غده تیروئید در جلوی بخش پایینی گردن قرار دارد. هورمون‌های این غده به جریان خون وارد می‌شوند و تقریباً بر هر بخش از بدن شما تأثیر می‌گذارند، از قلب و مغز گرفته تا عضلات و پوست.
- علل کم‌کاری تیروئید
شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید (در کشورهای پیشرفته) بیماری «تیروئیدیت هاشیموتو» است که در آن غده تیروئید دچار التهاب می‌شود. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خودایمنی است که در دستگاه ایمنی بدن پادتن‌هایی تولید می‌کنندكه به‌جای عوامل خارجی، به غده تیروئید حمله و آن را تخریب می‌کنند. تیروئیدیت یا التهاب تیروئید همچنین ممکن است به علت عفونت ویروسی ایجاد شود.
ازجمله علل دیگر هیپوتیروئیدیسم می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- پرتودرمانی در ناحیه گردن: درمان برخی از انواع سرطان مانند لنفوم نیاز به پرتوتابی رادیواکتیو به ناحیه گردن دارد. پرتوتابی باعث آسیب سلول‌های تیروئید می‌شود و تولید هورمون‌های تیروئیدی دچار اختلال می‌شود.
- درمان با ید رادیواکتیو: این شیوه درمانی به‌طور رایجی برای افراد دچار هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) تجویز می‌شود؛ اما ازآنجایی‌که این شیوه که با پرتودهی به تیروئید همراه است و سلول‌های این غده را تخریب می‌کند، معمولاً عارضه آن کم‌کار شدن تیروئید است.
- مصرف برخی از داروها: برخی از داروها ازجمله داروهای قلبی، روان‌پزشکی و سرطان ممکن است بر تولید هورمون‌های تیروئیدی تأثیر بگذارند و باعث کم‌کاری تیروئید شوند؛ ازجمله این داروها می‌توان به آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا و اینترلوکین-2 اشاره کرد.
- جراحی تیروئید: جراحی برای برداشتن تیروئید به هیپوتیروئیدیسم خواهد انجامید. اگر فقط بخشی از غده تیروئید برداشته شود، بخش باقیمانده هنوز می‌تواند به‌اندازه کافی هورمون تولید کند که نیازهای بدن را تأمین کند.
- مقدار کم ید در رژیم غذایی: غده تیروئید برای تولید هورمون‌هایش نیاز به ید دارد. بدن شما ید را نمی‌سازد، بنابراین باید از راه غذاها آن را دریافت کند. نمک طعام غنی‌شده با ید منبعی عالی برای دریافتید است. سایر منابع غذایی ازجمله صدف‌های خوراکی، ماهی‌های آب‌شور، تخم‌مرغ، لبنیات و جلبک‌های دریایی هم سرشار از ید هستند. امروز کمبودید در کشورهای پیشرفته امری نادر است.
- بارداری: علت کم‌کاری تیروئید مربوط به بارداری دقیقاً روشن نیست، اما پس از بارداری ممکن است التهاب تیروئید رخ دهد. این عارضه را «تیروئیدیت پس از زایمان» می‌نامند. زنانی که دچار این عارضه می‌شوند، معمولاً در ابتدا افزایش شدید میزان هورمون‌های تیروئید در خون را نشان می‌دهند و به دنبال آن سقوط شدیدی در تولید هورمون‌های تیروئیدی رخ می‌دهد. اغلب زنان دچار این عارضه درنهایت کارکرد طبیعی تیروئید خود را بازمی‌یابند.
- چه کسانی در معرض خطرند
زنان به‌خصوص زنان در سنین بالاتر با احتمال بیشتری نسبت به مردان ممکن است دچار هیپوتیروئیدیسم شوند. همچنین اگر عضوی از خانواده‌تان دچار یک بیماری خودایمنی شده باشد، احتمال دچار شدن به تیروئیدیت هاشیموتو و کم‌کاری تیروئید بیشتر است.
سایر عوامل خطرساز برای هیپوتیروئیدیسم این‌ها هستند:
- نژاد (سفیدپوست یا آسیایی بودن)
- سن (افزایش سن)
- خاکستری شدن زودرس مو.
- اختلالات خودایمنی مانند دیابت نوع یک، اسکلروز متعدد یا ام اس، آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک، و ...
- اختلال دوقطبی (به علت مصرف لیتیوم برای درمان آن).
- علائم هیپوتیروئیدیسم
باید توجه داشت که علائم هیپوتیروئیدیسم ممکن است مبهم باشد یا علائم عوارض دیگر را تقلید کند.
ازجمله این علائم می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
- تغییر چرخه ماهیانه قاعدگی
- یبوست
- افسردگی
- خشکی و ریزش مو
- خشکی پوست
- خستگی
- حساسیت بیشتر به سرما
- كاهش سرعت ضربان قلب
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- افزایش وزن بی‌دلیل یا به مشکل برخوردن در کاستن از وزن
- چطور هیپوتیروئیدیسم تشخیص داده می‌شود؟
اگر علائم هیپوتیروئیدیسم را داشته باشد، پزشکتان آزمایش‌های خون برای وارسی میزان هورمون‌های تیروئیدی برای شما تجویز می‌کند
این آزمایش‌ها ازجمله شامل اندازه‌گیری هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) (که از غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود) و هورمون تیروکسین یا T4 است.
میزان‌های پایین‌تر از حد طبیعی T4 معمولاً به معنای دچار بودن به هیپوتیروئیدیسم است؛ اما برخی از افراد که در آن‌ها میزان‌های TSH بالا رفته است، ممکن است باوجود دچار بودن به کم‌کاری تیروئید (از نوع ثانوی) میزان طبیعی T4 در خون داشته باشند. این نوع هیپوتیروئیدیسم ملایم را تحت‌بالینی می‌نامند. ممکن است فرد در این حالت در مرحله اولیه هیپوتیروئیدیسم باشد که بعد به‌طور آشکارتری بروز می‌کند.
- درمان هیپوتیروئیدیسم چیست؟
اگر دچار هیپوتیروئیدیسم باشید، دکترتان برای شما هورمون تیروئیدی T4 مصنوعی را تجویز خواهد کرد. شما این قرص هورمونی را باید هر روز مصرف کنید. برخی از داروها ممکن است با جذب این هورمون مصنوع تداخل کنند؛ بنابراین باید به دکترتان درباره سایر داروها، داروهای گیاهی و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، اطلاع دهید.
دکترتان با انجام آزمایش‌های خون مرتب دوز هورمون دریافتی‌تان را تنظیم می‌کند.
درصورتی‌که هیپوتیروئیدیسم درمان نشود، ممکن است به مشکلات قلبی، درد مفاصل، چاقی و ناباروری بینجامد.
همچنین کم‌کاری تیروئید در زنان باردار بر جنین در حال رشد تأثیر می‌گذارد. جنین در سه‌ماهه اول بارداری همه هورمون‌های تیروئیدی موردنیازش را از مادر دریافت می‌کند. اگر مادر دچار کم‌کاری تیروئید باشد، جنین مقدار کافی هورمون تیروئیدی دریافت نمی‌کنند و این امر ممکن است به اشکالات در رشد ذهنی بینجامد.