اين همايش از سال91 به ميزباني دانشگاه صنعتي شريف در مركز همايش‌هاي صدا و سيما برگزار شده و تا امروز بسياري از نگاه‌هاي بين‌المللي را به‌خود جلب كرده است. در همايش چهارم، با 80مقاله علمي و 6 كارگاه تخصصي قرار است نگاه كارشناسانه جايگزين نگاه‌هاي سياسي موجود به آلودگي هوا شود.
- چرخش آلودگي هوا در دولت ها
وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در چهارمين همايش ملي آلودگي هوا و صدا اعلام كرد كه اگر كار را به سياسيون نمي‌دادند و دانشگاهيان و منابع علمي راهكارهاي كاهش آلودگي هوا را در دست مي‌گرفتند، شرايط بهبود مي‌يافت. به گفته حسن قاضي‌زاده هاشمي، كاهش آلودگي هوا و رسيدن به هدف دور از دسترس نيست.
وي با تأكيد بر اينكه در 1600شهر در بيش از 90كشور بسياري از مردم جهان درمعرض بيماري و آسيب هستند، گفت: سالانه چند ميليارد دلار خسارت از طريق آسيب به بخش‌هاي مختلف ازجمله سلامت و كسب و كار بر مردم تحميل مي‌شود. وزير بهداشت آلودگي هوا را خودساخته دانست و گفت:
مدام مي‌گوييم شهر تهران به لحاظ اقليمي آلودگي‌پذير است اما در زمان پايتخت شدن، زيباترين نقطه ايران بود و به‌دست سياستمداران سپرده شد كه بخشي از آن را در آن زمان تخريب و آلوده كردند و بخشي را اكنون. تقصير را هر روز گردن يكديگر انداختيم و دولت به دولت مقصر آلودگي هوا را چرخانديم. هاشمي تصريح كرد: آنجا كه مي‌خواهيم كار كنيم كاركردن سخت است اما آنجايي كه مي‌خواهيم حرف بزنيم به راحتي حرف مي‌زنيم و اينطور مي‌شود كه آلودگي هوا در دولت‌ها مي‌چرخد. وزير بهداشت با تأكيد بر اينكه معتقدم حكومتي هستيم جدانشدني و سال‌ها بعد مدعي مي‌شوند كه نظام 50ساله چه دستاوردهايي داشته است، پيشنهاد داد: محيط‌زيست اولويت برنامه ششم توسعه باشد تا رد پايي از اقدامات اجرايي را درسال‌هاي بعد ببينيم.
- اقدامات مؤثر در توسعه حمل ونقل
35ميليون شهروند ايراني تحت‌تأثير آلودگي هوا قرار دارند و سالانه هزينه‌هاي سنگيني به اقتصاد شهروندان و شهر تحميل مي‌شود. اين جمله را معصومه ابتكار معاون رئيس‌جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست در همايش مديريت آلودگي هوا و صدا اعلام كرد. ابتكار با ارائه آماري از برنامه‌هاي مرتبط با آلودگي هوا گفت: معتقدم كار بايد علمي باشد. سياهه كاهش آلودگي هوا بايد در دسترس باشد و به روزرساني شود كه در اين زمينه نقش دانشگاه‌ها بسيار پررنگ است.
وي تصريح كرد: دولت در سال79 خيلي جدي به موضوع آلودگي هوا ورود كرد. حذف سرب و خودروهاي كاربراتوري و ايجاد نظام مستمر بازرسي خودرو در آن زمان شكل گرفت. پيكان از رده خارج شد اما متأسفانه در وقفه 8ساله، هر آنچه كاشته شده بود نيمه‌كاره رها شد.
به گفته وي، گرچه در 8سال اخير در توسعه حمل‌ونقل عمومي از سوي شهرداري تهران اقدامات بسيار مؤثري صورت گرفته اما وقتي ساير محورها از اولويت خارج و روي زمين مانده است كاهش آلودگي هوا هم به ثمر نمي‌رسد. بدين‌ترتيب دولت يازدهم دوباره با بازنگري برنامه و كارگروه ملي آلودگي هوا، موضوع آلودگي هوا را از سال92 آغاز كرد تاكنون 22جلسه كارگروه ملي كاهش آلودگي هوا برگزار شده است. ابتكار در ادامه به ضرورت يكپارچه‌سازي معاينه فني در كشور اشاره كرد. اما 2محور از سخنان ابتكار موجب شد در ادامه واكنش‌هايي پديد آيد. نكته نخست ارائه آمار منابع آلوده‌كننده هوا بود كه ابتكار گفت: 40درصد آلودگي هوا از سوي منابع ثابت و موتورخانه منازل ايجاد مي‌شود و نكته دوم آنكه وي زمان توقف توليد موتورسيكلت‌هاي كاربراتوري را مهر95 اعلام كرد.
