به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علی هژبری سرپرست هیأت کاوش در گورستان مانایی علی آباد سقز با اعلام این خبر تصریح کرد: می‌توان ادعا کرد خانواری گسترده در کانی زیرین زندگی می‌کردند که به کار صنعت مشغول بوده و مردگانشان را نیز در کنار این محوطه دفن می‌کردند.
او گفت: گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و کاوش در گورستان مانایی علی آباد کانی زیرین به کشف یک مدال با حروف لاتین، ظروف سفالی، ظروف مینیاتوری آیینی کوچک، خمره، تعدادی دستبند دو سره و.. انجامید.
وی افزود: کانی زرین نام چشمه‌ای کوچک در دامنه کوه سلطان و از منابع غنی آهن منطقه است که درسال 1378 محوطه مجاور این کوه و چشمه توسط صابر وفایی شناسایی و در سال 1380 به ثبت آثار ملی رسید.
به گفته او، اولین گزارش‌های کاوش غیر مجاز در این محوطه به سال 1392 باز می‌گردد که این کاوش‌ها نشان داد با گورستانی از گورهای چهار چینه سنگی و پوشش خرسنگی مواجه هستیم.
او خاطرنشان ساخت در بازدیدهایی که از منطقه شد با افزایش تعداد چاله‌های کاوشگران غیر مجاز روبرو شدیم از این رو برای حفظ حداقل باقیمانده اطلاعات، کاوش اضطراری نجات‌بخشی به همراهی هیأتی متشکل از کارشناسان باستان‌شناسی شروع شد.
این باستان‌شناس تصریح کرد که کاوش در این محوطه مسکونی - کارگاهی و گورستان مشخص کرد سفال‌های پیدا شده از آن متعلق به عصر آهن 2 و 3 و مربوط به دوره ماناها است.
هژبری افزود: محوطه به 3 بخش گورستان تاریخی، گورستان اسلامی، محوطه معماری شامل مسکونی و کارگاهی تقسیم می‌شود.
او با اشاره به مشاهده 2 دوره تدفین مانایی و اسلامی دراین قبرستان تصریح کرد که در تدفین‌های اسلامی که به نظر متعلق به دوره متأخر اسلامی است یک مدال کوچک کشف شد که آثار حروف لاتین در آن نمایان بود.
به گفته وی کاوش‌ها نشان داد ساختار معماری در تدفین‌های مانایی به نحوی است که در آن تا رسیدن به ساختار طبیعی صخره زمین کنده و دیواره‌های قبر بصورت چهار چینه سنگی با قلوه سنگ‌های بزرگ ساخته شده سپس روی این گورها با سنگ‌های حجیم بسیار بزرگ پوشانده و روی آن کپه‌هایی از سنگ گذاشته شده است.
این باستان‌شناس گفت: در این قبرها نمونه‌هایی از استخوان‌های حیوانی، تعدادی اشیا مفرغی شامل 4 دستبند دو سر، ظروف سفالی، ظروف مینیاتوری آیینی کوچک، خمره و ... کشف شد.
او با اشاره به برگزاری نشستی در خصوص اهمیت کاوش با اهالی منطقه، تصریح کرد که با برگزاری این نشست و توجیه مردم منطقه آنها نیز تعدادی از مواد فرهنگی را که از محوطه بدست آورده بودند تحویل گروه باستان‌شناسی دادند.
به گفته این باستان‌شناس ساختار گورهای مانایی مشاهده شده در این قبرستان شباهت بسیاری با گورهای سکایی دارد.
وی خاطرنشان کرد که بررسی مقدماتی در کوه سلطان نشانه‌هایی از برداشت سنگ آهن در آن دوره را نشان می‌دهد.
گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و کاوش در گورستان مانایی علی آباد با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.