اوباما كه آخرين ماه‌هاي رياست‌جمهوري‌اش را پشت‌سر مي‌گذارد، در آخرين سخنراني سالانه‌اش در كنگره ترجيح داد به‌جاي اعلام سياست‌هاي جديد دولت، در ميانه هياهوي جمهوريخواهان عليه دولتش طي ماه‌هاي اخير، به دفاع از ميراثي كه از خود در كاخ سفيد به جا گذاشته بپردازد. او همچنين سعي كرد نگاه خوشبينانه‌اي به آينده آمريكا داشته باشد. او گفت: «در آخرين سخنراني‌ام در اين مجلس، نمي‌خواهم فقط درباره يك سال آينده صحبت كنم، مي‌خواهم درباره 5سال آينده، ۱۰ سال آينده و حتي بيشتر از آن حرف بزنم. مي‌خواهم بر آينده تمركز كنم.»
او در طول سخنراني يكساعته‌اش به تأكيد قصد داشت به مردم آمريكا بگويد كه اوضاع اين كشور و جهان آنقدرها هم كه جمهوريخواهان مي‌گويند بد نيست. اوباما گفت كه در 2دوره رياست‌جمهوري‌اش وضعيت اقتصادي آمريكا بهتر شده، قوانين داخلي جديد هرچند با مخالفت‌هاي زيادي روبه‌رو شده اما زندگي بسياري را تغيير داده و سياست خارجي آمريكا موفق شده از سد قديمي‌ترين بن‌بست‌هاي سياسي پيش روي اين كشور عبور كند.
اوباما گفته‌هاي جمهوريخواهان مبني بر افول اقتصادي آمريكا را رد كرد و گفت: «هركسي ادعا كند كه اقتصاد آمريكا درحال افول است، در عالم خيال به‌سر مي‌برد.» اصلاح قوانين مربوط به نظام بيمه و بهداشت آمريكا از ديد او يكي از مهم‌ترين اقدامات دولت اين كشور طي سال‌هاي اخير بوده است. اوباما در زمينه سياست خارجي، از سر‌گيري روابط با كوبا پس از 52 سال و همچنين به سرانجام رسيدن پرونده هسته‌اي ايران را 2 اقدام مهم دولتش خواند و از آنها دفاع كرد. اوباما از كنگره خواست به او در بستن زندان گوانتانامو كمك كند. تعطيلي اين زندان يكي از وعده‌هاي او در نخستين دوره رقابت‌هاي انتخاباتي‌اش در سال 2008 بود.
- انتقاد از كنگره و فضاي سياسي آمريكا
اوباما در همان ابتداي سخنانش گفت كه ديگر فرصتي براي تعريف برنامه‌هاي جديد نيست؛ هم به اين دليل كه كمتر از يك سال از دوره رياست‌جمهوري‌اش باقيمانده، هم به اين دليل كه كنگره كنوني يك «كنگره جمهوريخواه» است. او از اعضاي كنگره خواست لحن تفرقه‌انگيز عالم سياست را كنار بگذارند و «سيستم را طوري تغيير دهند كه انعكاس‌دهنده روي مثبت ما باشد». اوباما گفت يكي از پشيماني‌هاي دوران رياست‌جمهوري‌اش اين است كه جمهوريخواهان و دمكرات‌ها بيش از پيش دچار تفرقه و خصومت شده‌اند.
باراك اوباما در سخنراني خود جنجالي‌ترين چهره فضاي سياسي اين روزهاي آمريكا يعني دونالد ترامپ، نامزد پيشتار رقابت‌هاي درون‌حزبي جمهوريخواهان براي انتخابات رياست‌جمهوري را نيز فراموش نكرد و از او به‌خاطر اظهارنظرهايش در مورد مسلمانان و مهاجران انتقاد كرد. او گفت: «وقتي در عالم سياست به مسلمانان توهين مي‌شود، وقتي به مساجد حمله مي‌شود يا به يك كودك مسلمان زورگويي مي‌شود، اينها رفتارهايي نيست كه به امنيت بيشتر ما منجر شود.» اوباما اين رفتارها را غلط و خيانت به آمريكا خواند. ترامپ كه كمتر چهره سياسي در هر دو حزب اصلي آمريكا از گزند سخنان تند و توهين‌آميز او در امان بوده است، ماه پيش خواستار جلوگيري از ورود مسلمانان به خاك آمريكا شد. او پيش‌تر هم مهاجران به‌خصوص مهاجران مكزيكي را عده‌اي «جاني» خوانده بود.
- داعش و جنگ جهاني سوم
اوباما سخنانش در مورد داعش را هم با انتقادهاي جمهوريخواهان گره زد و گفت: «وقتي در مورد داعش حرف مي‌زنيم، اينكه مي‌گويند جنگ با داعش جنگ جهاني سوم است، اين در واقع كمك به آنهاست.» او خواستار از بين بردن نيروهاي داعش و پايان دادن به اقدامات تروريستي آنها شد اما درعين‌حال گفت كه اين گروه تروريستي را يك «تهديد وجودي» براي آمريكا تلقي نمي‌كند. اوباما در مورد مقابله با داعش گفت: «لازم نيست در اين راه برخي كشورها را به بهانه اين دروغ كه داعش نماينده يكي از بزرگ‌ترين اديان دنياست، از خود دور كنيم.»
- برنامه‌هاي اوباما براي يك سال باقيمانده
اوباما در آخرين سخنراني سالانه‌اش اعلام كرد كه در يك سال باقيمانده از رياست‌جمهوري‌اش ديگر به‌دنبال اجراي برنامه‌هاي جديد نخواهد بود و تلاش مي‌كند وعده‌هايش را به سرانجام برساند:
بستن زندان گوانتانامو
اعزام نيروي نظامي براي مقابله با داعش
لغو تحريم‌هاي كوبا
اصلاح نظام دادگاه‌هاي كيفري