طي سال‌هاي اخير، ده‌ها ميليارد دلار صرف تشكيل، تجهيز و آموزش نيروهاي نظامي بومي در كشورهايي چون مالي و مراكش در شمال آفريقا، سوريه و عراق در خاورميانه و افغانستان در جنوب آسيا شده است؛ نيروهايي كه در ميدان نبرد يا شكست خورده‌اند يا پا به فرار گذاشته‌اند.
دهه‌هاست كه ارتش آمريكا در كشورهاي مختلف به آموزش نيروهاي نظامي و امنيتي مشغول است اما پس از حوادث 11سپتامبر بود كه اين ماموريت دامنه گسترده‌تري به‌خود گرفت و به‌خصوص در افغانستان و سپس عراق با هدف تشكيل ارتش‌هايي كارآمد كه درنهايت بتوانند جايگزين نيروهاي آمريكايي اعزام شده به اين كشورها شوند، دنبال شد.
اوايل سال گذشته بود كه باراك اوباما طي سخناني در دانشكده نظامي وست پوينت اعلام كرد از اين به بعد آموزش نيروهاي امنيتي خارجي در كانون استراتژي دولت او براي مبارزه با گروه‌هاي تروريستي تهديد‌كننده منافع آمريكا قرار خواهد گرفت. اوباما در اين سخنراني گفت كه آمريكا عمده نيروهاي خود را از كشورهايي چون افغانستان و عراق بيرون مي‌كشد و براي كنترل شرايط در اين كشورها از نيروهاي بومي استفاده مي‌كند كه توسط نيروهاي ويژه آمريكايي آموزش داده مي‌شوند.
روزنامه نيويورك تايمز در گزارشي به شكست استراتژي اوباما و ناكارآمدي ارتش‌هاي تشكيل‌شده توسط آمريكايي‌ها اشاره مي‌كند. طبق اين گزارش، آمريكا با هدف مبارزه با گروه‌هاي جهادي در شمال آفريقا، از مراكش گرفته تا چاد، بيش از 600ميليون دلار در برنامه‌هاي آموزش نظامي خود هزينه كرده است. دولت آمريكا هميشه از ارتش مالي به‌عنوان يك نمونه موفق در سياست ارتش‌سازي خود ياد مي‌كرد، اما اين نيروها در سال2012 در مقابل گروه‌هاي تروريستي كه از ليبي مي‌آمدند شكست خوردند.
حتي يكي از فرماندهان آموزش‌ديده توسط خود آمريكايي‌ها، در مالي دست به كودتا زد؛ موضوعي كه به سرافكندگي فرماندهان ارتش آمريكا منجر شد. برنامه‌اي مشابه در سومالي، بيش از يك ميليارد دلار براي آمريكا هزينه دربر داشته، اما گروه تروريستي الشباب همچنان بخش‌هايي از اين كشور را در اختيار دارد. نيويورك تايمز در گزارش خود به ناكارآمدي نيروهاي آموزش ديده از سوي آمريكا در عراق، سوريه و افغانستان به‌عنوان مهم‌ترين نشانه‌هاي شكست استراتژي اعلام شده از سوي اوباما اشاره مي‌كند.
- عراق
آمريكا پس از حمله به عراق در سال2003، ارتش اين كشور را منحل كرد. پروژه 25ميليارد دلاري آمريكا براي تشكيل ارتش جديد عراق، 8سال بعد يعني زماني كه نيروهاي آمريكايي رفته رفته اين كشور را ترك مي‌كردند، ناگهان فرو ريخت. ناكارآمدي ارتش عراق با ورود گروه تروريستي داعش به اين كشور بيش از پيش نمايان‌تر شد. خرداد سال گذشته نيروهاي داعش موفق شدند به راحتي موصل در شمال عراق كه بزرگ‌ترين شهر اين كشور پس از پايتخت محسوب مي‌شود را تصرف كنند.
