آنها گله مي‌كنند گله‌هاي بحق. بعد افسرده و ناراحت به طبيعت بر مي‌گردم و همينطور كه ناراحت در طبيعت گشت مي‌زنم ناگهان گله‌اي از آهو را مي‌بينم، شاد مي‌شوم و همه غصه‌هايم را فراموش مي‌كنم؛ مي‌بينم اينها همه‌‌چيز من هستند.»
اين بخشي از گفته‌هاي مصطفي درويش پويان، محيط بان شهرضايي است كه جواني‌اش را صرف حفاظت از طبيعت كرده و اينك روزهاي بازنشستگي‌اش را مي‌گذراند. او همچنان دل در گرو حفاظت از طبيعت دارد و با خاطرات آن ايام، روزگار مي‌گذراند.
محيط بانان، كارمند نيستند، ساعت كار ندارند، آنها عاشق طبيعت‌اند و از همين روست كه لحظه‌لحظه عمرشان را دور از خانواده، صرف حفظ ميراث طبيعي و حيات وحش مي‌كنند. دكتر اسماعيل كهرم، مشاور سازمان محيط‌زيست همزمان با روز محيط‌بان مي‌گويد اگر امروز چيزي به نام محيط‌هاي طبيعي، حيات وحش و پرنده در كشور داريم همه اين داشته‌ها مرهون و مديون تلاش‌هاي يك عده از بچه‌هاي پاك ايران است به نام محيط بان.
اين استاد حيات وحش در گفت‌وگو با همشهري افزود: اگر برحسب اتفاق از شهروندان تهراني بپرسيد محيط بان چه‌كسي است؟ اغلب پاسخي ندارند و محيط بان را نمي‌شناسند. اين در حالي است كه محيط بانان افراد پاكباخته‌اي هستند كه همه زندگي‌شان را براي حفظ طبيعت ايران گذاشته‌اند. اگر محيط‌بانان نبودند همه عرصه‌ها تصرف شده بود و از حيات وحش چيزي باقي نمانده بود.
آنطور كه كهرم مي‌گويد، 44سال پيش كساني كه به كسوت محيط باني در مي‌آمدند اغلب كم‌سواد بودند يا 6كلاس بيشتر نخوانده بودند اما امروز محيط‌باناني داريم كه فوق ليسانس هستند؛ دوره‌هاي مختلف تخصصي ازجمله دوره ضابط دادگستري را گذرانده‌اند با وجود اين، در شرايط دشوار دور از زن وفرزند مشغول صيانت از طبيعت هستند.
- كمبود نيرو و تجهيزات
كهرم مي‌گويد كه حدود 10درصد از خاك كشور تحت عنوان مناطق چهارگانه (مناطق حفاظت شده، پارك ملي، پناهگاه حيات وحش و آثار طبيعي ملي)در مديريت سازمان حفاظت محيط‌زيست است اما براي حفاظت از اين عرصه‌هاي وسيع تنها 2700محيط بان در اختيار سازمان محيط‌زيست است كه از اين تعداد هم همواره 10درصد به دلايل مختلف در عرصه حضور ندارند درحالي‌كه طبق استانداردهاي بين‌المللي حفاظت از اين عرصه‌ها به 10تا 11هزار محيط بان نياز دارد.
كهرم در بخشي از گفته‌هاي خود از كمبود نيروي محيط بان سخن به ميان آورد و گفت كه سال‌هاست سازمان حفاظت محيط‌زيست درخواست هزارنيرو كرده اما هنوز مجلس آن را تصويب نكرده است. او مي‌گويد كه چندي پيش در هيأت دولت تصويب شد كه سختي كار محيط بانان از هزار به 3هزار ارتقا پيدا كند يعني 300الي 400هزار تومان به حقوق محيط‌بانان اضافه شود اما هنوز اين افزايش حقوق عملي نشده است.
كمبود تجهيزات از ديگر نكاتي بود كه كهرم به آن اشاره كردو افزود: ما در همه عرصه‌هاي تحت حفاظت با كمبود تجهيزات مواجهيم. براي نمونه در پارك ملي خارتوران كه بيش از يك ميليون هكتار وسعت دارد فقط 5محيط بان با يك موتورسيكلت و 2ماشين كه يكي خراب است مشغول حفاظت از اين پارك هستند عرصه‌هاي ديگر هم وضعيت بهتري ندارند.
