مارى جوانا، حشیش و روغن حشیش همگى از گیاه کانابیس گرفته مى‌شوند. نام‌هاى عامیانه فرآورده‌هاى کانابیس، مارى جوانا (گراس، علف، بنگ، دوا و...)، حشیش، روغن حشیش (روغن علف، روغن عسل) و، چرس است.
کانابیس گیاه بومى خاص استوایى و آب و هواى معتدل است. عملیات غیرقانونى مدرن براى کشت این گیاه، از روش هاى پیشرفته براى تولید انواع پرقدرت آن استفاده مى‌کند.
بیش از شصت و یک ماده شیمیایى که "کانابینویید" نامیده مى‌شوند، از گیاه کانابیس به دست مى‌آیند. THC (دلتا- ۹- تتراهیدروکانابینول)، کانابینوئید اصلى روان گردان و عامل اصلى بالا رفتن خلق در زمان استعمال مارى جوانا یا حشیش است.
سطح THC موجود در گیاه کنفى که براى مصارف صنعتى کشت مىشود، بسیار ناچیز است.
رشته هاى کنف براى ساختن طناب، پارچه و کاغذ به کار مى‌روند. دانه‌هاى آن حاوى مقدار زیادى پروتئین هستند و روغنى تولید مى‌کنند که داراى ارزش غذایى و صنعتى است.
بسیارى از ادعاها در مورد مصارف مارى جوانا در پزشکى از نظر علمى به اثبات نرسیده‌اند، اما پژوهش ها نشان مى‌دهد که THC و سایر کانابینوئیدهاى خالص مى تواند در برطرف کردن تهوع و استفراغ و افزایش اشتها موثر باشند.
این خاصیت مىتواند براى افراد مبتلا به ایدز یا کسانى که داروهاى شیمى درمانى دریافت مى کنند، موثر باشد. براى پى بردن به ارزش طبى مارى جوانا در تسکین درد، کاهش اسپاسم هاى عضلانى و کنترل برخى انواع صرع نیاز به پژوهش هاى بیشترى است.
فراورده‌های کانابیس
"مارى جوانا" جوانه و برگ گیاه خشک شده کانابیس است. رنگ آن از سبز مایل به خاکسترى تا قهوه اى مایل به سبز متغیر بوده و مى تواند حاوى تخم و ساقه باشد.
"حشیش" صمغ متراکم شده و خشک شده گل‌هاى کانابیس است. رنگ آن از قهوه‌اى تا سیاه متغیر است و به صورت قطعه‌اى به فروش مى‌رسد.
"روغن حشیش" از راه جوشانیدن گل ها یا صمغ کانابیس در حلال آلى به دست مى آید و ماده اى چسبنده به رنگ قهوه اى مایل به قرمز یا سبز است. میزان THC در هریک از گونه هاى کانابیس متفاوت است.
گرچه حشیش عموماً قوى تر از مارى جوانا است ولی روغن حشیش معمولاً قوى ترین شکل موجود است.
مارى جوانا، حشیش یا روغن حشیش گاه با تنباکو مخلوط شده و به شکل سیگار پیچیده مى شود که به "سیگارى" معروف است و یا اینکه توسط پیپ استعمال مى شود. کا
نابیس گاه در خوراکى هایى مثل کیک هاى شکلاتى و یا نوشیدنى ها به کار مى رود.انواع مصنوعى THC تحت عنوان "مارینول" تولید مى شوند. یک کانابینوئید مصنوعى (نابیلون) با نام تجارتى "سزامت" به فروش مى رسد. هر دوى اینها براى مبتلایان به سرطان یا ایدز تجویز مى شوند.
کانابیس رایج‌ترین داروى غیرقانونى مورد استفاده در کشور‌هاى غربى است و مصرف آن در میان دانشجویان پس از الکل و سیگار قرار دارد.با این وجود کانابیس اکثراً به صورت گه گاه و براى تفنن استعمال مى شود. میزان هاى یاد شده در میان مردان به طور چشمگیرى بیشتر از زنان بوده است.
مصرف کانابیس چه احساسى ایجاد مى‌کند؟
تاثبر کانابیس بر فرد بسته به عوامل زیر بستگی دارد:
- مقدار مصرف.
- مدت و تعداد موارد مصرف.
- نحوه مصرف یه شکل خوراکی یا تدخینی.
- خلق و انتظارات فرد و محیطی که د رآن قرار دارد.
- سن فرد.
- بیماری‌های جسمی یا روانی فرد.
