به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، رضا ریاحیان دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی اولین سخنران نشست چهارم دومین همایش بین‌المللی معماری دستکند بود که به بیان بخشی از مقاله خود با عنوان "حمام‌های دستکند شمال غرب استان کرمان؛ شیوه‌ای بدیع در معماری حمام" پرداخت.
وی گفت: حمام‌های پاکش، میمند، پیش استا و کرم نمونه‌های شاخص معماری دستکند دامنه کوه‌های شمال غرب استان کرمان به شمار می‌روند که می‌توان در ترکیب و کالبد آنها تعامل کاربری و الزامات فنی و شرایط محیطی را در خلق گونه خاصی از معماری دستکند بررسی کرد.
به گفته ریاحیان، آنچه شکل، نقشه و ترکیب فضایی یک اثر معماری را تعیین می‌کند در وهله نخست کاربری و در وهله دوم بستر شکل‌گیری آن اثر است.
او با اشاره به اینکه تأثیر وضعیت محیطی بر معماری حمام، در نمونه‌هایی از حمام‌های استان کرمان قابل بررسی و مطالعه است تصریح کرد که چین خوردگی‌های شمال غرب استان کرمان یکی از عوامل تعیین‌کننده شیوه معماری حمام‌های این منطقه هستند.
آسیاب‌های زیرزمینی جلوه‌ای از معماری دستکند
"آسیاب‌های زیرزمینی جلوه‌ای از معماری دستكند ایران؛ مطالعه موردی آسیاب زیرزمینی ریگاره نائین " عنوان دیگر مقاله‌ای بود که توسط مهسا فهامی دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت بنا ارایه شد.
او تصریح کرد که معماری دستکند در ایران از تنوع بسیاری برخوردار است که این امر از تفاوت های فرهنگی، شیب زمین مسائل ژتوتکنیکی ناشی می‌شود.
به گفته وی آسیاب‌های زیرزمینی همانند آسیاب‌های روزمینی شامل فضاهای مختلفی همچون ورودی، محل استقرار سنگ، فضایی برای استراحت آسیابان، انبار و برخی دارای طویله هم هستند.
فهامی افزود: اما وجه تمایز آنها دالان طولانی و شیب‌داری است که امکان دسترسی به صحن آسیاب را میسر می‌سازد که کاملا به صورت دستکند ساخته می‌شود.
دستکندهای برخوار اصفهان
محمد صادق داوری دانشجوی کارشناسی ارشد باستان‌شناسی دانشگاه نیشابور دیگر سخنران این نشست بود که به بیان گوشه‌ای از مقاله "معرفی دستکندهای حاشیه شرقی شهرستان برخوار استان اصفهان؛ مطالعه موردی: دستکندهای روستای چاله سیاه و چشمه آبگرم ورتون" پرداخت.
وی تصریح کرد: طی بازدید از روستاها و چشمه‌های شهرستان برخوار، دستکندهایی در روستای چاله سیاه و حاشیه چشمه آبگرم ورتون شناسایی شد.
او با بیان اینکه دستکندها بنابر ضرورت و نیازهای انسان به وجود آمده است افزود: در این مقاله با تحلیل پلان معماری به معرفی و تشریح کاربری دستکندهای روستای چاله سیاه و چشمه آبگرم ورتون پرداخته شده است.
دستکندهای کوچک افقی
"معرفی دستکندهای کوچک افقی و شناسایی کارکرد‌های آنها در ایران " عنوان مقاله‌ای بود که توسط بهرخ برومندی مهندس معمار و عضو وابسته ایکوموس ایران ارایه شد.
او افزود: این دستکندهای کوچک افقی که در جای جای ایران پراکنده هستند به سبب کوچک بودن شاید ابتدا چندان مورد توجه قرار نگرفته و مهم تلقی نشوند ولی آنها نه تنها بخشی از معماری دستکند این سرزمین بلکه بخشی جدا‌ناپذیر از معماری و فرهنگ گذشته ایران هستند.
به گفته وی، این مقاله علاوه بر معرفی و دسته‌بندی این نوع دستکندها به ارتباط جدایی ناپذیر آنها با مجموعه پیرامونشان پرداخته است و ارتباط آنها با نمادها و آیین‌های کهن را مد نظر داشته است.
میراث کشاورزی دستکند
نخستین سخنران نشست پنجم دومین همایش بین‌المللی معماری دستکند مهناز اشرفی رییس پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی - فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بود که به بیان گوشه‌ای از مقاله خود با عنوان "میراث کشاورزی دستکند" پرداخت.
