خیزش ویروس مرموز

هر چند وقت یک بار کسانی نسبت به این مرحله سوم اعلام خطر می کنند ولی معیاری نیست که نشان دهد چقدر تا خطر فاصله داریم.

گفته می شود که در اغلب جوامع ایدز ابتدا از راه فرآورده های خونی منتشر می شود سپس ترزیق در میان مصرف کنندگان مواد مخدر آن را منتقل می کند و بعد از آن نوبت به انتقال از راه تماس جنسی می رسد. در مرحله چهارم انتقال مادر به فرزند هم به موارد قبلی اضافه می شود که در آن بیماری کاملاً از کنترل خارج خواهد شد.

اژدهای سرخ

به راستی همه گیری ایدز چه تفاوتی با الگوی همه گیری دیگر بیماری ها دارد؟  تفاوت های این بیماری را می توان در سه نکته خلاصه کرد. 1- ایدز واکسن ندارد: بنابر این نمی توان مانند فلج اطفال یا سرخک تمام افراد مستعد را واکسینه کرد. 2- ایدز درمان قطعی ندارد و تنها می شود با تقویت دستگاه دفاعی بدن عوارض آن را به تأخیر انداخت. 3- ایدز در مرحله گسترش عمومی کاملاً مرتبط با رفتارهای پرخطری است که معمولاً انکار می شوند و راه تحقیق را می بندند.

ایدز به عنوان یک بیماری مشخصات دیگری هم دارد که باعث می شود ترسناک  تر به نظر بیاید. عامل HIV پس از ورود به بدن انسان بین دو ماه تا یک سال قابل شناسایی در آزمایشات معمولی نیست.

حتی بعد از فعال شدن بیماری و واکنش بدن نسبت به آن باز هم ممکن است تا ده سال در حالت نهفته باقی بماند و شخص از بیمار بودن خویش بی اطلاع باشد. این ویژگی ها برای ترساندن مردم کافی هستند.

آیا ترساندن برای پیشگیری از بیماری مؤثر است؟ ایدز برای ما بیشتر شبیه یک اژدها است تا یک بیماری مسری و علاوه بر آن که از ابتلای به آن می ترسیم، مبتلایان را نیز با برچسب فساد اخلاقی از اجتماع خود دور می کنیم.

یک اچ آی وی مثبت اگر در یک مدرسه، اداره، کارخانه یا بدتر از همه در یک درمانگاه پزشکی بیماری خود را ابراز کند به احتمال بسیار بالا با برخورد بسیار ناخوشایندی از آنجا رانده خواهد شد. این شخص در درمانگاه دوم درباره بیماری خود چیزی نمی گوید و پزشکان، کارکنان و بیماران دیگر را در معرض خطر قرار خواهد داد.

فرد بیمار در این صورت از فهرست آمارها و از برنامه  درمانی خارج خواهد شد. البته یک سری اقدامات در دولت و مجلس برای رفع تبعیض از این بیماران انجام شده است ولی با تبلیغاتی که در گذشته صورت می گرفت هنوز هم جامعه ما این بیماری را مساوی با فساد اخلاقی می داند. شاید به همین دلیل است که نزدیک به یک چهارم بیماران راه ابتلای خود را نامشخص ذکر کرده اند.

ناشناخته

با این که آمارهای متفاوتی از گسترش ایدز وجود دارد ولی می توان به نتایج تحقیقات اداره بیماریهای عفونی وزارت بهداشت استناد کرد. تا پایان بهار 1385، 5/94 درصد از بیماران مبتلایان به ایدز و HIV مرد و 5/5 درصد آنها زن بوده اند. پس می توان نتیجه گرفت که ایدز در حال حاضر یک بیماری مردانه است.

درباره روشهای چهارگانه انتقال نیز این اعداد به دست آمده اند. فرآورده های خونی 8/1 درصد، اعتبار تزریقی 64 درصد، آمیزشی 4/7 درصد و مادر به کودک 5/0 درصد. این آمار نشان می دهد که عمده ترین روش گسترش ایدز در ایران اعتیاد تزریقی است. ولی یک قسمت دیگر نیز وجود دارد، 3/26 درصد بیماران روش انتقال را نامشخص دانسته اند.

با توجه به قبح اخلاقی ارتباط جنسی به نظر می آید سهم زیادی از این 26 درصد متعلق به روش آمیزشی باشد که بیماران سعی کرده اند آن را پنهان کنند. می توانیم در نهایت بدبینی این دو را جمع زده و به رقم 35 درصد ارتباط جنسی برسیم.

