زماني‌كه آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ كشور افزايش مي‌يابد و ديواري از دود در برابر ديده ما شهروندان نقش مي‌بندد، سرفه‌ها بيشتر مي‌شود، سردردها بالا مي‌گيرد و همه نگران سلامت‌مان مي‌شويم. حكايت برخي عددها هم همين است؛ همين چند سطر نخست را بخوانيد:
براساس آزمايش‌هاي انجام شده در مركز كنترل كيفيت هواي تهران و دانشگاه صنعتي شريف، هر ميني‌بوس تهراني روزانه 23كيلوگرم آلودگي هوا توليد مي‌كند و اين عدد در سال به 8400تن آلودگي مي‌رسد. حال با درنظر گرفتن وزن متوسط هر ميني‌بوس به ميزان 5تن مشخص مي‌شود كه با فعاليت اين وسايل فرسوده در شهر سالانه به اندازه وزن 1700ميني‌بوس آلودگي به تهران وارد مي‌شود. اين رقم طي 25سال اخير 210هزار تن بوده است. بدين‌ترتيب ميني بوس‌ها در سال‌هايي كه در تهران فعاليت كرده‌اند، حدود 200برابر وزن خودشان گازهاي آلاينده وارد شهر كرده‌اند.
تحقيقات و آزمايش‌هاي انجام شده بر تعدادي از ميني‌بوس‌هاي فعال پايتخت نشان داده كه 80درصد آلودگي هوا توسط آنها ناشي از فرسودگي و سيكل سوخت ناقص اين وسايل حمل ونقل عمومي است. انباشت گازهاي مونواكسيدكربن، تركيبات آلي فرار بدون متان، اكسيدهاي نيتروژن، دي اكسيد گوگرد و ذرات معلق، چيزي است كه ميني‌بوس‌هاي فرسوده به آسمان تهران هديه مي‌دهند.
- مشكلات به توان4
ميني‌بوس‌هاي فرسوده علاوه بر مشكلات زيست‌محيطي، مشكلاتي نظير كاهش كيفيت منظر و تردد شهري را نيز به‌دنبال دارند؛ به علاوه هزينه يك ميني‌بوس فرسوده هم‌اكنون دو برابر قيمت يك ميني‌بوس صفر كيلومتر است. امروز عمر متوسط ميني‌بوس‌هاي تهران 25سال است و صاحبان آن هر ساله 8درصد هزينه يك خودروي نو را صرف هزينه‌هاي فرسودگي مي‌كنند و اين يعني رانندگان ميني‌بوس‌هاي 25ساله مي‌توانستند از محل هزينه‌هاي فرسودگي، تابه‌حال 2بار وسيله خود را نوسازي كنند. از ديگر مسائلي كه با حضور اين وسايل نقليه عمومي فرسوده در شهر ايجاد مي‌شود، نارضايتي رانندگان و مالكان اين ميني‌بوس‌ها از استقبال كم مسافران است.
در روزهاي اجراي طرح تشديد برخورد با خودروهاي فرسوده و دودزا نيز پليس بايد اين وسايل را متوقف و راهي پاركينگ كند. با توقيف ميني‌بوس‌ها در روزهاي آلوده درآمد اين افراد قطع شده و خانواده‌هاي آنها دچار مشكل جدي مي‌شوند. راننده‌هاي ميني‌بوس بيشترين تقاضا را براي اين نوسازي دارند اما به‌دليل عدم‌تأمين بودجه اين طرح، ۱۱ سال است كه آنها و خانواده‌هايشان در رنج هستند.
- اقدام مردم براي نوسازي
طرح جمع‌آوري 20هزار امضا براي نوسازي ميني‌بوس‌هاي فرسوده پايتخت آغاز شد. اين طرح كه به همراهي گروه مردم‌نهاد نفس و همراهي شهروندان پايتخت كليد خورده، در روز هواي پاك 1200امضا از شهروندان پايتخت جمع كرد تا توجه مسئولان به نوسازي اين وسايل نقليه آلاينده جلب شود. شهروندان تهراني در اين طرح طومار درخواست نوسازي 1000ميني‌بوس فرسوده شهر تهران را در پايانه ميني‌بوسراني تجريش امضا كردند. اين طرح همچنين ديروز در پايانه ميني‌بوسراني ميدان آزادي برگزار شد و امروز نيز شهروندان مي توانند با مراجعه به سامانه nafasngo.ir طومار 20هزار امضاي براي خروج اين وسايل نقليه فرسوده را امضا كنند.
- 6مسئول و ديگر هيچ
طرح خروج ميني‌بوس‌هاي فرسوده تهران هم‌اكنون 6مسئول دارد اما دولت ظرفيت گسترده‌اي براي از‌رده خارج كردن وسايل نقليه فرسوده و نوسازي آنها داشته و وزارت كشور اين مأموريت را به‌عهده دارد. نوسازي ميني‌بوس‌هاي فرسوده نياز به تعهد دولت دارد و بدون عمل به تعهد سازمان‌هاي دولتي نمي‌توان مشكل ميني‌بوس‌هاي فرسوده را حل كرد.
بنابراين بايد در طرح نوسازي اين وسايل فرسوده، دولت به‌عنوان متولي اصلي وارد شود و از ظرفيت‌هاي خود براي اسقاط اين وسايل نقليه از رده خارج به نفع سلامتي مردم پايتخت كه يك‌هشتم جمعيت كشور هستند، استفاده كند. از طرفي مديريت شهري تهران با ارائه راه‌حل‌هاي مختلف كوشيده مسير نوسازي را سرعت دهد اما اين مهم تنها به كمك دولت ميسر مي‌شود.