تأكيد كردند. در اين‌باره با دكتر رضا روستاآزاد، رئيس سابق دانشگاه صنعتي شريف گفت‌وگويي انجام داده‌ايم.
- آقاي دكتر! شما به كرسي‌هاي آزاد‌انديشي چگونه نگاه مي‌كنيد؟
به‌نظر من نخستين نكته‌اي كه قابل توجه است متن كرسي‌هاي آزاد‌انديشي در حوزه علوم انساني است.البته به اين مفهوم نيست كه استادان و كارشناسان در حوزه‌هاي ديگر مانند پزشكي و مهندسي ورود پيدا نكنند. چون بحث‌هاي عمومي اجتماعي، سياسي و اعتقادي است و در همه اين حوزه‌ها افرادي داريم كه اهل مطالعه و دقت‌نظر هستند و خوب هست كه ورود پيدا كنند. اما به هر حال محور تخصصي و مديريت بحث قاعدتا بايد در حوزه علوم انساني باشد. حوزه‌هايي كه مورد نظر است قاعدتا حوزه‌هايي مانند علوم سياسي، حقوق، مديريت، تاريخ و اقتصاد است و حتي مي‌تواند مسائل روانشناسي و جامعه‌شناسي را نيز در بر بگيرد. در اين رابطه هم متأسفانه همانطور كه مقام معظم رهبري شنبه شب و در ديدار با استادان دانشگاه‌ها مطرح كردند مي‌توانيم به نسبت بگوييم كه باور نكردني است ولي به هر حال ما در حوزه علوم انساني نسبت به فني و مهندسي و پزشكي فاصله بيشتري از دنياي غرب داريم. آيت‌الله جوادي‌آملي چندي پيش مطلبي را مطرح كرد مبني بر اينكه متأسفانه در حوزه علوم انساني متون بسيار قديمي و منسوخ غرب را در دانشگاه‌ها تدريس مي‌كنيم، بنابراين بسيار مهم است كه كرسي‌هاي آزاد‌انديشي در اين‌باره برگزار و نهضتي ايجاد شود كه در آن صاحب‌نظران و متفكران ما در حوزه علوم انساني بيايند براساس الگوي اسلامي- ايراني تفكر و راجع به اين مسائل بحث كنند.
- در جلسه استادان دانشگاه با رهبر انقلاب به موضوع كرسي‌هاي آزاد‌انديشي هم اشاره شد؟
بله، در حضور مقام معظم رهبري، آقاي دكتر سليمي، رئيس دانشگاه علامه طباطبايي بحثي در حوزه روابط بين‌الملل از منظر جديدي مطرح و اعلام كرد كتابي در اين‌باره نوشته‌اند.ايشان گفت كه در حوزه كرسي‌هاي آزاد‌انديشي فعال هستيم و شايد به اندازه كل دانشگاه‌هاي ديگر كرسي آزاد‌انديشي برگزار كرده‌ايم. به‌نظر مي‌رسد اگر با همين شيوه حركت كنيم و استادان ما صاحب‌نظر بشوند و در حوزه‌هاي مختلف به‌ويژه در حوزه علوم انساني نظر نو بدهند كه مبتني بر الگوهاي ايراني اسلامي و قرآن و منابع ديني باشد بتوانيم تحولي در حوزه مديريت كشور و بلكه بالاتر تمدن بزرگ اسلامي نوين ايجاد كنيم.
- موانعي در برگزاري كرسي‌هاي آزاد‌انديشي در دانشگاه‌ها وجود دارد.دانشگاهيان از پيامدهاي احتمالي شركت در اين كرسي‌ها بيمناك هستند، نظر شما چيست؟
من چنين تصوري ندارم، همين الان در مطبوعات، محافل رسانه‌اي و جاهاي مختلف حرف‌هاي زيادي زده مي‌شود و اتفاق خاصي هم نمي‌افتد. تصورم اين نيست كه گير كار اين باشد كه حراست يا بخش‌هاي ديگر در دانشگاه‌ها به موضوع ورود پيدا مي‌كنند. ضمن اينكه اين موضوع مطالبه مقام معظم رهبري است. اين بهترين مستمسك است و بايد نه‌تنها واهمه‌اي نداشته باشيم بلكه همانطور كه پيشنهاد شد حتي در عملكرد علمي استادان، شركت در كرسي‌هاي آزاد‌انديشي گنجانده شود.
- به نظر شما علت برگزار نشدن كرسي‌هاي آزاد‌انديشي كجاست؟
گير اصلي نه‌تنها در حوزه علوم انساني بلكه در حوزه‌هاي ديگر مانند مهندسي و پزشكي اين است كه ما باور داشته باشيم كه مي‌توانيم حرف و نظر داشته باشيم. مثلا در حوزه روانشناسي و جامعه‌شناسي لزوما نظري كه فلان دانشمند غربي ارائه كرده، بهترين نظر نيست و ما با مطالعه، تحقيق و پژوهش مستند بر ذخاير بسيار قوي‌اي كه داريم، مي‌توانيم نظر جديدي ارائه بدهيم. به جرأت مي‌توان گفت مشكل اصلي عدم‌خودباوري و روحيه تقليد و خودباختگي و تسليم در برابر جريان فرهنگي و تمدني غرب است.
- پس مي‌توان گفت چون حرف جديدي در كرسي‌هاي آزاد‌انديشي مطرح نشده از آن استقبال نمي‌شود؟
بله، ما بايد خودباروي داشته باشيم و نظرات‌مان را بدون ترس بيان كنيم، صرفا اينكه اين حرف را فلان انديشمند غربي زده براي‌مان بت نشود و بايد نظرات آنها را نقد كنيم. براي مثال يكي از دانشجوياني كه بورسيه شده نظريه يكي از انديشمندان غربي را نقد و رد كرده و او نه‌تنها ناراحت نشده بلكه به دانشجوي ما پذيرش داده تا برود و با او كار كند.ما با مطالعه و پژوهش دقيق در قرآن، احاديث و سنت مي‌توانيم نظريه‌هاي جديدي در حوزه‌هاي مختلف ارائه بدهيم.مهم خودباوري است كه هر جا خود را باور كرده‌ايم به هر آنچه مي‌خواستيم،رسيده‌ايم.
- راه رسيدن به خودباوري
متأسفانه استادان صاحب‌نظر ما حتي يك‌بار قرآن را مرور يا در آيات آن تدببر نكرده‌اند. منابع ديگري مانند نهج‌البلاغه داريم كه كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرند. اگر توجهي به اينها شود سرنخ‌هاي فكري بسياري به‌دست مي‌آيد كه مي‌تواند افكار بسيار خوبي را ارائه و توسعه بدهد. مطمئن باشيد چون دنيا به‌دنبال افكار جديد است، اين مطالب هم حتما خواهان زيادي خواهد داشت.