زمانى که افراد براى اولین بار کانابیس را مورد استفاده قرار مى‌دهند، اغلب احساس برانگیختگى روانى مى کنند، البته این اثرات با تکرار مصرف نیز ایجاد مى‌شوند. تجربه افراد گوناگون از مصرف کانابیس متفاوت است.
برخى احساس آرامش و سرزندگى کرده، پرحرف و شوخ‌طبع مى‌شوند، حال آنکه برخى دیگر احساس اضطراب، ترس، ناآرامى و گیجى مى‌کنند.علاوه بر آن نوع برانگیختگى فرد از هر نوبت مصرف تا نوبت بعدى مى تواند متفاوت باشد.
کسانى که با مصرف دارو آشنا هستند و در این کار حرفه اى شده اند، مى دانند چه زمانى مقدار کافى دریافت کرده اند و کى باید مصرف را متوقف کنند و کنترل بیشترى نیز بر اثرات آن دارند، حال آنکه افراد تازه کار این توانایى را ندارند.
کانابیس در دوزهاى پایین، ادراک و حس را اندکى مختل مى‌کند. کسانى که دارو مصرف مى‌کنند، مى‌گویند که صداى موسیقى را بهتر مى‌شنوند، رنگ ها را درخشان مى‌بینند و زمان براى آنها طولانى تر مىشود. همچنین مى‌گویند که حس چشایى، لامسه و بویایى آنها تقویت شده و از بدن خویش آگاه تر مى‌شوند. برخى از این وضع لذت مى‌برند، حال آنکه بقیه آن را ناراحت کننده مى‌یابند.
دود کردن مقادیر بیشتر مىتواند برخى اثرات مطلوب کانابیس را شدت بخشد، اما احتمال واکنش هاى ناخواسته و نامطلوب بیشتر است.
مصرف بیش از اندازه مىتواند احساس از دست دادن کنترل، گیجى، بى قرارى، پارانویا و وحشتزدگى را سبب شود.
توهم کاذب (دیدن چیزها و رنگ هایى که مى‌دانید واقعى نیستند) یا توهم واقعى (زمانى که ارتباط شما با واقعیت گسسته مى شود) مى تواند روى دهد.
اثرات فیزیکى کانابیس شامل قرمزى چشم‌ها، خشکى دهان و گلو، تحریک سیستم تنفسى (به دلیل دود ناشى از آن) و اتساع برونش‌ها (گشاد شدن راه هاى هوایى) است. اشتها و سرعت ضربان قلب افزایش مى یابد، حال آنکه فشار خون، تعادل و پایدارى کاهش مى‌یابد. کانابیس مىتواند سبب خواب آلودگى یا ناآرامى شود و این بستگى به مقدار داروى دریافت شده و پاسخ فرد بدان دارد.
این احساسات براى چه مدت دوام دارند؟
زمانى که کانابیس به شکل دود استعمال مىشود، اثر آن تقریباً بلافاصله ظاهر مىشود و مىتواند تا چند ساعت باقى بماند و این بستگى به مقدار داروى دریافتى دارد.
زمانى که دارو بلعیده مى شود، اثر آن یک ساعت بعد احساس مىشود و بیش از زمانى که به صورت دود استعمال مى شود، باقى مى ماند.
گرچه اثرات دارو فقط براى چند ساعت پس از دود کردن آن دوام دارد، THC در سلول هاى چربى ذخیره شده و طى چند روز یا چند هفته از بدن خارج مىشود و این بستگى به دفعات مصرف و مقدار دریافتى دارد، به همین دلیل است که تست هاى کانابیس مدت طولانى پس از ناپدید شدن آثار دارو باقی می‌مانند.
خطرات کانابیس
تا به حال هیچ کس بر اثر مصرف بیش از اندازه کانابیس نمرده است، اما کانابیس ادراک عمق، گستره توجه و تمرکز را مختل و زمان واکنش را کند مى‌کند و قدرت عضلانى را مى کاهد و همه اینها بر توانایى فرد در زمان رانندگى اثر مى کنند.
کانابیس و الکل اگر همراه با یکدیگر استفاده شوند، اثرات یکدیگر را تشدید مى‌کنند و مى‌توانند صدمات شدیدى ایجاد کنند.
مسمومیت با کانابیس تفکر و حافظه کوتاه مدت را تحت تاثیر قرار مى‌دهد. استعمال کانابیس در مدرسه یا در حین کار مىتواند یادگیرى و عملکرد فرد را مختل کند.
فرآورده هاى غیرمجاز کانابیس ممکن است توسط سایر داروها، آفت‌کش ها یا قارچ هاى سمى آلوده شده باشند.
