حالا كه به نفس‌كشيدن نياز داريم و حتي نمي‌توانيم پنج دقيقه هم بدون هوا زندگي كنيم، پس چه‌طور نفس مي‌كشيم در اين هواي وارونه و آلوده‌ي پاييزي؟
مي‌گويند هواي شهرهاي بزرگ در پاييز و زمستان، بيش‌تر وارونه است و در هواي وارونه، آلودگي‌ها به سطح زمين و محل تنفس ما نزديك‌تر مي‌شوند. در اين شرايط به‌جاي هوا، مونوكسيدكربن تنفس مي‌كنيم؛ آن هم چيزي نزديك به 15 كيلوگرم در روز!
* * *
اما هوا چه‌طور وارونه مي‌شود؟
معمولاً در لایه‌ي پایین جو، درجه‌ي حرارت هوا با افزایش ارتفاع، کاهش پيدا مي‌كند. بنابراين به‌طور طبیعی حرکت صعودی هوا به وجود می‌آید و آلودگی‌ها را با خود به طبقات بالای جو می‌برد و از محل تنفس ما دور می‌کند.
ولی در بعضی از شرایط جغرافیایی خاص مانند احاطه‌شدن شهرها با کوه‌ها، لایه‌ي هوای گرم مانند سقف شیشه‌ای که بالای شهر را بپوشاند هوای سرد پایین را محبوس می‌کند و مانع از بالا رفتن و دور‌شدن آلودگی از سطح شهر می‌شود.
در این حالت، جریان هوا برعکس و باعث پایداری بیش‌تر هوا و تراکم گازهای آلاینده تا حد بسیار خطرناک شده و پدیده وارونگی ایجاد مي‌شود.
بر اساس آمارهای موجود در تهران بیش از دو سوم روزهای سال (حدود ۲۵۰ روز) با پدیده وارونگی جوی روبه‌رو است که این حالت بیش‌تر در پاییز و زمستان روی می‌دهد.
از سوي ديگرکوه‌های توچال در شمال تهران مانند يك دیوار، مانع حرکت بادهای جنوبی می‌شوند و همین امر، یکی از عوامل اصلی پایداری هوا در تهران است.
البته برخي از كارشناسان معتقدند بلندمرتبه‌سازی در تهران، به‌عنوان موانع شکننده‌ي بادهای مسیر غرب و به شرق باعث می شود تهویه‌ي تهران به‌خوبی صورت نگیرد و پایداری هوا را تشديد مي‌كند.
* * *
نيازي به خواندن و شنيدن اخبار نيست! خودت متوجه مي‌شوي كه هوا آلوده است.
اول صبح كه كنار پنجره مي‌روي رنگ خاكستري آسمان خودش با تو صحبت مي‌كند و بيرون از خانه احساس سنگيني مي‌كني و نفست مي‌گيرد. حتي مثل همين چند روز پيش، به‌دليل آلودگي هوا مدرسه‌ها هم تعطيل مي‌شوند.
همه‌ي اين‌ها عوارض وارونگی هواست. البته عوارض علمي اين وضعيت، بيش‌تر از اين حرف هاست. عوارضي مانند، تیرگی هوا، تراکم ذرات معلق و مه ، شکست در زاویه‌ي انتشار امواج الکترومغناطیس، باقی‌ماندن بیش‌تر امواج صوتی در جو (به‌عنوان مثال صدای یک انفجار تا چند برابر تقویت می‌شود) و...
اين روزها هوا وارونه است.
- زندگي در شهر وارونه
وقتي وارونه‌ايم بايد بيش‌تر مراقب خودمان باشيم، چون شرايط ما از حالت عادي و هميشگي تغيير كرده است و چون آلودگي هوا بر روي بدن ما تأثير منفي مي‌گذارد و باعث به‌وجود آمدن تغييرات و آسيب‌هاي فيزيولوژيكي در بدن ما مي‌شود.
اين آسیب‌ها به ايمني بدن آسيب مي‌رسانند و ممکن است با علائمی مثل تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس، استمرار بیماری‌های ریوی، سرفه‌ي مکرر، التهاب حلق و گلو، تحریک چشم، آبریزش بيني و حتی اختلالات خلقی و تحریک‌پذیری بیش‌تر، خودشان را نشان بدهند و به ایمنی کودکان و نوجوانان آسیب برساند و روی حافظه‌ي آن‌ها اثر بگذارند.
بنابراين در اين‌روزها بايد در غذای دانش‌آموزان از موادي استفاده شود که سرشار از کلسیم، آهن، فسفر و روی است. این مواد، جذب آلاینده‌ها را در بدن کاهش می‌دهند.
در اين روزها با نوشیدن شیر، میزان کلسیم بدن افزایش یافته و سیستم ایمنی بدن و اسکلت استخوانی در برابر آلاینده‌ها مقاوم می شود.
نوشیدن شير باعث تمیزشدن مجاری گوارشی می‌شود. این نوشیدنی سرشار از فسفر و منیزیم است و دریافت این دو ماده، بدن را در مقابل مسمومیت ناشی از قرارگرفتن درمعرض آلاینده‌ها مصون می‌کند. ماست و دوغ هم تأثیر مشابهی دارند، بنابراين اگر نمی‌توانید شیر بنوشید، روزانه مصرف سه فنجان ماست برای جلوگیری از تأثیر آلاینده‌ها مناسب است.
ویتامین «ث» هم باعث افزایش ایمنی بدن می‌شود و بهترین منبع آن میوه‌ها و سبزی‌هاي تازه است؛ مثل گوجه‌فرنگی، کلم بروکلی، انبه، لیمو، اسفناج، نارنگی و...
البته بايد گفت كه مصرف ویتامین «اي» از تخریب دیواره‌ي سلول‌ها توسط این سموم پیش‌گیری مي‌‌کند و دانش‌آموزان می‌توانند از دانه‌های گیاهی روغنی مثل آجیل، روغن سبوس گندم، روغن آفتابگردان، بادام و ذرت و زیتون استفاده کنند.
از سوي ديگر بهتر است در اين روزها، پياده‌روي‌هاي طولاني، بازي و ورزش و پارك‌رفتن را جداً فراموش كنيم و روزی چند مرتبه چشم‌ها، دهان و بینی را شست‌وشو دهيم؛ چون قرقره‌ي آب و نمک به دفع آلاینده‌ها کمک زیادی می‌کند.
در ضمن حتماً لباس‌های مدرسه و منزل را جدا کنيم و مرتب لباس مدرسه را شست‌وشو بدهيم تا آلاینده‌ها از روی لباس‌ها خارج شوند.
عكس: خبرگزاري ايرنا