نيروهاي ارتش يا فرار كردند يا به دولت مركزي خيانت كردند. اواخر ارديبهشت امسال نيز تروريست‌هاي داعش موفق شدند با تصرف شهر رمادي، مركز استان انبار در غرب عراق و در 90كيلومتري بغداد، تسلط خود بر بزرگ‌ترين استان اين كشور را كامل كنند. در يورش گروه داعش به رمادي نيز نيروهاي ارتش بدون مقاومت چنداني عقب نشيني كردند. پس از آن با اعلام جهاد از سوي آيت‌الله سيستاني، اين نيروهاي مردمي شيعه بودند كه موفق شدند بخش‌هايي از مناطق شرق و مركز عراق را از دست داعش خارج كنند. اكنون هم اين نيروها به درخواست دولت عراق وارد استان انبار شده‌اند تا به آزادسازي اين استان سني نشين كمك كنند.
- سوريه
اوايل زمستان گذشته كنگره آمريكا به درخواست دولت بودجه‌اي 500ميليون دلاري را به تصويب رساند كه هدف آن آموزش و تجهيز نيروهاي ميانه رو در سوريه براي مقابله با گروه داعش عنوان شد. در چارچوب اين طرح، نيروهاي ويژه آمريكا از اوايل ارديبهشت امسال در تركيه و اردن آموزش اين نيروها را آغاز كردند. بر اين اساس، قرار بود تا 3سال، سالانه 5هزارو400 نيرو در اين پايگاه‌ها و همچنين در قطر و عربستان آموزش ببينند و به سوريه اعزام شوند. نخستين گروه كه شامل 54نفر بودند اوايل مرداد به سوريه اعزام شدند كه طبق ادعاي گروه تروريستي جبهه نصرت، در حمله اين گروه كشته و اسير شده‌اند.
گروه دوم نيز كه متشكل از 70نفر بودند، هفته گذشته حدود يك چهارم سلاح‌ها و تجهيزات خود را در اختيار اين گروه قرار دادند تا مجوز عبور از منطقه تحت كنترل آنها را بگيرند. وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون) اين موضوع را تأييد كرده است. مقام‌هاي اين وزارتخانه همچنين هفته گذشته تأييد كردند كه در حال حاضر تنها 4 تا 5 نفر از نيروهاي آموزش ديده از سوي آنها در خاك سوريه مشغول جنگيدن هستند. پنتاگون در پي ناكارآمدي طرح خود در سوريه اكنون اعلام كرده اين طرح فعلا متوقف مي‌شود و نيروي جديد براي آموزش جذب نخواهد شد.
- افغانستان
آمريكا براي ساختن ارتش و پليس افغانستان حدود 65ميليارد دلار هزينه كرده است. دوشنبه گذشته هزاران نفر از سربازان افغان كه توسط نيروهاي آمريكايي و نيروهاي سازمان ناتو آموزش داده شده‌اند در برابر يورش صدها نفر از نيروهاي طالبان به شهر قندوز، در ميان ناباوري همگان مجبور به عقب‌نشيني شدند. طالبان موفق شد طي يك روز اين شهر را به‌طور كامل تصرف كند.
حدود 5هزار نفر از نيروهاي امنيتي شهر قندوز به فرودگاه اين شهر عقب نشيني كردند تا نيروهاي تازه نفس دولتي و نيروهاي ناتو از راه برسند و شهر را از كنترل طالبان خارج كنند. ناتواني ارتش و پليس افغانستان با وجود تجهيزات مدرن در مقابله با نيروهاي طالبان طي تمام سال‌هاي اخير در مركز توجه بوده است.
به گفته فرماندهان آمريكايي، يكي از چالش‌هاي اصلي در مورد نيروهاي ارتش و پليس افغانستان، آموزش خواندن و نوشتن به آنها بوده است. برخي فرماندهان نظامي، عقب‌نشيني زودهنگام آمريكا از افغانستان را عامل اصلي ناكارآمدي نيروهاي امنيتي اين كشور مي‌دانند؛ اين در حالي است كه قسمت عمده نيروهاي آمريكايي سال گذشته و پس از 13سال خاك اين كشور را ترك كردند.