اين البته فقط بخشي از ماجراست؛ اگر بدانيد كه سن سكته مغزي در كشور ما ۱۰ سال كمتر از استانداردهاي جهاني است، احتمالا بيشتر نگران اين بيماري مي‌شويد. سكته مغزي آنطور كه دكتر حسين پاكدامن، رئيس انجمن مغز و اعصاب ايران مي‌گويد، به‌دليل فشارهاي محيطي و عوامل ژنتيك در ميان ايراني‌ها نرخ بالايي دارد و در سنين جواني هم شايع است.
- سكته مغزي چيست؟
سكته مغزي حكم يك سكسكه در مغز را دارد كه براي چند لحظه همه‌‌چيز را در بخش‌هايي از مغز متوقف مي‌كند. درباره سكته مغزي، علائم واضحي وجود دارد و شما به سرعت مي‌توانيد نشانه‌هاي آن را دريابيد. فردي كه در معرض سكته مغزي قرار دارد، به شما خواهد گفت كه گزگز ناگهاني صورت يا اندام‌هاي فوقاني يا تحتاني را تجربه مي‌كند كه عموما در يك سمت بدن احساس مي‌شود. او دچار گيجي ناگهاني، اختلال در بينايي، ناتواني در برقراري تعادل حين راه رفتن و حتي ايستادن است. احساس مي‌كند اتاق و اجسام آن دور سرش مي‌چرخند، سردرد شديد و ناگهاني و بدون علت دارد يا در انجام حركاتش، هماهنگي به چشم نمي‌خورد.
در وقوع سكته مغزي، چند عامل مؤثر وجود دارد. اين عوامل عبارتند از: سن، جنسيت، سابقه سكته مغزي و سابقه خانوادگي. سكته مغزي اگرچه در تمام سنين ممكن است اتفاق بيفتد ولي احتمال بروز آن در افراد مسن‌تر، بيشتر است. همچنين مردان بيش از زنان دچار سكته مغزي مي‌شوند. فردي كه قبلا سابقه سكته مغزي داشته است، بيشتر در معرض سكته‌هاي بعدي قرار دارد و احتمال سكته مغزي در افرادي كه يكي از اعضاي خانواده آنها به سكته دچار شده، بيشتر است.
- كمك‌هاي اوليه در سكته مغزي
خيلي مهم است كه در بروز سكته‌هاي مغزي سريع عمل كنيد. اگر هر كدام از علائم بالا را ديديد، منتظر نمانيد تا رفع شوند. هر ثانيه‌اي كه هدر دهيد باعث مرگ سلول‌هاي بيشتر مغز مي‌شود. بنابراين سريع با اورژانس تماس بگيريد و تا رسيدن آنها، كارهاي زير را انجام دهيد:
1- تا رسيدن اورژانس، فرد را بنشانيد يا از او بخواهيد دراز بكشد. مراقب باشيد راه نرود چون راه رفتن احتمال زمين خوردن فرد را بيشتر مي‌كند و اين به معني وخيم‌تر شدن اوضاع است. با دراز كشيدن، قلب راحت‌تر خون را به مغز مي‌رساند. چانه فرد را كمي بالا‌تر از گردن قرار دهيد تا مجاري هوا باز بماند.
2- اگر فرد بيهوش است يا مشكل قورت دادن و نفس كشيدن دارد، يعني مجاري هوا مشكل پيدا كرده‌اند. پس او را به پهلو بخوابانيد و از دادن هر نوع غذا و نوشيدني به او خودداري كنيد چون احتمال خفگي را بالا مي‌برند. همچنين بهتر است وقتي اورژانس مي‌رسد شكم بيمار خالي باشد تا غذا از معده به دهان برنگردد.
