به گزارش همشهری، سوتلانا الکسیه‌ویچ چهره برتر روزنامه‌نگاری تحقیقی شوروی پیشین و بلاروس امروز صد و دوازدهمین (و به‌عبارتی صد و نهمین) چهره ادبی و چهاردهمین زنی است که جایزه نوبل را در رشته ادبیات از آن خود می‌کند. سارا دانیوس، منشی دائمی آکادمی سوئدی نوبل ساعت ۱۴:۳۰ پنجشنبه به وقت ایران خانم الکسیه‌ویچ را یک «نویسنده فوق‌العاده» توصیف کرد که نوشته‌هایش «یادمان رنج و شجاعت در دوران ما» ست.
روزنامه‌نگار و نویسنده برنده نوبل، ۶۷ سال پیش در شوروی از پدری اهل بلاروس و مادری اوکراینی به دنیا آمد. خانواده الکسیه‌ویچ پس از پایان دوران سربازی پدر به بلاروس مهاجرت کرد و سوتلانا از ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۲ در دانشگاه مینسک درس روزنامه‌نگاری خواند. او پس از کار در چند روزنامه، در ۱۹۸۵ نخستین کتاب خود چهره غیرزنانه جنگ را منتشر کرد و در آن تجربه‌های صدها زن درگیر در جنگ از تک‌تیرانداز و پرستار گرفته تا سربازان پیاده و پزشک را به رشته تحریر درآورد.
موفقیت خیره‌کننده کتاب اول الکسیه‌ویچ جوان باعث شد او برای نوشتن کتاب‌های بعدی خود همان روش گفت‌وگو با بازماندگان وقایع دهشتناک معاصر به‌ویژه جنگ‌ها را ادامه دهد. «صداهایی از چرنوبیل: تاریخ شفاهی یک فاجعه هسته‌ای» دیگر کتاب سوتلاناست که او در آن سراغ صدها بازمانده از فاجعه انفجار در رآکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل اوکراین در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ رفت و صدای آنها را پس از چند دهه به گوش جهانیان رساند.
این روند پیش‌تر یعنی در ۱۹۹۲ در Zinky Boys هم آزموده شده بود؛ کتابی که به ماجرای ورود ارتش شوروی سابق به خاک افغانستان می‌پرداخت و نویسنده برنده نوبل در آن صداهای پزشکان، مادران، سربازان و بیوه‌های درگیر در جنگ افغانستان را روایت کرده بود. بسیاری بر این باورند که شیوه نویسندگی الکسیه‌ویچ بسیار شبیه الس آداموویچ، نویسنده اهل بلاروس است که اعتقاد داشت تنها راه ماندگار کردن وحشت‌های قرن بیستم ثبت گفته‌های شاهدان است.
آکادمی سوئد طبق معمول سال‌های اخیر با انتخاب برنده نوبل ادبیات بار دیگر جهان ادبیات و علاقه‌مندان را در بهت و حیرت فروبرد. در شرایطی که خیلی‌ها منتظر معرفی چهره‌هایی چون هاروکی موراکامی ژاپنی، انگوگی وا تیونگ‌اُ کنیایی و جان اولاف فاس نمایشنامه‌نویس اهل نروژ بود، ناگهان یک روزنامه‌نگار اهل بلاروس معتبرترین جایزه ادبی دنیا را با خود به خانه برد تا سنت آکادمی نوبل در نور تاباندن به چهره‌های ناشناس همچنان ادامه داشته باشد. سال گذشته پاتریک مودیانو نویسنده نه‌چندان مطرح فرانسوی نوبل ادبیات را برد.
- سهم زنان از نوبل ادبیات
آکادمی سوئد نخستین‌بار در ۱۹۰۵ جایزه نوبل ادبیات را به یک نویسنده سوئدی اهدا کرد و تا ۲۱ سال بعد مردان بودند که این جایزه مهم را به‌دست آوردند. از ۱۹۲۸ تا ۱۹۴۵ جایزه نوبل فقط ۴ بار دیگر به زنان رسید و باز ۲۱ سال طول کشید تا نلی زاکس از آلمان نوبل را از آن خود کند. از آن سال تا ۱۹۹۱ که نادین گوردیمر از آفریقای جنوبی جایزه برد، نوبل همواره به مردان رسید و تونی موریسون از آمریکا در ۱۹۹۳ و ویسلاوا شیمبارسکا از لهستان در ۱۹۹۶ زنانی بودند که در دهه ۹۰ برنده نوبل شدند.
در هزاره سوم ورق به نفع زنان برگشت و الفریده یلینک از اتریش در ۲۰۰۴، دوریس لسینگ نویسنده‌زاده کرمانشاه از انگلیس در ۲۰۰۷، هرتا مولر از رومانی در ۲۰۰۹، آلیس مونرو از کانادا در ۲۰۱۳ و سوتلانا الکسیه‌ویچ از بلاروس در ۲۰۱۵ این جایزه را بردند. تا امروز رودیارد کیپلینگ با ۴۲ سال جوان‌ترین و دوریس لسینگ با ۸۸ سال کهنسال‌ترین برندگان نوبل هستند. جایزه نوبل ادبیات که به نویسنده در قید حیات اعطا می‌شود، ارزشی معادل ۸ میلیون کرون (۶۹۱ هزار پوند) دارد.