اگر كشوري داراي پشتوانه ابزاري و تاكتيكي محدودي باشد، طبيعي است كه در آن شرايط قادر نخواهد بود تمامي اهداف و منافع ملي خود را تأمين كند. مذاكره ديپلماتيك ايران و آمريكا در شرايطي آغاز شد كه كشورها اميد داشتند از طريق مذاكره ديپلماتيك به اهداف اجتماعي، اقتصادي و راهبردي مورد نظر خود نائل گردند، درحالي‌كه نتيجه مذاكره ديپلماتيك هنوز براي ايران مبهم بوده و تأثير آشكاري در حوزه بهبود شرايط اقتصادي معطوف به پايان يافتن تحريم‌ها و يا نظارت عادلانه در چارچوب پادمان هسته‌اي در تأسيسات ايران حاصل نشده است.
آمريكا تلاش دارد تا موضوعات جديدي را در تعامل با ايران پيگيري كند، موضوعاتي ازجمله تروريسم منطقه‌اي، بازيگران بي‌ثبات‌كننده نظم و امنيت منطقه‌اي، حقوق بشر و اختلافات دوجانبه درباره سازوكارهاي كنترل فرايندهاي بحراني در اين حوزه قرار مي‌گيرد. نتايج حاصل از ديپلماسي هسته‌اي در فرايند ديپلماتيك آثار خود را در ساير حوزه‌ها به جا مي‌گذارد. به همين دليل است كه موضوع مربوط به عدم‌مذاكره با آمريكا درباره تحولات منطقه‌اي مورد تأكيد مقامات راهبردي در ايران قرار گرفته است.
درك چنين موضوعي زماني اهميت پيدا مي‌كند كه مذاكرات گروه‌هاي موافق و مخالف اعضاي كنگره آمريكا در مجلس سنا و نمايندگان تبيين و بررسي شود. تمامي رويكردهايي كه در مجلس سنا مطرح مي‌شد معطوف به آن بود كه برجام قابليت‌هايي را براي كاهش قدرت ايران به‌وجود آورده است. وقتي كه مذاكرات، قابليت‌هاي تاكتيكي، عملياتي و راهبردي كشورها را كاهش دهد، در آن شرايط طبيعي به‌نظر مي‌رسد كه امكان تأمين آن به ساير حوزه‌ها با مشكلاتي همراه خواهد شد.
اگر مذاكره به مفهوم كاربرد ديپلماسي اجبار باشد، طبيعي است كه بهره‌گيري از آن در حوزه‌هايي كه كشورهايي همانند ايران از مزيت نسبي برخوردارند، نتايج مطلوبي نخواهد داشت، درحالي‌كه اگر مذاكره هسته‌اي ايران با گروه 1+5 منجر به نتايج ملموسي براي ايران مي‌شد، طبيعي بود كه در آن شرايط امكان تسري كنش ديپلماتيك و مذاكره در حوزه موضوعات منطقه‌اي نيز فراهم مي‌شد.
عدم‌كارآمدي و نتيجه‌بخشي مذاكره در شرايط ديپلماسي اجبار در ارتباط با قابليت هسته‌اي ايران زمينه اين تفكر را اجتناب‌ناپذير ساخته كه هرگونه مذاكره درباره موضوعات منطقه‌اي معطوف به تغيير در مواضع و راهبردهاي منطقه‌اي ايران خواهد شد. به همين دليل است كه بهره‌گيري از آن متناسب با نتايج احتمالي آن در شرايط موجود در دستور كار مقامات اجرايي و ديپلماتيك ايران قرار نخواهد داشت. موضوعات راهبردي صرفاً براساس الگوي كنش دفاعي، نظامي و امنيتي به نتيجه نسبتاً مطلوب منجر خواهد شد.
- استاد علوم سياسي دانشگاه تهران