سرهنگ مصطفايي معاون مبارزه با جرايم پليس آگاهي با بيان اخباري از رخداد‌هاي تلخ و جناياتي كه به واسطه استفاده نا درست از فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي به وقوع پيوسته در گفت‌وگو با سايت پليس ابعادي از خطر‌هاي در كمين اين نوع ارتباط را بيان داشت.
- نقش ارتباطات بين افراد در وقوع جرائم جنايي چقدر است؟
در بسياري از جرائم مانند سرقت، کلاهبرداري، قاچاق و...انگيزه وقوع جرم، کسب منافع مادي است. در اين جرايم رفتاروارتباطات مالباخته شايد نقش چنداني نداشته باشد ولي در مبحث جرايم جنايي مانند قتل، تجاوز و آدم‌ربايي يا در آسيب‌هاي اجتماعي مانند خودکشي وغيره ارتباطات و رفتار نقش تعيين کننده و مؤثري دارد. هرچقدر دامنه رفتار و ارتباطات سنجيده، معقول و مطابق عرف باشد، احتمال آسيب هم کمتر است.
- ارتباطات در شكبه‌هاي مجازي به چه شکل است که منتهي به وقوع جرم يا آسيب مي‌شود؟
معمولاً روابطي که خارج از عرف اجتماعي باشد و بدون شناخت کافي از طرف مقابل برقرار شود فاش شدن آن هم موجب نگراني فرد مي‌شود و دوست ندارد که افشا شود. همين ميل به پنهان‌کاري و عدم تمايل براي فاش شدن نشانه‌اي بر غيرمتعارف بودن رابطه است. اين ارتباط‌ها بيشتر پنهاني هستند و به شکل‌هاي مختلف موجب آسيب يا مشکلات بعدي مي‌شوند.
- ممکن است مصاديقي را هم در اين باره ذکر کنيد.
- مصاديق زيادي هست که منجر به وقوع جرم جنايي مانند قتل يا تجاوز شده و در بعضي موارد هم به علت پيامدهايي که رابطه غيرمتعارف داشته، فرد را به سمت خودکشي سوق داده يا اين که کانون خانواده‌اي را متلاشي کرده است. در صفحات حوادث روزنامه‌ها، بسياري از اخباري که منتشر مي‌شود، نمونه‌هاي موضوع هستند. مثلاً در يک مورد دختر خانمي دانشجو با يک فرد متأهل رابطه داشت که ابتدا پنهان بود و بعد از فاش شدن رابطه، در مرحله اول زندگي خانوادگي آن مرد متأهل دچار مشکل شد و همسرش طلاق گرفت و در مراحل بعدي با مطرح شدن خواستگاري و ازدواج و مخالفت خانواده دختر، ماجرا به يک حادثه جنايي ختم شد. آن فرد دختر ياد شده را به قتل رساند و خود نيز خودکشي کرد. در مواردي هم ممکن است اين مشکل کمتر باشد ولي در هر حال مشکل و دغدغه تلقي مي‌شود. مانند يک رابطه غيرمتعارف و داشتن عکس و ... و نگراني‌هاي بعدي از فاش شدن اتنشار و... .
- با توجه به فراهم شدن وسايل ارتباطي جديد مانند تلفن همراه و... آيا اين پديده‌ها هم در وقوع جرم نقش دارند؟
بله، ابزارهاي نو، ارتباطات را تسهيل مي‌کنند. شايد زماني يک فرد فقط امکان تردد در محل محدود و در ساعات محدود را داشت ولي ابزار جديد دامنه جغرافيايي و زمان را گسترش داده است. مثل اين مي‌ماند که بزرگراه‌هاي زيادي براي تردد احداث شده باشند. هر چند احداث اين بزرگراه‌ها براي تردد افراد است ولي بايد توجه کنيم افراد مغرض و با سوء نيت هم مي‌توانند از آن گذر کنند و نيت‌هاي مجرمانه خود را آسان‌تر عملي نمايند.
