به گزارش همشهري، ديروز بورس تهران مثبت بود اما ناگهان طوفاني به‌پا شد و باد همه‌‌چيز را با خود برد. اول صبح كه معاملات بورس آغاز شد هيجان ناشي از اجراي برجام در تالار موج مي‌زد و اين اميد به آينده منجر شد كه شاخص بورس تهران با يك صعود انفجاري در كمتر از 40دقيقه 1000واحد رشد كند اما ناگهان همه‌‌چيز رنگ باخت و شاخص بورس يكباره فرو ريخت. فعالان بازار بهت‌زده از خود مي‌پرسيدند علت نزول شاخص بورس چيست؟
- ماجرا از چه قرار است؟
ماجرا از اين قرار است كه وزارت نفت قيمت خوراك گاز شركت‌هاي پتروشيمي را در سال‌جاري13سنت اعلام كرده است اما شركت‌هاي توليد‌كننده محصولات پتروشيمي كه از خوراك گاز به‌عنوان ماده اوليه براي توليد محصولاتشان استفاده مي‌كنند معتقدند كه اين قيمت خيلي گران است و باعث مي‌شود هزينه هايشان بالا برود و سودشان كاهش يابد. به همين دليل مالكان شركت‌هاي پتروشيمي كه محصولاتشان را با خوراك گاز توليد مي‌كنند از وزارت نفت خواستند خوراك ارزان تري به آنها بدهد تا آنها در بازارهاي داخلي و منطقه‌اي قدرت رقابت داشته باشند.
اما بيژن زنگنه، وزير كرمانشاهي دولت روحاني در نامه‌اي كه به اسحاق جهانگيري نوشته تأكيد كرده است هزينه ارسال گاز به واحدهاي پتروشيمي حداقل 12سنت است به همين دليل امكان اينكه قيمت خوراك گاز كمتر از اين رقم باشد وجود ندارد.اين دعوا 2سال است كه ادامه دارد و منجربه كاهش قيمت سهام شركت‌هاي پتروشيمي كه نزديك به 25درصد از كل بازار سهام را در اختيار دارند، شده است.
- فرمول جديد خوراك گاز
پس از 2 سال كشمكش، روز شنبه همگام با اجراي برجام خبر رسيد وزارت نفت فرمول جديدي را براي قيمت گاز شركت‌هاي پتروشيمي اعلام كرده است. بلافاصله احمد مهدوي ابهري دبير انجمن صنفي كارفرمايي صنعت پتروشيمي به‌عنوان مدافع شركت‌هاي پتروشيمي كه خواستار كاهش قيمت خوراك گاز هستند با رسانه‌ها گفت‌وگو و اعلام كرد براساس محاسباتي كه اين انجمن انجام داده است وزارت نفت قيمت خوراك گاز شركت‌هاي پتروشيمي را 8تا 8.5سنت اعلام كرده است اما همان زمان نيز برخي سهامداران نسبت به تعيين قيمت 8.5سنتي خوراك با استفاده از فرمول جديد مشكوك بودند؛ چرا‌كه فرمول اعلام شده وزارت نفت آنقدر پيچيده بود كه محاسبات آن به درستي انجام نمي‌شد.
از سوي ديگر با توجه به آنكه فرمول جديد پيشنهاد شده از سوي وزارت نفت در روز شنبه و همزمان با زمان اجراي برجام اعلام مي‌شد سهامداران ارزيابي‌هايي كه در مورد قيمت خوراك پتروشيمي‌ها انجام شده بود را قبول كردند و با استناد به اينكه قيمت جديد خوراك 8سنت است وارد بازار سهام شدند و اين رويه انرژي بورس را در كنار برجام دوبرابر كرد و منجر شد در شرايطي كه بورس‌هاي عربي در حال سقوط بودند بورس تهران با رشد انفجاري مواجه شود.
- سهامداران از خواب بيدار شدند
اما ديروز همه‌‌چيز ناگهان فروريخت، پس از 2 روزصعود و درحالي‌كه بورس‌هاي عربي تحت‌تأثير توافق ايران و غرب بر سر پرونده هسته‌اي مدام در حال نزول بودند بورس تهران در ميانه مبادلات ازخواب بيدار و متوجه شد ارزيابي‌هايي كه در مورد خوراك پتروشيمي انجام داده غلط از آب در آمده است. فعالان بازار احساس مي‌كردند وزارت نفت سرشان كلاه گذاشته و با اعلام يك فرمول پيچيده بازار را گول زده است. اين اتفاق در ساعت 9:35دقيقه صبح رخ داد. البته سهامداران حقوقي بزرگ از همان روزشنبه هم مي‌دانستند قضيه از چه قرار است به‌خاطر همين در 2روز گذشته سهامداران حقيقي و كوچك تحت‌تأثير هيجان ناشي از برجام در حال خريد سهام بودند اما حقوقي‌ها سهامشان را مي‌فروختند.
