گيم‌نت‌ها تا آخر شب بازند و بچه‌ها بيش از پيش به اين بازي‌ها عادت كرده‌اند. خب، حالا كه بازي‌هاي رايانه‌اي جزو لاينفك زندگي نسل امروز شده، بايد كمي آنها را جدي بگيريم و با شناخت سراغ‌شان برويم. حذف اين بازي‌ها تقريبا غيرممكن به‌نظر مي‌رسد اما مي‌توان آنها را مديريت كرد. بازي‌هاي رايانه‌اي ابزاري هستند كه مي‌شود از آن هم تأثير مثبت گرفت و هم تأثير منفي. در اين صفحه رفته‌ايم سراغ يكسري از تأثيراتي كه اين بازي‌ها مي‌توانند روي كاربرانشان بگذارند؛ بديهي است كه مزايا و معايب بازي‌ها محدود به اين موارد نيست اما اگر كمي دقت كنيد با شناخت همين تأثيرات، شما مي‌توانيد بازي‌هاي مناسبي را براي كودكانتان پيدا كنيد.
- نكته مثبت يكم
ياد مي‌گيريم كه صبر كنيم
بعضي از بازي‌هاي رايانه‌اي (بيشتر از نوع آنلاينشان) به شكل عجيبي كاربرها را به صبوري دعوت مي‌كنند. اين بازي‌ها به كاربرها نشان مي‌دهند كه صبركردن و حوصله به خرج دادن، چقدر مي‌تواند به آدم كمك كند. در اكثر اين بازي‌ها كاربرها بايد مثلاً كاري را انجام بدهند و بعد زماني را براي گرفتن نتيجه كارشان صبر كنند. البته اين زمان انتظار در بازي‌ها، بيشتر از چند ساعت نمي‌شود. اما همين صبوري لااقل به كاربرهاي نوجوان ياد مي‌دهد كه در زندگي‌شان حوصله به خرج بدهند و فكر طي‌كردن يك‌شبه ره صد ساله را هم از سرشان بيرون كنند. در كنار اين، معمولاً نتيجه صبر كردن در اين بازي‌ها براي كاربر مفيد است و باعث مي‌شود در بازي پيشرفت كند. مثلاً فكرش را بكنيد در يكي از اين بازي‌ها شما بايد برويد يكسري تخم توت فرنگي بكاريد، بعد آب و كودشان بدهيد و بعد لااقل ۴ساعت منتظر بمانيد تا توت فرنگي‌ها دربيايند و بتوانيد آنها را بفروشيد و براي مزرعه‌تان هر چيزي كه خواستيد، بخريد. خب، كسي كه توي اين بازي مزرعه‌دار است، مي‌تواند انتخاب كند كه به جاي توت فرنگي يك محصول ديگر بكارد كه سود بيشتري دارد، اما زمان بيشتري را هم بايد براي برداشت محصول صبر كند.
- نكته مثبت دوم
ياد مي‌گيريم قانونمند باشيم
در خيلي از بازي‌ها، پليس و در كل قانون، نقش جدي را بازي مي‌كند. آنقدر جدي كه درصورت نديده گرفتن‌شان كل بازي مي‌رود روي هوا و بازيكن هم بايد به‌خاطر ناديده گرفتن قانون بي‌خيال ادامه بازي شود. فكرش را بكنيد در يك شب تاريك كامپيوتري، در حال ويراژ دادن در خيابان‌هاي يك شهر هستيد. بعد داريد فكر مي‌كنيد كه بنزين ماشينتان در حال تمام شدن است و براي رسيدن به نقطه‌اي كه توي ذهنتان است، بايد بنزين بزنيد. تازه ممكن هم هست كه به پمپ بنزين نرسيد و مشكلتان بشود دو تا. اينطوري است كه تصميم مي‌گيريد چراغ قرمز را ناديده بگيريد و پايتان را بگذاريد روي گاز و به سمت پمپ‌بنزين پرواز كنيد. حالا اگر اين اتفاق در دنياي واقعي بيفتد، ممكن است نصفه شبي از چنگال قانون فرار كنيد و به پمپ‌بنزين برسيد اما در يك بازي رايانه‌اي در چنين مواقعي سر و كله پليس‌ها از جايي كه اصلاً فكرش را هم نمي‌كنيد، پيدا مي‌شود و جريمه‌تان مي‌كنند و ماشينتان را هم مي‌خوابانند تا درس عبرتي شود براي خودتان و دوستانتان. اينطوري است كه به وسيله بازي‌هاي رايانه‌اي مي‌شود لااقل كمي روح قانونمداري را در كودكان و نوجوانان زنده كرد؛ روح قانونمداري از رعايت قوانين رانندگي گرفته تا دوري از همه كارهايي كه به آنها مي‌گويند خلاف.