- شهرداري راه‌حل مدون و روشني دارد
سخنان شهردار تهران در چهارمين همايش ملي مديريت آلودگي هوا و صدا علاوه بر پاسخ به برخي شبهه‌هاي مطرح شده، با ارائه اسلايدهايي به اشراف علمي مديريت شهري بر آلودگي هوا، راهكارها و پيشنهادهاي برنامه كاهش اختصاص داشت. «گاهي اوقات با اطلاعات درست، آدرس غلط مي‌دهيم و افكار عمومي را گمراه مي‌كنيم، غافل از اينكه افكارعمومي دير يا زود متوجه واقعيت مي‌شوند.»
محمدباقر قاليباف در اين‌باره گفت: آلودگي هوا تنها مختص كشور ما نيست و يك چالش براي ساير كشورهاي دنيا و شهرها محسوب مي‌شود. مسئله آلودگي هوا در تهران به‌دليل اينكه اين شهر پايتخت سياسي كشور است مورد توجه قرار مي‌گيرد اما اين موضوع در ساير شهرها گاهي فراموش مي‌شود. وي با تأكيد بر اينكه امروز منابع و عوامل خطرساز آلودگي هوا بر ما مسلط شده‌اند و خود را تثبيت مي‌كنند، گفت: متأسفانه بخشي از اين موضوع تبديل به فرهنگ مردم و مسئولان ما شده است. درواقع به نوعي با اين موضوع كنار آمده‌ايم و از امروز به فردا محول مي‌كنيم كه اين خطر بزرگي است.
شهردار تهران ادامه داد: گاهي در بحث آلودگي هوا صحبت از ساخت بزرگراه، پل، خودرو، بلندمرتبه‌سازي و باد مي‌شود. بعضي اطلاعات درست مي‌دهند اما نتيجه غلط از آن مي‌گيرند كه اين امر كاملا اشتباه است. در واقع آيا مي‌توانيم بگوييم بزرگراه باعث آلودگي هوا مي‌شود؟ اين مثل آن است كه بگوييم ساخت چاقو باعث كشتن انسان‌ها مي‌شود. دراين بحث، مهم استفاده درست از ظرفيت‌هاست. قاليباف با بيان اينكه مشكل آلودگي هوا محصول دو دهه است، تصريح كرد: به جرأت مي‌گويم در كمتر از دو دهه مي‌توانيم بر آن مسلط شويم و در 5 تا 6 سال مي‌توانيم به شرايط قابل‌قبول برسيم.
وی همچنين با بیان اینکه در مطالعات دقیق شهرداری و با همکاری دانشگاه‌ها به یک جمع‌بندی قطعی رسیده‌ایم، گفت: براساس مطالعات انجام‌شده، 80 درصد آلایندگی‌ها از وسیله‌های متحرک و 20درصد آلایندگی‌ها، در سایر موارد است، از 800 هزار تن آلاینده در سال تقریباً روزی 2 هزار تن، معادل 80درصد از وسایل متحرک و 20 درصد از سایر وسایل است.
بنده در برنامه‌ای اعلام کردم وسایل خانگی زیر 4 درصد در آلودگی شهر مؤثر است، اما اینجا به‌طور دقیق اعلام می‌کنم که وسایل خانگی 2.2درصد در آلودگی تأثیر دارد. وی افزود: مصرف سوخت خانگی گاز سهم کمی در آلودگی دارد. ما باید در این بخش متمرکز شویم، جالب است که اگر این 80درصد را به‌عنوان منبع آلودگی محسوب کنیم، 50 درصد آن فقط برای 400هزار خودرو است، یعنی اگر 4 میلیون وسیله محرکه در شهر تهران داشته باشیم، 50درصد آلودگی را فقط 400 هزار خودرو تولید می‌کنند و این اطلاعات کار را برای ما بسیار روان می‌کند، اگر قصد حل مشکل داشته باشیم.
