سید حسین موسویان، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در دولت اصلاحات و معاون پیشین شورای عالی امنیت ملی در گفت‌وگو با ایلنا معتقد است که اجرای برجام فرصت‌های زیادی را در اختیار ایران قرار خواهد داد که امکان برشمردن همه آنها نیست. این دپیلمات ارشد سابق کشورمان که هم‌اینک پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون است، معتقد است که خطر اصلی توطئه‌های جناح بازهای امریکا، لابی صهیونیست جهانی و دلارهای سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی است که برای ممانعت از برجام به ویژه در امریکا هزینه می‌شود. سفیر اسبق ایران در آلمان در این گفت‌وگو به تشریح فرصت‌ها و تهدیدها ایران با اجرای برجام می‌پردازد.
- در آستانه روز اجرای برجام هستیم. مهمترین فرصت‌هایی که با اجرای برجام نصیب ایران خواهد شد، چه مسائلی هستند؟
اجرای برجام فرصت‌های زیادی را در اختیار ایران قرار خواهد داد که امکان برشمردن همه آنها نیست. من صرفا ۱۰ نمونه را ذکر می‌کنم:
1. ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌های بلوکه‌شده ایران آزاد خواهد شد؛
2. بانک مرکزی و بانک‌های بزرگ ایران بعد از سال‌ها از تحریم نجات‌یافته و تبادلات بین‌المللی را آغاز خواهند کرد که از جمله نتایج آن احیای فعالیت‌های بخش خصوصی ایران و کاهش قابل توجه هزینه‌های پروژه‌ها و بازرگانی خارجی است؛
3. فروش نفت ایران از تحریم خارج خواهد شد و امکان ورود شرکت‌های مهم جهانی به پروژه‌های نفت و گاز و پتروشیمی ایران فراهم خواهد شد؛
4. برای اولین بار بعد از انقلاب شرکت‌های هواپیمایی ایرباس و بویینگ قادر به فروش هواپیمای دست اول به ایران خواهند شد؛
5. درب‌های اعتبارات جهانی به سمت ایران باز خواهد شد؛
6. امکان سرمایه‌گذاری خارجی فراهم خواهد شد؛
7. سطح روابط سیاسی ایران با کشورهای مطرح جهان که با امضاء برجام ارتقا یافته، امکان رشد وسیع‌تر خواهد یافت؛
8. با امضا برجام قدرت‌های جهانی با ایران به عنوان قدرت منطقه وارد گفت‌وگو برای حل بحران سوریه شدند که برای تقویت چنین روندی ظرفیت بالایی بوجود خواهد آمد؛
9. تهدید جنگ به خاطر بحران هسته‌ای کاملا منتفی شد؛
10. توجه جهان به قدرت دیپلماسی برای حل بحران‌های خاورمیانه جلب‌شده و بسیاری از ظرفیت‌های مثبت دیگر.
- فکر می‌کنید در این مقطع چه خطراتی اجرای برجام را مورد تهدید قرار می‌دهند؟
خطر اصلی توطئه‌های جناح بازهای امریکا، لابی صهیونیست جهانی و دلارهای سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی است که برای ممانعت از برجام به ویژه در امریکا هزینه می‌شود. درعین حال من نگران برخی تقابلات داخلی و برخی کج‌فهمی‌ها در داخل مثل حمله به سفارت عربستان هستم که فضای بین‌المللی را علیه ایران و به نفع دشمن تغییر دهد. در عین حال باید این احتمال را داد صهیونیسم و کشورهای متحد عرب‌شان همانطور که برای نفوذ در امریکا هزینه می‌کنند در ایران هم هزینه کنند. اینکه فرمانده بسیج ایران اعلام کرد که پشت پرده حمله به سفارت عربستان در تهران نیز آمریکا است. هشدار ایشان بدان معنی است که برخی از افرادی که به شعارها و اقدامات به ظاهر تند انقلابی متوسل می‌شوند، ممکن است عناصر نفوذی دشمن باشند.
- هم‌اینک صحبت‌هایی از اعمال تحریم‌های جدید در رابطه با مسائل موشکی ایران می‌شود. آیا اعمال این تحریم‌ها می‌تواند اجرای برجام را متوقف سازد؟
اتحاد مثلث شوم جناح بازهای امریکا، صهیونیسم بین‌الملل و اعراب متخاصم از تمام ظرفیت‌های ممکن برای اعمال تحریم‌های جدید تلاش خواهد کرد. اما در درجه اول آنها تلاش خواهند کرد که تحریم‌های جدیدی طراحی کنند که نقص برجام هم نباشد. ما در داخل کشور باید توجه داشته باشیم که تلاش مثلث اتحاد شوم مذکور هم علیه ایران است و هم علیه اوباما و جان کری و تیم اوباما.