- نكته مثبت سوم
ياد مي‌گيريم مصرف‌گرا نباشيم
در اكثر اين بازي‌ها كاربري كه مي‌خواهد براي مدت طولاني در يك بازي بماند و آن را كشف كند و بعدها بتواند ادعا كند كه ته بازي را درآورده، بايد حواسش به دخل و خرجش باشد. در اين بازي‌ها اگر بخواهيد از اكثر امكانات بازي استفاده كنيد بايد پول خرج كنيد. اتفاقا پول در اين بازي‌ها اصلا هم رابطه‌اي با علف خرس ندارد؛ هم سخت به‌دست مي‌آيد و هم درست خرج مي‌شود. كاربرهاي اين بازي‌ها بايد بدانند پولشان را كجا خرج كنند كه صرفه بيشتري برايشان داشته باشد. از طرف ديگر بايد حواسشان هم باشد كه همه پولشان را يك‌جا به باد ندهند. مثلاً در اين بازي‌ها هزينه لباس خريدن و بنزين زدن و غذا خوردن و... جزو هزينه‌هاي روزانه‌اي است كه كاربرها بايد برايش پول كنار بگذارند. جز اين يك عالمه خرج ريز و درشت ديگر هم هست كه بايد براي آنها روي پس‌انداز حساب كرد. اينطوري است كه پاي پس‌انداز كردن هم مي‌آيد وسط و آخر بازي تازه متوجه مي‌شويد كه به يك مدير مالي حواس‌جمع تبديل شده‌ايد كه بايد در مسائل مالي دقت كند، آمار پول‌هايش را داشته باشد و مهم‌تر از همه صرفه‌جو باشد.
- نكته منفي يكم
ياد مي‌گيريم
بي‌عدالتي كنيم
امتياز در يك بازي شرط بقاي كاربر است؛ يعني در اكثر اين بازي‌ها يكسري امتياز هست كه كاربران بايد براي رفتن به مراحل بعدي يا استفاده كامل از امكانات بازي، تعداد آنها را بالا ببرند. حالا فكرش را بكنيد در اين بازي‌ها هميشه هم امتيازها از راه‌هاي خوب و درست و حسابي به‌دست نمي‌آيند. از طرف ديگر هيجان بازي هم آنقدر بالاست كه هيچ‌جوري نمي‌شود از خير ادامه‌اش گذشت. بنابراين تنها راهي كه مي‌ماند، بالا بردن امتياز براي رفتن به مرحله بعدي است. گرفتن امتياز به هر قيمتي، از آن نامردي‌هايي است كه در بعضي از بازي‌هاي رايانه‌اي خيلي هم عادي و معمولي هستند. كاربرهاي اين بازي‌ها به‌راحتي آب خوردن پليس مي‌كشند يا با ماشين از روي آدم‌هاي توي خيابان رد مي‌شوند كه امتيازشان زياد شود. اتفاقاً پليس‌ها و آدم‌هاي توي پياده‌رو اين بازي‌ها خيلي هم زبل هستند و به اين راحتي‌ها نمي‌شود كشت‌شان و امتياز گرفت. اينجاست كه كاربرها به هر روشي متوسل مي‌شوند تا با بي‌عدالتي تمام آنها را از بين ببرند. مصداق بارز خنجر از پشت زدن كه ديدنش توي بازي و البته انجام‌دادنش ممكن است باعث شود ديگر بي‌عدالتي‌هاي زندگي، آنقدرها هم بد به‌نظر نيايد.
