خانه‌اي بزرگ در دل كوچه مسجد جامع تهران. خانه‌اي كه ازجمله بناهاي تاريخي تهران به شمار مي‌آمد. باحياطي آجرفرش و حوض سنگي بسياربزرگ و باغچه‌هاي شمشاد و تك درخت چنار سر برافراشته و 3-2درخت آلبالو و گيلاس و گل‌ها و گلدان‌هاي پريوش، اطلسي، ياس و شاه‌پسند و شمعداني در باغچه يا چيده شده بر پا شويه‌هايش، زيرزمين‌هايي با سقف‌هاي ضربي آجري و ديوارهايي تا كمر پوشيده از كاشي‌هاي قديمي كه بعضا چهره‌هاي پهلوانان شاهنامه و گل و مرغ بر آنها نقش بسته بود.
اتاق‌هاي فراخ پنج‌دري با شيشه‌هاي رنگارنگ و حياط مركزي و هشتي كه بعد از آب و جارو بويي مي‌گرفت كه تا به امروز مشام ما را پر كرده. اين خانه قرار بود تبديل به موزه مشاغل در ميانه بازار تهران شود و به همين‌خاطر هم بود كه 20سال پيش به ثمن بخس فروختيمش، اما برخلاف آنچه تصور مي‌كرديم، بر تل ويرانه‌هايش پاساژي سبز شد، كه هنوز هم هست. اين سرنوشت محتوم همه خانه‌هاي قديمي اين كوچه و شهر و خيابان بوده كه نشان‌هاي خاطره‌انگيز آن از بين رفته است، اين كوچه‌اي بود بين بازار مسجد جامع و بازار آهنگرها و نزديك‌ترين كوچه و بازار به اين مسجد؛ كوچه‌اي كه نام و اعتبار خود را از مسجدي مي‌گيرد كه عمري به درازاي تاريخ تهران دارد.
مسجد جامع، محل شكل‌گيري مهم‌ترين تحولات تاريخي دوران پايتختي تهران است و در آن مي‌توان سرنخ بسياري از جنبش‌هاي اجتماعي را جست‌و‌جو كرد. خوب به ياد دارم كه در طول سال‌هاي مبارزه، مسجد جامع يكي از تأثير گذارترين كانون‌هاي انقلاب بود. بازار مسجد جامع نيز عمدتا (به تعبير امروزي‌ها) محل عرضه كالاهاي فرهنگي بود و كاغذ، دفتر، كتاب، قلم و لوازم التحرير از اقلام معمول دراين بازار است. كوچه مسجد جامع نيز همواره تحت‌تأثير اين شرايط بوده كوچه‌اي بسيار قديمي كه حلقه مسكوني پيراموني مسجد را تكميل مي‌كرده و در كنار بافت تجاري و كسب و كار و ارگ سلطنتي به تهران قديم شكل مي‌داده است. نزديك‌ترين زورخانه به كوچه مسجدجامع در بازار بين‌الحرمين و كوچه غريبان بود، اصطلاح بين‌الحرمين اين روزها بسيار به‌كار مي‌رود و منظور مسير نسبتاً جديدي است كه حرم حضرت امام حسين را به حرم حضرت ابوالفضل مي‌رساند.
اما آن روزها بازاري كه مسجد جامع را به مسجد سلطاني وصل مي‌كرد به اين نام مي‌خواندند. زورخانه در كوچه ملك قرار داشت. ملك در تهران و در تاريخ فرهنگ و وقف از اهميت ويژه‌‌اي برخوردار است. آنجا منزل قديمي حاج حسين آقا ملك بود. در همان محل بنيان كتابخانه و موزه ارزشمند ملك بنا نهاده شد. بايد از خود بپرسيم چه بر سر محله‌هايي هم چون كوچه مسجد جامع آمد و چرا، به سادگي اجازه داديم كه به خاطرات شيريني كه از آنها در ذهن و روح شهروندان نقش بسته بود به تاريخ سپرده شود؟
- عضو شوراي شهر تهران