- بستن كمربند را براي راننده با فرهنگسازي جا انداختيم
شهردار تهران در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به موضوع كاهش CO در تهران اظهار كرد: زماني كه من رئيس پليس بودم و سركار خانم ابتكار رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست، موضوع CO يكي از بحث‌هاي اصلي شهر ما بود. البته با همكاري و توافق توانستيم در كمتر از چندسال اين موضوع را حل كنيم. درست در همان زمان درخصوص بحث فرهنگسازي هم برخي مي‌گفتند مردم ما به فرهنگ ترافيك بها نمي‌دهند. در آن دوره طرح مدوني را به دولت براي موضوع ترافيك ارائه دادم.
دولت درآن زمان گفت اگر بتوانيد يك بند از اين طرح كه شامل بستن كمربند براي راننده‌هاست را اجرا كنيد، پاي كار مي‌ايستيم. در اين خصوص دولت به من مهلت شش ماهه داد و من در جلسه دولت با اين شرط كه هيچ‌يك از اعضا در اين خصوص مصاحبه نكنند، شرط را پذيرفتم و در كمتر از دو‌ماه شاهد فرهنگسازي درخصوص بستن كمربند ايمني در كشور بوديم، به‌طوري كه امروز حتي بدون حضور پليس هم بالغ بر 75درصد از مردم از كمربند ايمني استفاده مي‌كنند.
شهردار تهران گفت: واقعيت اين است كه ما نيازمند بحث كارشناسي و اطلاع‌رساني دقيق هستيم. شهرداري امكانات علمي خوبي دارد و به‌طور مرتب به مردم اطلاع‌رساني مي‌كند، چرا كه مردم بايد واقعيت را بدانند. قاليباف با تأكيد بر اينكه موضوع كاهش آلودگي هوا نبايد گفت‌وگوي سياسي بين مديران باشد، خاطرنشان كرد: ما و دولت بايد با هم موضوع را حل كنيم. به گفته وي، امروز شناخت لازم نسبت به موضوع آلودگي هوا در كشور وجود دارد و تنها نياز به اقدامات اجرايي است. هم اكنون سالانه 800هزار تن آلاينده توليد مي‌شود كه اين به‌معناي توليد تقريبا دوهزار تن آلاينده در روز است.
قاليباف با بيان اينكه سهم مصرف خانگي از آلودگي هوا تنها 2.2درصد است، تصريح كرد: سؤال اينجاست كه چطور مي‌گوييم 40درصد از آلايندگي مربوط به وسايل خانگي است؟ البته ما قبول داريم كه صرفه‌جويي در مصرف گاز شرط عقل است اما بايد بپذيريم كه مصرف گاز خانگي تأثير چنداني در آلودگي هوا ندارد. شهردار تهران در ادامه با انتقاد از انتقال اتوبوس‌ها و ميني‌بوس‌هاي فرسوده به پايتخت گفت:
استفاده از اتوبوس‌ها و ميني‌بوس‌هاي فرسوده در شهر را ممنوع مي‌كنيم، اما به‌دليل ضعف مديريت در اجرا از همين وسايل در تهران به‌عنوان سرويس نهادهاي دولتي و غيردولتي استفاده مي‌شود. قاليباف با اشاره به تصميم دولت مبني بر توليد موتور انژكتوري از شهريور سال95 عنوان كرد: چطور ما مي‌توانيم 100هزار خودرو به مردم بدهيم اما نمي‌توانيم براي 6هزار پيكاني كه در تهران به‌عنوان تاكسي فعاليت مي‌كنند، كاري كنيم؟
وي تصريح كرد: واقعيت اين است كه ما تجهيزات لازم براي شناسايي منابع كمتر از 2.5ميكرون آلاينده داخل شهر را نداشتيم و بر اين اساس با همكاري دانشگاه شريف، دانشگاه تهران و دانشگاه‌هاي خارجي توانستيم اطلاعات موجود را به درستي تحليل كنيم. شهردار تهران بنزين و گازوئيل را يكي از مهم‌ترين عوامل شكل‌گيري آلودگي هوا عنوان كرد و گفت: ما براي حل مشكل طرح مدون و روشن داريم. در واقع اين طرح بايد دقيق و با يك پيوست اجتماعي و فرهنگي محكم انجام شود. قاليباف با تأكيد بر سهم توسعه حمل ونقل عمومي در كاهش آلودگي هوا در تهران گفت:
زماني كه شهرداري را تحويل گرفتيم سالانه 2.5كيلومتر خط مترو در تهران كشيده مي‌شد، اما امروز اين آمار به 30كيلومتر در سال رسيده و تا چندي ديگر 100 ايستگاه مترو خواهيم داشت اما دولت دراين زمينه با ما همراهي نمي‌كند. شهردار تهران با اشاره به مسئوليت دولت مبني بر توليد و توزيع اتوبوس‌هاي داراي استاندارد يورو4 گفت: مطالعات ما نشان مي‌دهد هر موتورسيكلت در هر كيلومتر 15گرم آلاينده توليد مي‌كند. اين در حالي است كه يك خودروي يورو4 در هر كيلومتر تنها 1.18گرم آلاينده توليد مي‌كند. وي ادامه داد: تحت اين شرايط بايد كاري انجام دهيم و تصميم بگيريم، نه آنكه 6هزارو 500خودروي پيكان كاربراتوري به‌عنوان تاكسي در تهران داشته باشيم. اين خودروها كه وزن آنها هزار و 200كيلوگرم است در سال بيش از 1200كيلوگرم آلاينده 2.5ميكروني وارد شهر مي‌كنند.