دوزهاى بالاى کانابیس به ویژه زمانى که بلعیده شوند، مى‌توانند روان پریشى ناشى از مسمومیت را سبب شوند. علائم آن شامل توهمات دیدارى و شنیدارى، هذیان‌هاى پارانویید، گیجى و فراموشى است. با قطع مصرف کانابیس، این علائم معمولاً ظرف یک هفته ناپدید مى‌شوند.
مصرف کانابیس سرعت ضربان قلب را بالا برده و فشار خون را پایین مى‌ورد. در بیماران مبتلا به آنژین صدرى و یا سایر بیمارى هاى عروق کرونر،خطر حمله قلبى با مصرف کانابیس افزایش مى یابد.
مصرف کانابیس در باردارى مىتواند بر جنینن تاثیر بگذارد. تحقیقات نشان مى‌دهد که ممکن است بین مصرف کانابیس در باردارى و مشکلات خفیف شناختى در کودکان رابطه‌اى وجود داشته باشد. دود کانابیس حاوى بسیارى از مواد شیمیایى است که در دود سیگار یافت مىشود و براى جنین خطرناک است.
آیا کانابیس اعتیادآور است؟
مصرف کانابیس ممکن است اعتیاد ایجاد کند. کسانى که کانابیس را به طور منظم مورد استفاده قرار مى‌دهند، ممکن است، وابستگى خفیف جسمی و یا روانی به آن پیدا کنند.
کسانى که دچار وابستگى روانى هستند، سرخوشى و آرامش ناشى از استعمال دارو را طلب مى‌کنند. دارو براى آنها بیش از اندازه اهمیت مى‌یابد و ممکن است احساس کنند که بدان نیاز دارند و اگر نتوانند آن را به دست آورند، دچار اضطراب مى‌شوند. مصرف متناوب و طولانى مدت دارو مىتواند به وابستگى جسمی منتهى شود.
کسانى که دچار وابستگى جسمی مى‌شوند، ممکن است با قطع ناگهانى مصرف سندرم ترک را به صورت خفیف تجربه کنند.
علائم ترک ممکن است شامل تحریک پذیرى، اضطراب، اختلال گوارشى، بى‌اشتهایى، تعریق و اختلال خواب باشد، این علائم عموماً براى حدود یک هفته باقى مى‌مانند، گرچه ممکن است اختلال خواب بیشتر طول بکشد.
اثرات طولانى مدت مصرف کانابیس
کسانی که کانابیس را مقادیر زیاد یا به طور منظم مورد استفاده قرار مى‌دهند و یا کسانى که به بیمارى هاى خاص داخلى یا روانپزشکى مبتلا هستند، در معرض خطر اثرات طولانى مدت زیر هستند:
دود کانابیس داراى قطران و سایر عوامل سرطان‌زاى شناخته شده است. کسانى که کانابیس را به صورت تدخین مصرف مى‌کنند، غالباً افراد تمایل دارند که دود فیلتر نشده را به درون شش‌های‌نشان بفرستند تا به حداکثر اثر برسند. این کار خطر سرطان را افزایش مى دهد.
استعمال دود کانابیس موجب تحریک و آسیب سیستم تنفسى مىشود. دود کردن مارى‌جوانا براى زمانى دراز با برونشیت رابطه دارد. یک بررسى تخمین زده است که سه تا چهار "سیگارى" در روز همان صدمه اى را ایجاد مى‌کند که ۲۰ نخ یا بیشتر سیگار معمولى در روز آن را سبب مىشود.
مسمومیت مزمن با مصرف کانابیس غالباً انگیزه فرد را براى کار و مطالعه کاهش مى‌دهد، گرچه این اثر با قطع مصرف دارو از بین مى‌رود.
ممکن است رابطه‌اى میان مصرف منظم کانابیس و شروع بیمارى اسکیزوفرنى وجود داشته باشد، اما مشخص نیست که آیا مصرف کانابیس منجر به بروز علائم مخفى اسکیزوفرنى مىشود یا اینکه بروز تدریجى علائم روان پریشى است که سبب مى شود فرد براى کنار آمدن با علائم بیمارى به کانابیس پناه ببرد.
شواهد نشان مى دهد که مصرف مداوم کانابیس در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنى علائم روان پریشى را تشدید کرده و دوره بیمارى را وخیم تر مى‌کند.
مصرف طولانى کانابیس در مقادیر زیاد مىتواند توجه، حافظه و توانایى پردازش اطلاعات پیچیده را براى هفته ها، ماه‌ها و حتى سال‌ها پس از قطع دارو مختل کند.
Center for Addiction and Mental Health, University of Toronto
www.camh.net