- يك آزمون سه مرحله‌اي
دقايق اوليه بعد از بروز سكته مغزي، دقايق حساسي است؛ چون در اين لحظه‌ها، خون رساني به مغز دچار مشكل شده و ممكن است سلول‌هاي مغز صدمه ديده يا از بين بروند. مي‌دانيد كه مغز تنها عضو بدن است كه سلول‌هاي آن جايگزين نمي‌شوند. بنابراين، درصورت بروز صدمه مغزي، عوارض پايدار خواهد بود و فرد مهارت‌هاي طبيعي‌اش را از دست مي‌دهد. همچنين فقط كافي است چند دقيقه اكسيژن به بافت‌هاي مغز نرسد تا فرد زندگي‌اش را از دست بدهد. بنابراين، براي اينكه مطمئن شويد بيمار، سكته مغزي كرده يا نه، يك روش آزمايشي 3مرحله‌اي و ساده را به شما پيشنهاد مي‌كنيم. وجود اين علائم، احتمال بروز سكته را به 70 درصد مي‌رساند:
1- افتادگي صورت: صورت بيمار، قرينگي‌اش را از دست مي‌دهد. او وقتي مي‌خندد يا حرف مي‌زند، فقط يك طرف صورتش حركت دارد. بنابراين مي‌توانيد براي اطمينان بيشتر از بيمار بخواهيد دندان‌هايش را به شما نشان دهد يا لبخند بزند.
2- سكته مغزي مهارت‌هاي حركتي بدن را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. بنابراين اگر از فرد بخواهيد دودست خود را به سمت جلو دراز كند و همزمان چشمانش را براي ۱۰ ثانيه ببندد، خواهيد ديد كه او نمي‌تواند يكي از دست‌ها را بالا ببرد يا اينكه حين بستن چشم‌ها يكي از دست‌ها به سمت پايين متمايل مي‌شود كه اين نشان مي‌دهد، همان سمت بدن فرد درگير است.
3- بيمار توانايي صحبت كردن به‌صورت طبيعي را ندارد و كلمات را با مكث يا به اشتباه بيان مي‌كند. حتي اگر وضع بيمار وخيم باشد، ممكن است نتواند ساده‌ترين جملات را به زبان بياورد. بنابراين مي‌توانيد از او بخواهيد كه يك جمله ساده مثل: «چه هواي خوبيه» بگويد. اگر فرد در بيان اين جمله مشكل داشت، يعني در معرض سكته مغزي قرار دارد.
تبصره: قند خون خيلي بالا يا خيلي پايين مي‌تواند افت هوشياري يا اختلال در عملكرد مغزي بيمار ايجاد كرده و نشانه‌هاي مشابه با سكته مغزي را نشان بدهد. به همين دليل، قبل از هر چيز مطمئن شويد فرد بيمار مبتلا به ديابت نباشد. اگر دستگاه تست قند خون خانگي داريد، سريع‌تر قند خون او را اندازه بگيريد. اگر زير ۶۰ يا بالاي ۴۰۰ميلي گرم در دسي ليتر بود، علائمي كه مشاهده مي‌كنيد به‌دليل اختلال در ميزان قند خون است.
- يك سكته مغزي كوتاه
برخلاف سكته‌هاي مغزي معمول كه با لخته شدن خون در رگ‌ها ايجاد مي‌شود، يك نوع سكته مغزي كوتاه و گذرا هم وجود دارد كه به‌خودي خود باعث عواقب وخيم نمي‌شود اما نشانه‌اي از يك حادثه بزرگ‌تر و فرارسيدن سكته مغزي جدي است. در اين نوع سكته كوتاه، لخته خون قسمتي از مغز را به‌طور موقت از كار مي‌اندازد و علائمي شبيه سكته مغزي نمايان مي‌شود. اما وقتي جريان خون دوباره برقرار شود، علائم و نشانه‌هاي سكته مغزي از ميان مي‌روند. اگر فردي از اطرافيان شما سكته مغزي كوتاهي را پشت سر گذاشته بايد بلافاصله به پزشك مراجعه كند تا تحت مراقبت باشد.چه كنيم كه سكته نكنيم؟
سكته مغزي اگرچه بيماري شايعي است اما با رعايت برخي نكات، مي‌توان خطر ابتلا به آن را پايين آورد و از بروز سكته مغزي پيشگيري كرد. اين راه‌ها عبارتند از: كنترل فشارخون بالا، دوري از استرس و افسردگي و درمان آنها، جلوگيري از تشكيل لخته در رگ‌ها (مثلا با خوردن آسپرين البته زيرنظر پزشك)، كنترل بيماري‌هاي خطرساز (مثل ديابت و مشكلات قلبي)، رژيم غذايي سالم و سرشار از پروتئين، سبزي و ميوه و مواد كم چرب، ترك سيگار و ورزش كردن ۵ روز در هفته.