نتانیاهو دشمن اول اوباماست. جمهوریخواهان تندرو آمریکا دشمن دوم و عربستان سومین دشمن بزرگ اوباما است. آنها معتقدند اوباما ساختار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را ویران کرد و به برنامه هسته‌ای ایران مشروعیت بخشید و به متحدین سنتی امریکا پشت کرد و موازنه قدرت در خاورمیانه را به نفع ایران تغییر داد لذا میدان کارزار جدید وسیع‌تر از ایران است. نظام جمهوری اسلامی ایران باید برای روشنگری در افکارعمومی امریکا و سیستم‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی امریکا برنامه‌ریزی کند و میدان را به نفع صهیونیست‌ها و اعراب متخاصم و ضد انقلاب برانداز خالی نگذارد.
- چرا نمایندگان کنگره در این شرایط و روزهای حساس مسئله تحریم‌ها را مطرح کرده‌اند؟
نمایندگان حزب دمکرات آمریکا در جریان مذاکرات کنگره در مور برجام متحد شدند و مانع رد برجام توسط اکثریت جمهوریخواهان شدند. نمایندگان مذکور مورد خشم و غضب لابی صهیونیست‌ها و ایپک قرار گرفتند. بسیاری از آنها برای انتخابات بعدی نیازمند کمک‌های مالی و سیاسی لابی ایپک هستند لذا الان که کار برجام قطعی شده، تلاش می‌کنند با طرح لوایح تحریم‌های جدید که حتی‌الامکان ناقض برجام هم نباشد، روابط خود را با لابی صهیونیست‌ها بازسازی کنند. البته بعید هم ندانید که دلارهای نفتی برخی کشورهای عربی هم برای تحقق این هدف سرازیر شده و خواهد شد. چون من در جریان مذاکرات کنگره مطلع بودم که دلارهای صهیونیست‌ها و دلارهای عربی هماهنگ به سمت کنگره و رسانه‌ها و افکارعمومی سرازیر شد و هر روز سفرا و دیپلمات‌ها و بازرگانان مهم برخی از کشورهای عربی برای لابی به کنگره می‌رفتند تا برجام را در کنگره ذبح کنند.
- با اجرای برجام، فکر می‌کنید فضای بین‌المللی برای کنشگری ایران چه میزان مساعد خواهد شد؟
فضای گسترده‌ای برای کنشگری ایران در سطح منطقه و بین‌الملل به وجود خواهد. منتهی سه تهدید ممکن است وجود داشته باشد:
اول؛ توطئه‌های در پیش‌روی دشمنان ایران که بدان اشاره کردم.
دوم؛ مطمئن نیستم که ما ظرفیت و طراحی مناسب برای بهره‌برداری از فرصت را داشته باشیم.
سوم؛ خیلی وقت‌ها ما نشان داده‌ایم که استاد از دست دادن فرصت‌ها یا سوزاندن فرصت‌ها هستیم. آخرین نمونه آن را هم در ماجرای قضیه عربستان دیدیم. با اعدام شیخ النمر، عربستان می‌توانست مورد هجمه تبلیغی و سیاسی جهانی قرار گیرد اما با به آتش کشیدن سفارت عربستان توسط عده‌ای نادان یا نفوذی، سریعا فرصت‌سوزی شد و عربستان را در موضع طلبکاری قرار داد.
- فکر می‌کنید اقدام عربستان سعودی در قطع روابط با ایران و افزایش تنش‌های منطقه‌ای به چه میزان تحت تاثیر اجرایی شدن برجام است؟
سعودی‌ها معتقدند که امریکا با ساقط کردن صدام و طالبان و با بیرون کشیدن نیروهای نظامی‌اش، عراق و افغانستان را دودستی تقدیم ایران کرد. آنها معتقدند اوباما با عدم حمله به سوریه، موجب بقا حکومت اسد و افزایش نفوذ ایران و روسیه در سوریه شد. ریاض از آمریکایی‌ها خواست که حوثی‌های یمن را مورد حمله نظامی قرار داده و ساقط کند. واشینگتن هم صریحا به ریاض تفهیم کرد که آمریکا به نیابت از سعودی وارد جنگ نخواهد شد.
اینها زمینه ناامیدی متحدین عرب آمریکا نسبت به اوباما را فراهم کرد اما هیچ چیز بیش از برجام سعودی‌ها را عصبانی نکرده است. در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، سعودی‌ها از تمام ظرفیت خود برای حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران استفاده کردند که آمریکا زیر بار نرفت اما برجام موجب شد سعودی‌ها کنترل خود را از دست بدهند. آنها معتقدند که برجام هم به برنامه هسته‌ای ایران رسمیت و مشروعیت بخشید، هم اجماع جهانی ایجاد شده در مورد فشار به ایران را شکست و هم با برداشتن تحریم‌های بین‌المللی جان تازه‌ای به سیاست و اقتصاد و اقتدار ایران بخشید. از دیدگاه ریاض و تل آویو گناه اوباما به خاطر برجام بخشیدنی نیست. اوباما یک‌سال دیگر در مسند قدرت خواهد بود لذا سعودی‌ها با سیاست‌های تهاجمی منطقه‌ای می‌خواهند اوباما را در شرایطی قرار دهند که به نفع آنها و به ضرر ایران وارد عمل شود. تهران باید هوشمندانه عمل کند و با سیاست‌های هشیارانه‌ای نه تنها طراحی‌های ریاض را عقیم بلکه شرایط را به نفع ایران تغییر دهد.