- چه‌كسي درست مي‌گويد؟
چندي پيش پس از آنكه 4 وزير اقتصاد، صنعت، دفاع و كار به رئيس‌جمهور نامه نوشتند و از او درباره اوضاع بد اقتصادي گلايه كردند، اكبر تركان مشاور رئيس‌جمهور به اين نامه اشاره كرد و گفت: « وجه مشترك همكاراني كه اين نامه را نوشته‌اند، پتروشيمي است. ما خوراك ارزان به پتروشيمي‌ها مي‌دهيم، به‌طوري كه پتروشيمي‌ها خوراك را به يك سوم قيمت جهاني تحويل مي‌گيرند. سود پتروشيمي‌ها خوب است، چنان‌كه در برخي موارد شاهد هستيم برخي پتروشيمي‌ها سالانه تا 80درصد مبلغ سرمايه‌گذاري سود كرده‌اند.» تركان تصريح كرد: «اينكه ما انتظار داشته باشيم خوراك با نرخ زير 13سنت به پتروشيمي‌ها داده شود، به اين معناست كه از بودجه وزارت نفت، براي اصلاح شاخص بورس يارانه بدهيم.»
اشاره سخنان تركان به سودي است كه شركت‌هاي پتروشيمي از توليد محصولاتشان با گاز به‌دست مي‌آورند.هرچند اطلاعات آماري دقيقي در دست نيست كه نشان دهدحاشيه سود اين شركت‌ها چقدر است امابه گفته تركان حاشيه سود اين شركت‌ها بيشتر از 80درصد است. با وجود اين صاحبان سهام پتروشيمي از تأثير منفي تغيير قيمت خوراك بر سود اين شركت‌ها و كاهش جذابيت اين نرخ براي سرمايه‌گذاري آينده سخن مي‌گويند. در سال1393 حاشيه سود مهم‌ترين شركت‌هاي پتروشيمي ايران بين 60تا 99درصد بود. هم‌اكنون حاشيه سود صنعت خودرو‌سازي كمتر از 4درصد است.
برخي از مقامات در دولت اشاره مي‌كنند مالكان اصلي شركت‌هاي پتروشيمي بدون اينكه به اين واقعيت اشاره كنند كه نرخ پايين قيمت خوراك گاز پتروشيمي‌ها باعث شده است منابع نهاد‌هاي عمومي به سمت سرمايه‌گذاري در پتروشيمي‌هاي گازي متمركز شود و اين تمركز منجر به افزايش بيسابقه توليد متانول شده است، خواستار كاهش نرخ خوراك پتروشيمي‌ها هستند. آنها مدعي‌اند، افزايش بيسابقه توليد متانول ايران به‌عنوان يكي از محصولات پتروشيمي‌هاي گازي در چند سال آينده قيمت جهاني متانول را در بازارهاي جهاني دچار سقوط خواهد كرد.
- مالك سهام پتروشيمي‌هاي گازي كيست؟
اطلاعات آماري صنعت پتروشيمي نشان مي‌دهد هم‌اكنون شركت‌هاي پتروشيمي پرديس، فناوران، زاگرس، شيراز، خراسان، مارون و كرمانشاه محصولاتشان را با خوراك گاز توليد مي‌كنند و عمده سهام اين شركت‌ها نيز در اختيار شركت گسترش نفت و گاز پارسيان است، اين در حالي است كه 70درصد از سهام اين شركت متعلق به سرمايه‌گذاري غدير است و مالك عمده سهام غدير نيز سازمان تأمين اجتماعي نيرو‌هاي مسلح(به‌صورت مستقيم و غيرمستقيم) است.
اين در حالي است كه در مبادلات روز گذشته شركت گسترش نفت و گاز پارسيان به‌عنوان بزرگ‌ترين شركتي كه از افزايش يا كاهش نرخ خوراك، سود يا زيان مي‌كند به‌دليل نزول قيمت سهامش بيشترين اثر را در كاهش شاخص بورس داشت.
