به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، خداکرم مظاهری سرپرست فصل پنجم بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان دره شهر ایلام این مطلب را در جلسه گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد مطرح کرد.
او گفت: محدوده جغرافیایی که در این فصل مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت به یک حوزه جغرافیایی مشخص محدود نمی‌شود بلکه صرفاً در راستای تکمیل بررسیهای قبلی و بررسی محدوده‌های جا افتاده و بررسی نشده انجام گرفت.
این محدوده که در حوزه شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام واقع است، کاملا کوهستانی بوده و دربرگیرنده دامنه‌های شمالی کبیرکوه، تنگه‌ها و پشته‌های کبیرکوه در منطقه مورد مطالعه بوده که سرحدات جنوبی و غربی این شهرستان را در بر می‌گیرد.
به گفته این باستان‌شناس، از نظر جغرافیای طبیعی حوزه مورد مطالعه حوزه‌ای یکنواختی نیست و سراسر آن کوهستانی است و در واقع شامل دامنه‌ها، تنگه‌ها و پشته‌های کبیرکوه (نواحی جنوبی و غربی بخش بدره و منتهی‌الیه غربی بخش مرکزی) می‌شود.
او، شناسایی، مطالعه و معرفی آثار باستانی، تهیه و تدوین جدول گاهنگاری و تعیین نوع و شکل توزیع آثار باستانی حوزه مورد مطالعه را از اهداف این طرح اعلام کرد.
مظاهری تصریح کرد: شناسایی و بیان نقش اوضاع جغرافیایی و شرایط زیست - محیطی منطقه در شکل‌گیری نقاط باستانی این حوزه، تهیه و تدوین مدارک لازم برای ثبت آثار باستانی شاخص منطقه در فهرست آثار ملی کشور، تهیه نقشه باستان‌شناسی منطقه و تبیین، تحلیل و توضیح اوضاع فرهنگی - اجتماعی این منطقه در دوره‌های گذشته از دیگر اهداف این طرح بوده است.
او اساس کار را بر مطالعات میدانی - صحرایی دانست و افزود: ناهموار و صعب‌العبور بودن محدوده مورد مطالعه، سنگلاخی بودن سطح محوطه‌های باستانی و فراوانی قطعات ریز و درشت لاشه و قلوه سنگ، رطوبت فراوان پادامنه‌ها ،کمبود مواد فرهنگی منقول در سطح محوطه‌های شناسایی شده و ... را از مشکلات پیش روی این مطالعه عنوان کرد.
او گفت: از آنجایی که بیشتر محل‌های شناسایی شده در زمره محل‌های مرتبط با استقرارهای کوچ‌نشینی هستند، در بیشتر موارد میزان فراوانی مواد فرهنگی منقول به ویژه سفال در سطح آنها بسیار ناچیز بود، این موضوع باعث می‌شد که در برخی موارد نتوانیم به گاهنگاری مناسبی در مورد انباشت‌های فرهنگی مربوطه برسیم.
او با بیان اینکه در بررسی این محوطه 20 محوطه شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت تصریح کرد قدیمی‌ترین آثار شناسایی شده در این محوطه به دوره مس سنگی تعلق دارد.
وی گفت: آثارشناسایی شده در این دوره در 3 نقطه دول گلاب 3، کرزا 1 و کرزا 2 است که دول گلاب 3 بر روی دامنه‌های ارتفاعات کبیرکوه و در مجاور روستای دول گلاب واقع است و به نظر می‌رسد که این محل دربرگیرنده انباشت‌های فرهنگی مرتبط با استقرارهای دایمی است.
او با بیان اینکه از دوره‌های مفرغ، آهن و هخامنشی هیچ آثاری شناسایی نشد افزود: یافته‌های حاصل بررسیهای باستان‌شناسی کرزا 1 و 2 نیز حاکی از شکل‌گیری استقرارهای فصلی در دوره مس سنگی در این نقاط است.
به گفته این باستان‌شناس طی بررسی‌ها در 4 محوطه قبرستان پشته ارشت، گاوان، چناجافری و ترشک آثار فرهنگی دوره پارتی مشاهده شد که گویای مورد توجه بودن محل‌های یاد شده در دوره ساسانی است.
به گفته او، در بیشتر محوطه‌های تاریخی استقرارهای فصلی مرتبط با زندگی کوچ‌نشینی شکل گرفته و فقط در گاوان استقرار دایمی بوده است.
وی با اشاره به نبود آثاری از قرون 4 تا 10 دوره اسلامی در حوزه مورد مطالعه گفت: در 4 محوطه سکه سان، دول گلاب 2، سنگ نوشته تنگ لارت و محوطه تنگ لارت 2 نیز آثار فرهنگی مربوط به قرون 1و 4 اسلامی شناسایی شد.
به گفته این باستان‌شناس، از دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی، بقایای چند آسیاب آبی (مجموعه آسیاب‌های تنگ زید و مجموعه آسیاب‌های تنگ دربند)، یک سازه دیده‌بانی در مقابل غار رگه قلا (رگه قلا 1) و سازه‌های در ارتباط با زندگی کوچ‌نشینی (زاغه‌های تنگ اناره هره و مجموعه تنگ گنجه) شناسایی شد که بیانگر اهمیت یافتن دوباره حوزه مورد مطالعه است.
مظاهری گفت: در نتیجه بررسیهای باستان‌شناسی ملاحظه می‌شود که وقفه‌های متعددی در توالی فرهنگی منطقه وجود دارد و شاید بتوان گفت که مهمترین دلایل شکل‌گیری چنین وضعیتی، کوهستانی و صعب‌العبور بودن منطقه و کمبود اراضی زراعی آن است.
به گفته وی دراین محوطه 3 مورد از آثار شناسایی شده شامل مجموعه آسیاب‌های تنگ زید، مجموعه آسیاب‌های تنگ دربند و زاغه‌های تنگ اناره هره، بقایای بناهای تاریخی و یک مورد مجموعه باستانی تنگ گنجه است.
او افزود: 5 مورد غار و پناهگاه صخره‌ای شامل بزهله، چوله لو، رگه قلا 1، رگه قلا 2 و کرزا 2،شناسایی شد که 1 مورد از آثار قبرستان (قبرستان پشته ارشت) و 1 مورد سنگ نوشته ( سنگ نوشته تنگ لارت ) هستند.
این باستان‌شناس با اشاره به اینکه 12 مورد از آثار شناسایی شده را محل‌های باستانی مرتبط با استقرارهای کوچ‌نشینی تشکیل می‌دهد افزود: این وضعیت حاکی از این است که زندگی کوچ‌نشینی در منطقه از سابقه طولانی و اهمیت بالایی برخوردار بوده و از گذشته تاکنون نقش مهمی را در زندگی ساکنان منطقه ایفاء کرده است.
وی حفاری‌های غیر مجاز و فرسایش طبیعی را مهمترین عوامل تهدید‌کننده آثار باستانی منطقه اعلام کرد.
به گفته مظاهری در پایان این طرح پرونده 8 مورد از آثار مهم و با ارزش فرهنگی - تاریخی شناسایی شده در جریان این تحقیق، برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور تهیه شد تا زمینه حفاظت بیشتر و همچنین تعیین عرصه و حریم این آثار فراهم شود.