بي آنكه به‌دنبال اين باشم كه از همان ضرب اول بگويم از هر محصولي كه در كشور عزيزمان و توسط كارگران شريف ايراني توليد مي‌شود، حمايت كنيد دوست دارم كمي بحث را باز كنم و ماجرا را از چشم طرفين حكايت ببينم. بحث توليد يك بحث سه زاويه‌اي است. مجموعه زواياي اين بحث را مي‌توان در معادله زير مرور كرد: كارخانه و توليدكننده و كارگران و مجموعه عوامل توليد، مصرف‌كنندگان توليدات داخلي اعم از كالاهاي اساسي يا ديگر كالاها، مجموعه عوامل عرضه توليدات يعني بازار و تبليغات و زمينه‌چيني براي مصرف توليدات.
حالا بياييم و مسئله حمايت از توليدات داخلي را به ترتيب در هركدام از اين زاويه‌ها يا حلقه‌هاي مرتبط با يكديگر ببينيم.
سرمايه‌دار، سرمايه‌گذار، كارگر، طراح توليد، آماده‌سازان توليدات براي عرضه كالاها به بازار ازجمله اركان توليد داخلي هستند. به فرض كه هيچ مشكلي در برابر اين مجموعه زحمتكش وجود نداشته باشد باز هم در بازار عرضه و رقابت مشكلات بسيار زيادي را متحمل خواهند شد.
تجربه هم‌صحبتي و با برخي توليدكنندگان داخلي حكايت از اين دارد كه يك مرحله پيش‌توليد معمولا در مكانيسم توليد داخلي ديده نمي‌شود. اين مرحله بدون‌شك از بهترين و مهم‌ترين مراحل است كه بايد در توليد ديده شود، اما ديده نمي‌شود. لذا لازم است اين نكته در فرايند توليد داخلي بررسي شود و وضعيت فعلي‌اش سنجيده شود. بدون‌شك اگر اين مرحله پيش‌توليد در ايران عزيزمان خوب بررسي شود، مي‌توان وارد مرحله بعد شد كه چه عواملي از قبيل پيدا و پنهان، سبب رشد يا افت توليد داخلي مي‌شوند. از طرفي اگر پاي صحبت و درددل توليدكنندگان داخلي بنشينيم آنها به مسائلي اشاره مي‌كنند كه در فرايند توليد و عرضه محصولات‌شان در ظاهر هيچ نقش و سهمي ندارند اما در باطن امر، بسيار حياتي هستند. پس اين موارد را نيز بايد ديد و تأثيراتشان بر توليد و مصرف داخلي را سنجيد.
- نگاه مصرف‌كنندگان كالاهاي داخلي
مجموعه مصرف‌كنندگان كالاهاي داخلي در كشور، به دلايل بسيار زياد كه در اينجا مجال پرداختن به آنها نيست، آنچنان كه بايد، از سهم تأثيرگذار در فرايند توليد برخوردار نيستند. يعني كالاهايي كه مصرف مي‌كنند پيش از توليد مورد نيازسنجي قرار نگرفته‌اند. يعني اينكه توليدكننده هرچه كه توليد كرد مصرف‌كننده به‌نوعي موظف به خريد و مصرف كردن آن است. اين فرايند مانند جاده‌اي يكطرفه است كه رانندگان بايد به سليقه جاده رفتار كنند.
متأسفانه چنين فرايندي، با رفتار معكوس در بازار توليد، سطح توقعات عمومي و نسبت رقابت و اركان رقابت‌سنجي در بازار را از بين برده است. حال آنكه رقابت خود به خود زمينه‌هاي مسائل ارزشمندي را در عرصه‌هاي توليد و مصرف ايجاد مي‌كند. نكته مهم در اين بخش از بحث اين است كه بازار توليدات داخلي ما فاقد فرصت رقابت است. يعني در عرصه توليد هيچ رقابتي وجود ندارد.
