آموزش همگانی اعم از کودکان و زنان خانه دار و شاغل از محورهای فعالیت کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی داروی وزارت بهداشت است.
دکتر فاطمه سلیمانی در گفت وگو با همشهری افزود: با توجه به نقش محوری زنان در خانواده و تاثیرگذاری آنها در مصرف صحیح و منطقی دارو در محیط خانه، آنان در قالب برگزاری کارگاه و ارائه جزوات، آموزش می‌بینند.
وی گفت: طرح آزمایشی آموزش به زنان خانه دار در شهر و دو روستای قم با استقبال خوبی همراه شد که بر اساس نتایج، این طرح تا پایان سال سراسری می‌شود.
بر اساس این طرح زنان خانه دار درخصوص نحوه مصرف داروها و شیوه نگهداری آنها و همچنین اطلاعاتی درخصوص تداخلات دارویی و عوارض برخی داروها و نحوه مصرف دارو در زمان بارداری و... آموزش داده می‌شوند.
5 برنامه برای 5 دارو
سلیمانی با اشاره به ضرورت وجود برنامه‌های آموزشی برای عموم، افزود: گاهی تشخیص بیماری و متعاقب آن تجویز دارو به درستی انجام می‌گیرد اما بیمارصرفا به توصیه اطرافیان، به مصرف سایر داروها رو می‌آورد.
وی با اشاره به انجام طرح آزمایشی مشارکت مردم در مثلث پزشک دارو و بیمار گفت: ارتقای فرهنگ عامه، بررسی و پایش نسخ پزشکان، کار بر روی بیمارستان‌های مؤثر و ارائه برنامه‌های ویژه برای ارتقای خدمات دارویی در بیمارستان‌ها و آموزش گروه و جامعه پزشکی و نیز توجه به جایگاه داروساز، 5 برنامه طراحی شده برای تجویز و مصرف منطقی دارو است.
دبیر کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی داروی وزارت بهداشت شاخص‌های تحت بررسی برای ارزیابی میزان مصرف منطقی دارو را مصرف آنتی بیوتیک و داروهای تزریقی، تعداد اقلام دارویی تجویز شده در نسخ عنوان کرد و افزود: استامینوفن کدئین، سرما خوردگی بزرگسال، کپسول آموکسی سیلین، قرص دیفنوکسیلات و رانیتیدین، 5 داروی نخست پر مصرف در کشور به لحاظ تعدادی شناخته شد.
وی همچنین از تدوین کتابی با موضوعاتی چون مصرف و تجویز منطقی دارو، خبر داد و گفت: تجویز غیرمنطقی داروها علاوه بر تبعاتی که بر سلامتی مردم دارد هزینه‌های غیرمتعارف، بر دوش مردم و سازمان‌های بیمه‌گر تحمیل می‌کند.
دکتر سلیمانی با بیان این‌که مصرف بیش از حد دارو مشکلاتی را به همراه دارد و اگر دارو کمتر از مقدار تجویز شده هم مصرف شود مانع از اثر بخشی دارو می‌شود، گفت: اثرات نامطلوب مصرف برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها با داروی تجویز شده وممانعت از انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی، راه اندازی ماشین آلات و... در این کتاب آموزش داده می‌شوند.
ضرورت آموزش
بر اساس گزارش مرکز ثبت و بررسی عوارض جانبی دارویی وزارت بهداشت و درمان طی 10 سال اخیر حدود 10 هزار عارضه دارویی در مرکز ADR ایران به ثبت رسیده که از این میزان 30 درصد عوارض دارویی ناشی از داروهای تزریقی بوده است.
بیشترین عوارض گزارش ثبت شده شامل آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای مؤثر بر سیستم عصبی به لحاظ مصرف گسترده آن است و10 تا 20 درصد بیماران بستری در بیمارستان مبتلا به عوارض دارویی می‌شوند.
به گفته کارشناسان، سالمندان، زنان باردار و کودکان ممکن است بیشتر در معرض خطر عوارض دارویی قرار داشته باشند و بنابراین توجه خاص به این گروه از بیماران ضروری است.
مچنان‌که اطلاع پزشک در خصوص بارداری و شیردهی برای تجویز دارو الزامی‌است و مصرف برخی داروها در این دوران ممنوع است و باید دقت شود دارویی به اشتباه به مصرف نرسد.
کارشناسان می‌گویند از آنجا که مصرف طولانی مدت دارو خارج از محدوده تجویزی، احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد، لذا توجه به بروشور و برچسب دارویی، نحوه نگهداری دارو در شرایط خاص و رعایت دقیق دستورات دارویی طبق توصیه پزشک و داروساز و برای مدت زمان معینی الزامی‌است.
تداخل دارویی
با توجه به شیوع بالای مصرف چند دارویی، ارائه برنامه‌های آموزشی برای پزشکان و داروسازان در ارتباط با تجویز منطقی دارو و افزایش آگاهی خانواده‌ها هم یکی از مواردی است که در برنامه‌های آموزشی باید مورد توجه قرار گیرد. چنانکه افراد مسن در بسیاری از موارد به منظور پیشگیری و درمان بیماری‌ها همزمان از چند دارو استفاده می‌کنند که می‌تواند با افزایش خطر بروز عوارض همراه شود.
طبق یافته‌های آماری، مصرف همزمان بیش از 3 دارو در افرادی که مصرف چند دارویی داشتند، مراجعه به پزشکان متعدد تقریباً 2 برابر بوده و بروز عوارض جانبی تقریباً 5/2 برابر بیشتر مشاهده می‌شود.
با توجه به شیوع بالای مصرف چند دارویی و الگوی تهیه آنها در افراد مسن و احتمال افزایش خطر بروز عارضه جانبی، ارائه برنامه‌های آموزشی برای پزشکان و داروسازان در ارتباط با تجویز منطقی دارو و افزایش آگاهی خانواده‌ها می‌تواند به ترویج فرهنگ صحیح مصرف دارو کمک کرده و از آثار سوء این مشکل بکاهد.
بر اساس تحقیقات انجام شده، ایرانى‌ها10 تا ۱۵ درصد مجموع داروهاى کشور را بدون مشورت با پزشک مصرف مى‌کنند و مسکن‌ها، قطره‌هاى چشمى و آنتى‌بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه را دارند.
البته آنتى‌بیوتیک‌ها به علت نوع تأثیر دارویى، بدترین داروهایى هستند که به این شیوه مصرف مى‌شوند، چرا که در صورت عدم نیاز بدن به این دارو مانند سم عمل مى‌کند و میکروب‌هاى بدن را نسبت به داروها مقاوم مى‌کند و در صورت ایجاد عفونت در بدن، دیگر آنتى‌بیوتیک در درمان بیمارى مؤثر نخواهد بود.