- مصوبات زمين مانده
محمدباقر قاليباف با اشاره به مصوبه دولت در سال1390 مبني بر دستورالعمل‌هاي ورود خودرو به كلانشهرها تصريح كرد: متأسفانه اين مصوبه هيچ‌گاه اجرا نشد. دولت يازدهم هم در ارديبهشت سال93 يك سري مصوبه براي خودروها تعيين كرد. ما به‌عنوان مديريت شهري تابع مصوبه دولت بوديم و شهريورماه در شوراي‌عالي ترافيك تصميم گرفتيم تا طرح كاهش (LEZ) را در مركز شهر اجرا كنيم. وي با بيان اينكه خودروها عمدتا درمركز شهر تردد مي‌كنند، خاطرنشان كرد: براساس همين نگاه، طرح كاهش آماده شد و قرار بود تنها در مركز شهر اجرا شود كه گفتند شما اختيار نداريد كه تصميم‌گيري كنيد و طرح كه قرار بود آبان ماه اجرا شود، در نهايت اجرا نشد.
قاليباف ادامه داد: درست است كه اجراي اين تصميمات نياز به بودجه دارد اما قبل از آن نياز به مديريت و استفاده درست از ظرفيت‌ها دارد. ما علاوه بر اين مشكلات، كيفيت صنعت، ساخت‌وساز و كيفيت سوخت را هم داريم. وي با تأكيد بر تلاش مجدانه وزارت نفت درخصوص توزيع سوخت استاندارد گفت: روزانه 180هزارليتر سوخت در تهران مصرف مي‌شود كه 50هزار ليتر آن در پمپ بنزين تبخير مي‌شود. شهردار تهران تأكيد كرد:
وزارت نفت همچنين در حوزه گازوئيل نيز اقدامات مطلوبي را انجام داد به‌طوري كه امروز در حوزه گازوئيل از 7هزار پي‌پي‌ام به زير 50پي‌پي‌ام رسيده‌ايم، اما با وجود تمامي اين اقدامات زماني كه اين سوخت وارد موتور پيكان كاربراتوري يا اتوبوس‌هاي فرسوده مي‌شود باز هم نتيجه خوبي ندارد. قاليباف همچنين با انتقاد از اينكه اتوبوس‌ها بدون فيلتر دوده از كارخانه خارج مي‌شوند، خاطرنشان كرد: باوركنيد كه موضوع كاهش آلودگي هوا هم سخت و هم آسان است. واقعيت اين است كه هم مشكل را مي‌دانيم و هم مي‌توانيم اما نمي‌دانم چرا نمي‌خواهيم اقدامات لازم را انجام دهيم.
- نبايد وظايف را پاسكاري كنيم
شهردار تهران در جمع خبرنگاران نيز با انتقاد از اجراي طرح زوج و فرد از در منزل گفت: شهروند صبح قبل از آنكه از خانه بيرون بيايد متوجه مي‌شود كه نمي‌تواند از خودروي خود استفاده كند. در اين ميان حقوق شهروندي چه مي‌شود؟ درست اين است كه ما به ماشيني كه آلودگي ايجاد مي‌كند اجازه خروج ندهيم نه اينكه تمامي خودروها را مشمول اين طرح كنيم. پس نبايد وظايف را پاسكاري كنيم. شهردار تهران گفت: در طرحي كه مديريت شهري براي كاهش دارد اين امكان وجود دارد كه در هر 6ماه كنترل و پايش دقيق صورت گيرد و اميدواريم ظرف 5تا 6سال به نقطه مطلوب برسيم. قاليباف در پايان به كارمندان شهرداري توصيه كرد از حمل ونقل عمومي استفاده كنند.