- نگاه بازار عرضه و تبليغات محصولات داخلي
بخش سوم در موضوع مورد بحث مصرف كالاهاي داخلي بحث بازار عرضه و تبليغاتي است كه بر روي كالاهاي موجود در بازار مصرف صورت مي‌پذيرد. عرف در بازار مصرف مي‌گويد كه اگر يك محصول خوب توليد شده باشد هيچ نيازي به تبليغات نيست. گاهي ديگر عرف بازار مصرف بر اين عقيده است كه تبليغات كالا صرفا درمورد محصولاتي انجام مي‌شود كه كيفيت ندارند يا مشكلي در توليد آنها ديده مي‌شود.
البته كه اين نگاه نوعي بدبيني در خودش دارد و شامل تمام عرصه‌هاي توليد نمي‌شود اما در هر حال هست. در شكل عرف تبليغات يك محصول، براي اينكه يك كالا در بازار، از نظر اركان توليد و عوامل توليد خوب سنجيده شود بايد قبل و پس از توليد، تبليغات دقيق آنها را به مردم و بازار مصرف معرفي كند.
اين معرفي به‌منزله اين نيست كه يك جنس بد را خوب تبليغ كنيم يا يك جنس خوب را از تبليغ در مصرف محروم سازيم. بگذريم كه متأسفانه برخي مواقع، براي ايجاد زمينه‌هاي تشويقي در مصرف توليدات داخلي، از توليدات خارجي به‌عنوان جايزه مصرف كنندگان توليدات داخلي استفاده مي‌شود! حال آنكه اين رفتار تبليغاتي نه‌تنها تأثير مثبتي بر دعوت از هموطنان به مصرف كالاهاي داخلي ندارد بلكه به‌نوعي به‌نام تبليغ كالاي ايراني و به كام كالاي خارجي خواهد بود.
اكنون نياز نيست كه گناه را به گردن كسي بيندازيم چراكه از نظر سياست‌ها و راهبردهاي حمايت از توليد داخلي هيچ نقطه ابهامي وجود ندارد، چراكه رهبر معظم انقلاب براي تسريع در اجراي سياست‌هاي حمايت از توليدات داخلي، راهكارهاي علمي و منطبق با نيازهاي روز را در 23بند با عنوان سياست‌هاي كلي توليد ملي، حمايت از كار و سرمايه ايراني تنظيم و ابلاغ كرده‌اند و متن سياست‌هاي كلي «توليد ملي، حمايت از كار و سرمايه ايراني»، به رؤساي محترم قواي سه‌گانه و رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام ابلاغ كرده‌اند.
محور اصلي اين خط‌مشي‌هاي راهبردي همانا ايجاد اعتماد و انگيزه مناسب براي توليد و مصرف كالاهاي داخلي است. وضع موجود ما نشان مي‌دهد كه متأسفانه كار فرهنگي بر روي زمينه‌هاي توليد و مصرف انجام نداده‌ايم. كار فرهنگي بر روي توليدات داخلي پيش از هر چيز نيازمند ايجاد زمينه‌هاي اعتماد عمومي نسبت به توليدات داخلي است.
خوشبختانه در كشور ما مراكز فرهنگي متعددي وجود دارند كه مي‌توانند در امر ياري رساندن به اركان توليد كالاهاي داخلي بسيار مؤثر واقع شوند. آنچه كه لازم است براي اجرايي شدن اين سياست‌ها در چرخه فعاليت‌هاي فرهنگ عمومي يا به عبارتي تحول در سبك مصرف در زندگي ما ايرانيان موردتوجه قرار گيرد همانا مسئوليت‌پذيري و احساس تكليف عمومي است. گام اول در اين راه به‌نظرم بايد توسط تك تك مسئولان مستقيم برداشته شود. بدون ترديد اگر بتوانيم پل اعتماد بين توليدكننده و مصرف‌كننده داخلي برقرار كنيم، به شايستگي مي‌توانيم شاهد شكوفايي در توليد داخلي باشيم. آن روز دور نيست. كافي است تجربه همدلي و همزباني را آغاز كنيم.
- معاون نظارت شوراي شهر تهران