- در مورد شبکه‌هاي اجتماعي چه نظري داريد؟ شبکه اجتماعي هم زمينه‌اي براي تسهيل ارتباطات و تبادل اطلاعات بين افراد مي‌باشد. مثل خيلي از پديده‌ها و اختراع‌ها که مي‌توانند کاربرد مثبت يا منفي داشته باشند، شبکه هم همين خاصيت را دارد. آيا در سوابق موجود پروژه‌هايي است که زمينه شکل‌گيري جرم ازارتباط بين شبکه هاي اجتماعي باشد؟
بله، پرونده‌هايي ثبت و رسيدگي شده که منشأ وقوع جرم ارتباط بين شبکه بوده است. در چندين مورد آشنايي بين افراد و رابطه غيرمتعارف موجب فروپاشي خانواده يا فرار از منزل شده ا ست. در چند حادثه ارتباط يک خانم با فرد ناشناس و گذاشتن قرار و رفتن به محل موجب وقوع تجاوز و حتي قتل شده است. همان طور که گفتم وسايل ارتباطي جديد دامنه جغرافيايي و زمان را گسترش داده يعني در ساعات مختلف شبانه‌روز يک فرد با نفر ديگر در نقطه‌اي بسيار دور مي‌تواند انواع اطلاعات نظير عکس، متن و... را مبادله کند.
- در مورد شبکه‌هاي اجتماعي با چه آسيب‌هاي ديگري مواجه بوده‌ايد؟
علاوه بر آشنايي و ارتباط غيرمتعارف و وقوع جرم، موارد ديگري نظير انتشار خبرهاي غيرواقعي، انتشار تصاوير يا خبرهاي خصوصي و اسرار شخصي مردم، مزاحمت ، تهديد و... داشته‌ايم. مثال: در يک مورد عکس دختربچه‌اي منتشر و از پدر وي نقل شده بود که اين دختربچه گم شده و از مردم تقاضاي کمک کرده بودند، در حالي که با بررسي سوابق اداره مربوط مشخص شد چنين چيزي واقعيت ندارد. در مجموع خبرهاي زيادي منتشر مي‌شود که تحريف شده و جعلي مي‌باشند. انتشار تصاوير يا مسائل مربوط به حريم شخصي افراد معضل ديگري است که گاهي زندگي يک فرد را به شدت تحت تأثير قرار داده و وي را از نظر روحي و رواني دچار مشکلات عديده مي‌کند. در بعضي موارد انتشار اين نوع اخبار منجر به وقوع جنايت شده است.
- نظر شما در مورد مجوز يا فيلتر کردن شبکه‌هاي اجتماعي چيست؟
برابر قوانين جاري کشور، تصميم‌گيري، نظارت يا هر نوع مسئله مرتبط ديگر با شبکه‌ها در قانون تعريف شده و اظهارنظر در صلاحيت اين مراجع است ولي به عنوان يک کارشناس با توجه به پيامدهايي که مشاهده مي‌شود به خانواده‌ها توصيه مي‌شود، اولاً در خصوص فرزندان نوجوان که ممکن است قوه تمييز و تشخيص کافي نداشته و فريب بخورند، استفاده از اين امکانات حتماً کنترل شده و محدود باشد. در مورد افراد بزرگسال نيز رعايت يکسري اصول و قواعد براي استفاده لازم است. مشخص بودن هويت مخاطب، اطمينان و اعتماد به سلامت وي؛ مورد وثوق بودن و عدم نياز به پنهان نگه داشتن از شاخصه‌هاي آن به حساب مي‌آيد. مطلب ديگري که لازم است در اين موارد رعايت شود، بيان نکردن مسائل محرمانه و شخصي افراد است. بايد توجه داشت وقتي مسئله محرمانه و خصوصي يک فرد در شبکه يا وسيله ارتباطي ديگر و نزد افرادي که هيچ نسبت نزديک خانوادگي ندارند، فاش شود با امکان فاش شدن آن نزد سايرين زمينه سوءاستفاد‌هاي بعدي هم فراهم مي شود.