وي با اشاره به اينكه بيش از 170منطقه تحت حفاظت محيط‌زيست در كشور وجود دارد گفت كه براي حفاظت از اين عرصه‌ها به محيط بان و تجهيزات نياز داريم. براي حفاظت از زيست‌بوم‌هاي دريايي به قايق و پاسگاه متحرك نياز داريم؛ اين نيازهايي است كه با توجه به وضعيت بحراني محيط‌زيست بايد در اولويت تأمين شود.
- ما دانش اين كار را نداريم
مهندس بيژن فرهنگ دره شوري، كه درج نام ژئوپارك قشم در شبكه جهاني ژئوپارك‌ها مرهون تلاش‌هاي اوست از نگاه ديگري به موضوع پرداخت. او پيش از هر چيز تلاش‌هاي محيط بانان را در حفاظت از طبيعت ستود اما از ضعف مديريت محيط‌زيست گله كرد و گفت: در حال حاضر، مقامات محيط‌زيست دائما مي‌گويند ما نيرو كم داريم و هر محيط باني مجبور است از چند هزار هكتار حفاظت كند اما يكي از اين حضرات بپرسد شما با همين تعداد مأمور كدام منطقه را توانسته‌ايد حفظ كنيد؟
دره شوري مي‌گويد: آيا توانستيد پارك ملي گلستان را كه ارزش و اهميت جهاني دارد حفظ كنيد؟ پاركي كه الان جاده ازقلب آن عبور مي‌كند و هر روز شاهد تلف شدن يك يا چند گونه حيات وحش در تصادف با خودروهاي عبوري از اين پارك هستيم. پاركي كه اراضي شمال آن تصرف شده است. آيا توانستيد پارك ملي بمو را حفاظت كنيد ؟ اين پارك در حال حاضر، وسعتش نصف شده است.
او مسئولان سازمان حفاظت محيط‌زيست را مخاطب قرار داد و گفت:چرا نيروهايتان را براي حفاظت از پارك ملي گلستان متمركز نمي‌كنيد؟ پارك ملي اروميه كه شگفت انگيز بود تمام ارزش‌هايش را به‌خاطر مديريت ضعيف از دست داده است؟ چرا سازمان محيط‌زيست از كارشناسان زبده و با تجربه كمك نمي‌گيرد؟ چرا يك روزنامه خوب يا يك مجله خوب منتشرنمي كند؟ متأسفانه سازمان دانش اين كارها را ندارد.
او مي‌گويد كه مسئولان محيط‌زيست دائما مي‌گويند آگاهي عمومي پايين است. اين آگاهي را چه‌كسي بايد به مردم بدهد؟ چرا تا به حال سازمان نتوانسته است يك شاعر خوب، يك فيلمبردار خوب، يك مستندساز خوب و يك نويسنده خوب را جذب كند؟ اين وظيفه سازمان است. چرا تا به امروز يك فيلم نساخته‌ايد كه مخاطب راميخكوب كند؟ دره‌شوري در ادامه مي‌گويد: چگونه است كه نشنال جئوگرافيك، يا ديگر مؤسسات مي‌توانند فيلم‌هايي از حيات وحش و طبيعت بسازند كه مخاطب با شروع فيلم نمي‌تواند چشم از تصوير بردارد ؛ اما ما با اين تنوع زيستي، با اين طبيعت بيكران هنوز نتوانسته‌ايم يك فيلم جذاب بسازيم؛ ما هنوز نتوانسته‌ايم زيبايي‌هاي بي‌نظير طبيعت كشور را به مردم نشان بدهيم آن وقت انتظار داريم آگاهي مردم بالا برود. آگاهي مردم با حرف بالا نمي‌رود بايد عمل كرد.
- محيط‌بانان نيازمند حمايت دولت و مجلس هستند
دكتر اسماعيل كهرم، مشاور سازمان حفاظت محيط‌زيست با اشاره به اينكه كار محيط بانان دوو نيم برابر كارمندان دولت است اما حقوق آنها كمتر از يك ميليون تومان در‌ماه است گفت: محيط‌بانان گاه بر سردفاع از طبيعت جان مي‌بازند و گاه نيز ناخواسته در درگيري با شكارچيان مرتكب قتل مي‌شوند. او در ادامه يادآور مي‌شود: ما در حالي روز محيط بان را سپري مي‌كنيم كه 2محيط بان در ياسوج ويك محيط‌بان د ركرمان در انتظار اعدام هستند؛ آنها هنگام دفاع از طبيعت مرتكب قتل شده‌اند و اكنون نيازمند حمايت دولت هستند. اينها فرزندان شريف مردم هستند كه مجلس و دولت بايد از آنها حمايت كنند.