اين شركت در مجموع 100واحد شاخص بورس را پايين كشيدوپس از آن شركت سرمايه‌گذاري نفت و گاز و پتروشيمي تأمين كه مالك ديگر سهام شركت‌هاي پتروشيمي است با بيشترين اثر منفي منجر به كاهش شاخص بورس تا 100واحد ديگر شد.ديروز همچنين شركت‌هاي سرمايه‌گذاري غدير و پتروشيمي شازند ازشركت‌هايي بودند كه بيشترين نقش را در نزول شاخص داشتند.
به اين ترتيب بورس تهران كه با شروع معاملات صبح ديروز طي ۴۰ دقيقه اول بيش از ۱۰۰۰ واحد رشد كرده بود، از ساعت 9:35 نزولي شد و سرانجام با 304واحد كاهش به 65هزارو 119واحد رسيد.
- قيمت 8.5سنتي جذاب است
روز يكشنبه دبير انجمن كارفرمايي صنعت پتروشيمي گفت: اگرچه در ابلاغ معاون اول رئيس‌جمهور به نرخ خوراك پتروشيمي‌ها اشاره نشده، اما با شاخص‌هاي اعلام شده و محاسبات ما رقمي بين ۸ تا 8.5سنت به‌دست مي‌آيد كه در مقايسه با ۱۳ سنت قبلي، نگراني را تا حد زيادي برطرف مي‌كند. احمد مهدوي ابهري با اشاره به ابلاغ فرمول تعيين قيمت گاز طبيعي خوراك پتروشيمي‌ها گفت: با توجه به كاهش قيمت جهاني نفت، از مدت‌ها پيش انتظار مي‌رفت نرخ خوراك پتروشيمي‌ها نيز متناسب با آن تعديل شود؛ بنابراين تصميم جديد اگرچه ديرهنگام اما براي اين صنعت مادر مطلوب است و جاي تقدير و تشكر دارد.
- قيمت 8.5سنتي جذاب نيست
اما محمدعلي رجالي، نايب‌رئيس انجمن صنفي كارفرمايي صنعت پتروشيمي در گفت‌وگوي جداگانه‌اي با اعلام اينكه فرمول جديد هنوز جذاب نيست، گفت: هرچند قيمت جديد گاز طبيعي براي واحدهاي پتروشيمي نسبت به قبل بهتر است، اما براي جذب سرمايه‌گذاران خارجي كافي نيست.او با بيان اينكه نرخ خوراك پتروشيمي‌ها هنوز با قيمت نفت همخواني ندارد، افزود: رقباي خارجي ما جايي سرمايه‌گذاري مي‌كنند كه هم فضاي كسب و كار و هم قيمت تمام‌شده پروژه مناسب باشد.
- قيمت 8.5سنتي حدس و گمان است
پس از اظهارنظر انجمن صنفي كارفرمايي صنعت پتروشيمي، عباس شعري مقدم معاون وزير نفت در اظهارنظري قيمت 8.5سنتي خوراك گاز واحدهاي پتروشيمي را تنها حدس و گمان اعلام كرد. شعري مقدم كه در عين حال مديرعامل شركت ملي صنايع پتروشيمي نيزهست درباره اينكه انجمن صنفي كارفرمايي صنعت پتروشيمي قيمت تعيين شده براي خوراك گاز واحدهاي پتروشيمي را در فرمول جديد بين 8تا 8.5سنت اعلام كرده به خبرگزاري تسنيم گفت: باور بفرماييد هرچه گفته شد حدس و گمان است.
- قيمت 8.5سنتي تفسير است
يك كارشناس صنعت پتروشيمي نيز گفت: قيمت 8.5سنتي كه توسط انجمن صنفي كارفرمايي پتروشيمي اعلام شده تفسير آنها از فرمول ابلاغ شده توسط معاون اول رئيس‌جمهور است و مورد تأييد وزارت نفت نيست. پيام كهتري با اشاره به اينكه بعيد است وزير نفت از مواضع خود درباره پايين بودن قيمت خوراك گاز پتروشيمي‌ها كوتاه بيايد، گفت: در مكاتباتي كه آقاي زنگنه با آقاي جهانگيري داشت، عنوان شده بود، هزينه توليد و انتقال خوراك گاز به واحدهاي پتروشيمي حدود 12سنت مي‌شود.
در چنين شرايطي بعيد مي‌دانم كه وزارت نفت رقمي كمتر را براي خوراك گاز پتروشيمي تعيين كند.وي افزود: اما اينكه چرا بخش خصوصي اصرار دارد قيمت مدنظر خود را به‌عنوان قيمت نهايي خوراك رسانه‌اي كند، اين است كه فضا را به نفع خود مديريت كند.