ولی باز هم اعتیاد تزریقی رتبه اول خود را حفظ می کند. بنابراین ما هنوز در مرحله دوم گسترش ایدز هستیم ولی بسیاری از بیماریها به صورت تصاعدی رشد می کنند و ممکن است ناگهان منفجر شوند. مصطفی اقلیما از اعضای انجمن مددکاران ایران عقیده دارد که اطلاعات آماری درباره ایدز در ایران و جهان بسیار مبهم و نامشخص است و درباره ایدز به عنوان یک بیماری جدید نمی توان به سادگی پیش بینی کرد.

او می گوید هشت سال قبل شاهد بودم که در فرانسه یک وحشت همگانی از ایدز وجود داشت. وسایل پیشگیری از انتقال جنسی همه جا، حتی در مدارس به رایگان عرضه می شد. عده ای از مردم هراس داشتند که تمام محیط اطرافشان آلوده باشد.

 نظام های بهداشتی کارایی نداشتند و حدس می زدند که تا چند سال آینده ایدز همه را به کشتن خواهد داد. ولی در همان کشور هم کسانی بودند که ابداً به این مسائل اهمیت نمی دادند. ایدز یک بیماری ناشناخته است. ما تنها می توانیم انگیزه زندگی کردن را زیاد کنیم تا مردم بیشتر مراقب سلامتی خود باشند. مدتی نیز شایع شده بود که ممکن است ایدز از راه نیش حشرات (تقریباً مشابه مالاریا) منتقل شود.

هنوز فرصت هست

سؤال اصلی هنوز باقی مانده است. ما چقدر تا لبه پرتگاه فاصله داریم؟ دکتر عباس صداقت رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت تعداد افراد +HIV را تا ابتدای تیرماه امسال 13300 نفر عنوان کرد ولی این تعداد، مواردی هستند که در وزارت بهداشت ثبت شده اند. احتمالاً افراد آلوده باید بیشتر از میزان فوق باشند.

صداقت می گوید: سازمان جهانی بهداشت WHO یک فرمول برای کشورهای جهان تعیین کرده است که با متغیرهای محلی پر می شود و در هر منطقه با منطقه دیگر تفاوت دارد. با استفاده از این فرمول و قرار دادن وضعیت سنی، جنسی، جمعیتی و... می توان تخمینی از تعداد مبتلایان پیدا کرد.

براساس این فرمول ما در سال 84 هفتاد هزار نفر و در سال 85 احتمالاً صد هزار بیمار +HIV خواهیم داشت. توجه داشته باشید که براساس همین فرمول اگر 20 درصد عدد تخمین در گزارشات کشف شده باشد نشانه یک موفقیت در مهار ایدز است.

یکی از سازمانهای مردمی که برای کمک به معتادان ساخته شده است مدتی قبل خبر داد که براساس استاندارد سازمان جهانی بهداشت اگر میزان ابتلا به ایدز از 15 درصد جمعیت بیشتر شود این بیماری از کنترل خارج شده است. بنابراین ما هنوز فرصت داریم.

باور کنید

صداقت می گوید: یکی از مشکلات ما در دسترسی به بیماران +HIV (دسترسی به معنای معرفی، آمارگیری، درمان و...) شناسایی یکی از عوامل اصلی انتقال این بیماری یعنی زنان خیابانی است. در کشور ما هنوز این زنان کانون انتشار بیماری نیستند ولی اگر ایدز کنترل نشود و آلودگی به این قسمت از اجتماع انتقال یابد مهار آن بسیار مشکل خواهد شد.

جای تعجب است که وقتی هنوز عده ای حتی وجود زنان خیابانی را انکار می کنند، انتظار داشته باشیم که آنان را شناسایی کرده و مورد آزمایش قرار دهیم. او یک الگو برای تغییر نحوه انتشار بیماری تعریف می کند.

یک معتاد تزریقی از راه سرنگ مشترک اچ آی وی را دریافت کرده است. به احتمال زیاد همسر او نیز به زودی آلوده خواهد شد. این شخص پس از مدتی به زندان افتاده یا خواهد مرد و خانواده اش بدون سرپرست باقی می مانند. همسر او شاید جزو کسانی باشد که ناگزیر می شود که برای تأمین هزینه زندگی تن به خودفروشی دهد و فرجام چنین کاری معلوم است؛ دامن زدن به گسترش بیماری ایدز.