- راهكار چيست؟
كارشناسان حوزه شهرسازي و معماري بر اين باورند كه اين روزها استفاده از ارتفاع به جاي اشغال سطح زمين در ساخت‌وسازهاي شهرهاي پرتراكم امري اجتناب‌ناپذير است. به‌طور نمونه پيروز حناچي، رئيس شوراي‌عالي شهرسازي و معماري كشور، سيدمحمد بهشتي، رئيس پژوهشگاه ميراث فرهنگي، حامد مظاهريان، معاون امور مسكن و ساختمان وزارت راه و شهرسازي، مهدي چمران، رئيس شوراي شهر تهران، محمد سالاري، رئيس كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران و محمدرضا حافظي، عضو كميته مقررات ملي ساختمان وزارت مسكن و شهرسازي بر اين عقيده‌اند كه با توجه به رشد شهرنشيني در كشور بايد به سمت ساخت بناهاي بلند رفت.
البته همگي بر اين نظرند كه در اين مسير بايد ضوابطي وجود داشته باشد تا در ساخت‌وسازهاي بلند مسائل زيست‌محيطي، كمبود آب، ترافيك، تأثيرات جمعيتي، حقوق شهروندي، فني و سازه‌اي، ايمني، اقتصادي و... مدنظر قرار گيرد. در اين ميان نكته اينجاست كه طبق آخرين جلسه شوراي عالي شهرسازي و معماري كه دوشنبه قبل برگزار شد، همچنان ضوابط بلندمرتبهسازي در اين شورا در حال بررسي است و تأخير در ابلاغ آن، مي‌تواند مشكلاتي را با توجه به حجم درخواست زيادي كه براي ساخت بناهاي بالاي 12طبقه وجود دارد،
در كلانشهرها به‌وجود آورد. اگرچه طرح جامع و تفصيلي تهران، به‌عنوان اسناد بالادستي هم‌اكنون ملاك قرار گرفته اما چمران معتقد است كه ابلاغ هرچه سريع‌تر ضوابط بلندمرتبهسازي مي‌تواند بسياري از آسيب‌هاي جدي اين حوزه را رفع كند؛ در واقع وجود ضابطه اساسا بهتر از بي‌ضابطگي است. اينطور كه رئيس شوراي شهر تهران گفته اين ضوابط توسط كميسيون ماده 5شهرداري تدوين و ابهامات آن رفع و به شوراي‌عالي شهرسازي ارجاع داده شده است اما همچنان خبري از ابلاغ آن نيست.
- بناهاي بلند عامل آلودگي هوا نيست
اگرچه اين روزها از ساخت‌وسازهاي بلند در پايتخت به‌عنوان مانعي در برابر جريان باد ياد مي‌شود اما مطالعات جهاني نشان مي‌دهد كه اساسا چنين ادعايي پذيرفتني نيست. مؤسسه بين‌المللي علوم زيست‌محيطي و بوم‌شناسي (IAEES) تحقيقات گسترده‌اي را در زمينه تأثيرات ساختمانهاي بلند بر آلودگي هوا انجام داده است.
طبق تحقيقات اين مؤسسه امروزه ساختمانهاي بلند در كلانشهرها با رعايت اصول زيست‌محيطي باعث مي‌شود كه زمين كمتر تحث‌تأثير عوامل منفي ساخت‌وساز قرار بگيرد. اين مؤسسه راهكارهايي را براي تأثيرات بناهاي بلند در ميزان آلودگي هوا ارائه مي‌دهد كه يكي از مهم‌ترين آنها استفاده از فضاي سبز در كف و سقف ساختمان به‌عنوان ساختمانهاي سازگار با محيط‌زيست است.
طبق گزارش اين مؤسسه حتي توجه به اين موضوع مي‌تواند بهبود كيفيت هوا را هم در پي داشته باشد. محمدباقر قاليباف، شهردار تهران هم در ابتداي هفته جاري و در جريان برنامه زنده تلويزيوني براي رد اين ادعا گفت: «پديده اينورژن (وارونگي هوا) فقط در شهر تهران رخ نمي‌دهد و كل دشت تهران را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. يعني محدوده اطراف پايتخت نيز با اين پديده و در نتيجه ساكن ماندن آلودگي درگير هستند.»
