دستور رئیس‌جمهوری برای تشکیل 2 کارگروه تحول رفتاری و بازنگری در قوانین بانکی و بررسی حذف سود تسهیلات بانکی و تاکید رئیس‌کل جدید بانک مرکزی بر این مسئله، انتظار مردم برای تغییر رویکرد خدمات‌رسانی بانک‌ها را افزایش داده است.
با سید بهاءالدین حسینی‌هاشمی، مدیرعامل بانک سرمایه و عضو کارگروه بازنگری قوانین بانکی گفت‌وگو کرده‌ایم.
- از دیدگاه شما قوانین بانکی ما در چه حوزه‌هایی نیاز به بازنگری دارد؟
به طور کلی، تمامی قوانین مؤثر بر اداره نظام بانکی کشور همچون قانون بانکداری بدون ربا، قانون پولی و بانکی، و قانون نحوه اداره بانک‌ها برای انطباق با شرایط اقتصادی کنونی، نیازمند بررسی و بازنگری هستند.
مثلاً هنگام تصویب قانون بانکداری بدون ربا در سال 1362، مقرر شده بود که این قانون باید 4 یا 5 سال پس از اجرا مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد که اینگونه نشد.
یک مسئله این است که اگر شائبه ربا در این قانون وجود دارد، باید اصلاح شود و مسائل دیگر، افزایش کارآیی و اثربخشی نحوه اجرای آن و انطباق با شرایط فعلی است.
- یکی از اهدافی که رئیس‌جمهوری در فرمان تشکیل کارگروه بازنگری قوانین بانکی مطرح کرده‌اند، حذف سود تسهیلات بانک‌هاست؛ از دیدگاه شما آیا این هدف قابل تحقق است؟
در نظام بانکی اسلامی 2 نوع عملیات بانکی قرض‌الحسنه و غیرقرض‌الحسنه شامل سپرده‌های سرمایه‌گذاری برقرار است.
در نوع عملیات بانکی قرض‌الحسنه سود بانکی قطعاً باید حذف شود و بانک‌ها باید به اخذ کارمزد اکتفا کنند و هر چه حجم قرض‌الحسنه در عملیات بانکی توسعه پیدا کند و بیشتر شود نرخ تسهیلاتی که با سود پرداخت می‌شود، قطعاً کمتر خواهد شد. مسئله دیگر، افزایش نرخ کارمزدها و تعریف خدمات جدید است.
برای تحقق این خواسته رئیس‌جمهوری، بانک‌ها به جای آن که با سود تسهیلات، خود را اداره کنند باید به سمت ایجاد درآمد از محل کارمزدهای خدمات بانکی حرکت کنند.
بانک‌ها می‌تواننند از کارها و خدمات عادی که ارائه می‌دهند مثل دریافت و پرداخت حواله‌جات و قبوض، کارمزد دریافت کنند.
همچنین بانک‌ها باید به سمت عملیات‌‌هایی همچون دریافت کارمزد از پرداخت اقساط اجاره، حقوق و دستمزد کارکنان و کارمندان سایر دستگاه‌ها و شرکت‌ها، انجام عملیات بیمه‌ای، کارگزاری بورس، صدور ضمانتنامه‌ها، گشایش اعتبارات اسنادی، و فعالیت در حوزه ارزی حرکت کنند تا بتوانند درآمد خود را از محل کارمزد و نه سود تسهیلات، تامین کنند.
هم‌اکنون کارمزدها فقط 5 تا 10 درصد کل درآمدهای بانک‌های ایرانی را تشکیل می‌دهند که این رقم در دنیا بین 30 تا 40 درصد است که این ارقام نشان می‌دهد بانک‌های ایرانی کارمزدهای کمی دریافت می‌کنند.
- آیا با حذف سود تسهیلات بانکی، بانک‌ها با مشکل کمبود درآمد روبه‌رو نخواهند شد؟
البته تامین درآمد بانک از محل کارمزدها به این معنا نیست که بانک منابعش را که با هزینه به دست آورده، مجانی به مردم بدهد.
به هر حال، پول برای بانک قیمتی دارد و صرف‌نظر از تورم، برای هر واحد پولی هزینه‌ای پرداخت می‌کند که این هزینه شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم بانکی می‌شود که باید تامین شود.
صورتی که بانک منابع خود را بدون سود ارائه دهد، هرچند ممکن است بتواند خود را اداره و هزینه‌هایش را تامین کند ولی با چالش نرخ بازدهی سرمایه‌گذاری و به عبارت دیگر، سود ندادن به سهامداران روبه‌رو خواهد بود.
در شرایط کنونی که با اجرای سیاست‌های اصل 44 و خصوصی‌سازی مواجهیم، سؤال مهم آن است که آیا بانک‌هایی که به صورت قرض‌الحسنه کار می‌کنند سهامشان برای سرمایه‌گذاران جاذبه خواهد داشت یا خیر؟