براساس گزارش ساينس الرت، محققان هلندي در مطالعه‌اي جديد دريافته‌اند شيوع اين بيماري‌زا در آمريكاي جنوبي اجتناب‌ناپذير است،منطقه‌اي كه 82 درصد از موزهاي كاونديش،محبوب‌ترين گونه موز در جهان رشد مي‌كنند. اكوادور به تنهايي تامين يك سوم اين بازار صادرات جهاني ميليارد دلاري را به عهده دارد.
بيماري پاناما ناشي از نوعي قارچ خاكزي است كه از دهه 1960 گونه گروس ميشل موزها را به آستانه انقراض كشاند. عوارض اين بيماري اولين بار در سال 1876،زماني كه نوعي بيماري موجب پژمردگي و نابودي محصولات موز در استراليا شد، شناسايي شد. در سال 1890 بيماذي مشابهي محصولات موز گروس ميشل را در كاستاريكا و پاناما تحت تاثير خود قرار داد و 20 سال بعد نهايتا بيمار به قارچي به نام فوساريوم اوكسيسپوروم يا FoC نسبت داده شد.
اين قارچ در آلوده‌سازي محصولات موز به شدت كارامد است و زماني كه گياهان آلوده آن مي‌شوند،نتيجه نابود‌كننده است. قارچ FoC كه از راه خاك و آب قابل انتقال است مي‌تواند براي 30 سال در خاك غيرفعال و پنهان باقي بماند از اين رو تشخيص ابتلاي گياهان به اين قارچ از طريق آزمايش‌هاي پيچيده نيز غيرممكن است. زماني كه قارچ ميزبان مناسبي پيدا كند، مسير خود را به سوي سيستم ريشه‌هاي گياه هموار ساخته و از مسير آوند‌هاي اصلي به سمت بخش‌هاي بالايي گياه مي‌رود.
از اين مرحله به بعد قارچ با سيستم آوندي گياه درگير و موجب پژمردگي شديد گياه مي‌شود و رنگ آن را به دليل كمبود آب به زرد-قهوه‌اي تغيير مي‌دهد. پس از آن گياه به سرعت در اثر كم‌آبي شديد از بين مي‌رود.
پيش از آنكه كشاورزان به وجود اين قارچ پي‌ببرند، بيماري پاناما در ميان بيشترين بخش محصولات موز گروس ميشل شيوع پيدا كرده‌بود و تقريبا تمامي اين محصولات را به جز در بخش‌هايي از تايلند نابود كرده‌بود.
خوشبختانه براي اين بلا درماني وجود داشت. موزهاي كاونديش كه در باغ‌هاي گياه‌شناسي بريتانيا و هندوراس نگهداري مي‌شدند، به عنوان جايگزين‌هايي مقاوم براي موزهاي گروس ميشل معرفي شدند و توانستند به حفظ توليد جهاني موز كمك كنند. اما اكنون بيماري پاناما در شكل جديدي با نام TR4 بازگشته و موجب مرگ درختان موز كاونديش در سرتاسر جهان شده‌است.
به گفته محققان اين نوع قارچ جديد از مالزي در سرتاسر جهان پراكنده شده و اكنون در تايوان،چين، جنوب شرق آسيا، پاكستان، لبنان، تونس، عمان، موزامبيك و شمال شرق كوئينزلند پراكنده شده‌است. محققان دريافته‌اند موزهاي كاونديش در برابر اين قارچ تغيير شكل يافته كاملا بي‌دفاع است و از آنجايي كه موزهاي كاونديش با تكنيك بدون بذر و از روي يكديگر كشت داده مي‌شوند، هيچ تنوع ژنتيكي از آنها در جهان وجود ندارد كه بتواند در برابر قارچ مقاومت كند.
از اين رو در صورتي كه تغييري در روند شيوع اين قارچ ايجاد نشود، نسل موزها در جهان منقرض خواهد شد. درحال حاضر و پس از شيوع قارچ TR4 در تايوان،ميزان صادرات موز اين كشور به دو درصد از ميزان صادرات در دهه 1960 رسيده‌است.
نابود كردن كامل محصولات آلوده،ايجاد تست تشخيصي دقيق به منظور رديابي سريع قارچ در مزارع و مرزهاي قرنطينه‌سازي شده مي‌تواند به مهار شيوع اين قارچ كمك كند. علاوه بر اين دانشمندان به دنبال راهكاري براي جايگزيني موزهاي كاونديش هستند.