وي همچنين در برابر اين سؤال كه ساخت‌وسازهاي منطقه 22جلوي جريان باد غالب غرب به شرق تهران را گرفته، سؤالي را مطرح كرد؛ «آيا در شهرهاي اراك، اصفهان و مشهد هم ساختمانهاي بلند جلوي جريان باد را گرفته‌اند كه آلودگي هوا در ماه‌هاي سرد سال همزمان با پديده وارونگي هوا، شدت مي‌يابد؟» شهردار تهران به اين نكته نيز اشاره كرد كه باد فقط از سمت منطقه 22به سمت مركز و شرق پايتخت جريان ندارد و باد از شهرستان‌هاي قدس، شهريار، ملارد و... نيز مي‌تواند آلودگي هوا را پس بزند؛ به بيان ديگر پديده اينورژن در كل دشت تهران رخ مي‌دهد. به همين علت در اين مناطق كه ساختمانهاي بلندمرتبه‌وجود ندارد آلودگي هوا به‌خاطر خودروهاي فرسوده، موتورسيكلت‌هاي بنزيني، صنايع آلاينده، معادن شن و ماسه و كاميون‌هاي آلاينده مربوط به آنها و عوامل ديگر افزايش مي‌يابد.
- تونل باد كجاست؟
يكي از مباحثي كه در تدوين ضوابط بلندمرتبهسازي به بحث و بررسي گذاشته شده، تونل باد است. براساس اين مبحث مشخص مي‌شود كه ساختمانهاي بالاي 12طبقه در كدام پهنه‌هاي شهر مي‌توانند احداث شوند كه مانعي در برابر جريان باد نباشد. اما اين موضوع كليت تونل باد را در‌بر نمي‌گيرد. در اين مبحث همچنين ايمني ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزي مورد مطالعه قرار گرفته است. در واقع بررسي شده كه ساختمان بلندمرتبه جايي احداث شود كه چنانچه آتش‌سوزي در آن رخ داد، جريان باد در آن نقطه به‌گونه‌اي نباشد كه باعث گسترش حريق شود.
- مجوز بلندمرتبهسازي صادر نمي‌شود
قاليباف اعلام كرده تا زماني كه ضوابط نهايي بلندمرتبهسازي ابلاغ نشود، مجوز ساخت بناي بالاي 12طبقه در شهر تهران صادر نمي‌شود. وي همچنين درباره ضوابط بلند مرتبه‌سازي گفت: «پيشنهادهاي خود را در اين رابطه به شوراي‌عالي شهرسازي ارائه كرده‌ايم و تصميم نهايي با اين شوراست.
هر تصميمي شوراي‌عالي شهرسازي بگيرد ما آن‌را لازم‌الاجرا مي‌دانيم.» وي اعلام كرد آنطور كه در جلسه شوراي‌عالي شهرسازي و معماري مطرح شده، ضوابط بلندمرتبهسازي تا پايان سال نهايي و ابلاغ مي‌شود. عدم‌صدور مجوز جديد ساخت بناهاي بلند را مهدي چمران هم تأييد كرد و گفت: «مجوزهاي ساختمانهاي بلند در حال احداث، پيش از اينها و طبق طرح تفصيلي صادر شده است.»
- بلندمرتبهسازي براساس طرح تفصيلي چگونه است؟
در راستاي ضابطه‌مندي بلندمرتبهسازي در كلانشهرها به‌خصوص پايتخت، قوانيني در طرح تفصيلي تدوين شده است. مديركل شهرسازي و طرح‌هاي شهري شهرداري تهران درخصوص اين طرح و قوانين مربوط به بلندمرتبهسازي در آن گفت: «ارتفاع ساختمانهاي تهران ميان قد است كه پس از اجراي طرح تفصيلي متوسط ارتفاع آن نيم طبقه افزايش مي‌يابد.»
به گفته پاكساز، كميته‌هاي تخصصي زيرمجموعه اين طرح، مكان‌يابي براي ساخت بناهاي بلند را انجام داده‌اند. وي اضافه كرد كه در طرح تفصيلي، ضوابطي خاص مانند قرار نگرفتن تمام بلوك‌ها در كنار يكديگر، عقب و جلو شدن اين بلوك‌ها به‌منظور اجازه عبور جريان هوا به‌گونه‌اي كه قاعده مشرفيت نيز رعايت شود، درنظر گرفته مي‌شود. وي تأكيد كرد طبق ضوابط بلندمرتبهسازي كه در طرح تفصيلي گنجانده شده جريان هوا در سطح شهر مسدود نخواهد شد.