او تصریح کرد: مردم ایران به سبب میزان اندک بارش برف و باران به ویژه در بخش‌های مرکزی و جنوبی این سرزمین همواره ناملایماتی از این دست را با ابداع روشهای هوشمند تعدیل و چاره کرده‌اند و دراین زمینه شناخت لایه‌های مختلف زمین و منابع آب زیرزمینی یکی از ضرورت‌ها بوده است.
به گفته وی معماری دستکند که در فرایند آن در مقایسه با معماری مرسوم کمترین تغییر در بستر طبیعی ایجاد می‌شود در حوزه کشاورزی از محدودیت بیشتری برخوردار است.
اشرفی اظهار داشت: در این مجموعه‌ها به علت کمبود خاک کشاورزی حاصلخیز و وضعیت سخت طبیعی و جوی، روشهای منحصر به فردی برای کشاورزی مطابق با آب و هوای آن سرزمین شکل می‌گیرد.
آنها بستر طبیعی رابرای فعالیت‌های کشاورزی خود شکل می‌دهند و برای دسترسی به آب نیز از روشهای مختلف از جمله حفر قنات امکان دسترسی مناسب به آب را فراهم می‌کنند.
مرمت سقف دستکندها
"شیوه‌های نوین مرمت سقف در دستکندهای روستای تاریخی میمند "عنوان مقاله‌ای بود که نادر ذاکر سلطانی به بیان گوشه‌ای از آن پرداخت.
او تصریح کرد: با توجه به قدمت روستای دستکند و فرسایش حاصل از نزولات جوی و نیز فرسایش انسانی، قسمت‌هایی از سقف واحدهای دستکند باگذر زمان دچار آسیب شده‌اند.
به گفته وی در گذشته افراد بومی روستا، این مشکل را با دورچینی سنگ در اطراف سوراخ‌های ایجاد شده و پوشش آن با چوب و اندود کاهگل بر طرف می‌کردند.
ذاکر سلطانی تاکید کرد: مقاله حاضر سعی می‌کند تحقیقات انجام شده دراین زمینه را که منجر به ارایه راه حل مبتکرانه برای مرمت سقف‌ها با استفاده از ملات‌های سنتی است ارایه دهد.
دستکندهای غار اراز خرم‌آباد
عطا حسن‌پور مدیر پایگاه پل‌های تاریخی لرستان اولین سخنران نشست ششم دومین همایش بین‌المللی معماری دستکند بود که به ارایه مقاله خود با عنوان "بررسی دستکندهای غار اراز خرم‌آباد" پرداخت.
وی با بیان اینکه این مجموعه در بخش پاپی از توابع شهرستان خرم‌آباد قرار دارد تصریح کرد دشواری دسترسی به داخل غار با مجموعه‌ای از پلکان‌های پیچ درپیچ، راهروها و تونل‌ها ،آب انبار و ... در مقایسه با دیگر موارد توصیف مجموعه را پیچیده‌تر کرده، از این رو ساخت و سازهای درون غار با جزئیات بیشتری توصیف شده است.
معماری دستکند ارزانفود همدان
"شواهدی نو یافته از مدیریت آب در مجموعه معماری دستکند زیر زمینی ارزانفود همدان "عنوان مقاله‌ای بود که توسط علی خاکسار کارشناس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان ارایه شد.
وی تصریح کرد که مجموعه آثار معماری دستکند زیر زمینی ارزانفود همدان در سال 1389 در پی اکتشافات معدن به صورت اتفاقی کشف شد.
به گفته او، شواهد نشان می‌دهد که اهمیت و ضرورت دسترسی و استفاده آب در فضاهای این مجموعه دستکند امری بسیار ضروری در موجودیت و کاربری مجموعه بوده است.
معماری دستکند روستای جوین
محمد حسین بحرالعلومی عضو هیأت علمی پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی - فرهنگی دیگر سخنران این نشست بود که به بیان گوشه‌ای از مقاله خود با عنوان "ساختار معماری دستکند روستای جوین" پرداخت.
او تصریح کرد: در دوره‌های متأخر، رونق کشاورزی، ایجاد امنیت، رشد جمعیت، توسعه روستا را به دنبال داشته است بنابراین اهالی بر روی کهل‌ها و در مقابل فضای ورودی آنها اقدام به ساخت سرپناه با خشت کرده‌اند.
وی با بیان اینکه این ساختمان‌ها به صورت منطبق و با سقف گنبدی و یا تیرچوبی ساخته شده اند اظهار داشت: ساکنان روستا همچنان فضاهای قابل استفاده معماری دستکند خود را حفظ کرده‌اند و در حال حاضر نیز از آنها استفاده می‌کنند.