- نكته منفي دوم
ياد مي‌گيريم
بي‌تفاوت باشيم
بيشتر كاربرها ترجيح مي‌دهند وقتي بازي مي‌كنند هدفن‌هاي بزرگ روي گوش‌شان بگذارند. دليلش هم اين است كه دوست دارند وقتي بازي مي‌كنند، صداي بازي را بلند گوش كنند. صداي بازي هم كه مي‌گوييم يعني صداهاي ديوانه‌كننده انفجار و جيغ و داد و هوار كه توي بازي‌هاي خشن خيلي زياد از آنها استفاده مي‌شود. حالا درتحقيقاتي كه روي بچه‌هاي خوره بازي‌هاي خشن انجام شده، معلوم شده است كه اين بچه‌ها نسبت به سر و صدا كاملاً بي‌تفاوت هستند؛ يعني اگر يك ظرف چيني كنار گوش‌شان بيفتد زمين و هزار تكه شود، خم به ابرويشان نمي‌آورند. البته اين بي‌تفاوتي فقط در برابر سر و صداي بلند نيست، كلاً آدم‌هايي كه بازي‌هاي خشن را دوست دارند، بعد از چند وقت به خيلي از چيزهاي اطرافشان بي‌تفاوت مي‌شوند. خيلي هم دور از ذهن نيست. به هر حال وقتي در يك بازي فقط خودت مهم باشي كم كم عادت مي‌كني كه وقت و انرژي‌ات را به‌جز خودت براي كسي ديگر صرف نكني. اينطوري مي‌شود كه بعد از چند وقت، بازيكن‌هاي حرفه‌اي بازي‌هاي رايانه‌اي تبديل مي‌شوند به آدم‌هاي بي‌تفاوتي كه همه‌جا را به شكل فضاي داخل بازي مي‌بينند و هيچ‌چيزي نمي‌تواند آنقدرها كه بايد احساساتشان را دستكاري كند.
- چطور بازي رايانه‌اي بخريم؟
برخي والدين مخصوصا در فصل اوقات‌فراغت مجبورند كه براي فرزندانشان بازي‌هاي رايانه‌اي تهيه كنند. خب براي خريد اين بازي‌ها بايد به نكاتي توجه داشته باشيد كه به برخي از آنها در اينجا اشاره شده است.
والدين پيش از خريدن بازي‌هاي رايانه‌اي، نخست خودشان اين بازي‌ها را مشاهده كنند و درصورت وجود محتواي خشن يا نامناسب در آن، از خريدن اين بازي براي كودكشان خودداري كنند.
اگر والدين هيچ تجربه و دانشي درباره بازي‌هاي رايانه‌اي ندارند حتما از چند متخصص در اين زمينه مشاوره بگيرند. حتي اگر لازم شد، براي گرفتن مشاوره، هزينه هم بكنند. چون اگر راه را اشتباه بروند بعدا بايد هزينه‌هاي سنگين‌تري بپردازند.
برخي از كودكان زمينه مساعدي براي يادگيري سريع‌تر رفتارهاي نامناسب دارند و به‌طور مثال درصورت استفاده از بازي‌هاي رايانه‌اي با محتواي خشن، سريع‌تر از ديگرهمسالانشان تحت‌تأثير قرار مي‌گيرند، پس شناخت دقيق كودك خود، نخستين گام براي خريد اين بازي‌هاست.
برخي از اين بازي‌ها باعث تشديد تنش‌ها و استرس‌هاي كودكان مي‌شود كه اين امر به‌ويژه در كودكاني كه زمينه‌هاي اضطرابي دارند، مشكل‌ساز است.
والدين بايد هنگام استفاده از بازي‌ها در كنار كودك بنشينند و اطلاعات خود را درباره نحوه استفاده از رايانه افزايش دهند تا بتوانند در زمان مناسب، استفاده از اين بازي‌ها توسط فرزندانشان را مديريت كنند.