- مفاهیم: دی ان ای (DNA ) چیست؟
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، جعفر مهر کیان سرپرست هیأت کاوش در دره شمی ایذه این مطلب را در جمع خبرنگاران بازدید‌کننده از این محوطه تاریخی مطرح کرد.
او افزود: وجود محوطه‌های باستانی گسترده در دره شمی و لزوم دستیابی به دوره کمتر شناخته پارتی باعث شده کاوش‌های مستمری در این منطقه شکل گیرد که کشف سکوهای آیینی، گورهای زیرزمینی، تکه‌های سفال، تخت گاه، درب سنگی، پوشش خرپشته‌ای درگاه، سازه‌های معماری تمام سنگی و... نمونه‌ای از آنهاست.
او با اشاره به ساختار‌های معماری کشف شده در این محوطه تاریخی گفت: به دلیل اینکه این محوطه هنوز تملک نشده حفاری‌ها را در مناطقی متمرکز کرده‌ایم که در آنها کشتی صورت نمی‌گیرد که این کار را بسیار سخت کرده است.
او افزود: در این محوطه باستانی با سنگ‌های انباشته‌ای مواجه‌ایم که سازه‌های بدوی ساخته شده زیر آنها به نظر نمی‌رسد متعلق به افرادی باشد که ما به دنبال کشف جلوه‌هایی از فرهنگ آنها هستیم.
مهر کیان خاطرنشان ساخت که به دلیل حضور نداشتن باستان‌شناسان در این محوطه باستانی در سالهای گذشته سنگ‌های موجود در محوطه به منظور سهولت در کار کشاورزی توسط اهالی جابه جا شده‌اند که البته آنها نیز دراین‌باره مقصر نیستند زیرا که از این طریق امرار معاش می‌کنند.
این باستان‌شناس با اشاره به آرامگاهی دسته جمعی در قسمتی از محوطه که مورد دستبرد حفاران غیر مجاز قرار گرفته افزود: به دلیل حفاری صورت گرفته در این گور و از بین رفتن سقف آن فعلا به همین شکل حفظ شده است.
مهر کیان با بیان اینکه با پیوستن یک فیزیکال آنتروپلوژیست که روی دی. ان. ای کار می‌کند تحقیق و مطالعه در این آرامگاه آغاز می‌شود، تصریح کرد: با وجود اینکه این آرامگاه پیش از این مورد حفاری واقع شده است مطمئن هستیم اطلاعات ارزنده‌ای از آن به دست خواهد آمد.
این باستان‌شناس با اشاره به نحوه قرارگیری تکه‌های سنگ در سراسر محوطه که گویی به یکباره پاشیده شده‌اند تصریح کرد: این نحوه قرارگیری سنگها از یک رویداد تاریخی مانند فروپاشی حکومت الیماییان شاید در دوره ساسانی حکایت می‌کند.
مهر کیان با اشاره به سکوهای آیینی که حین کاوش در دره شمی کشف شده‌اند تصریح کرد که ساختار منظمی که در جهت‌های اصلی با استفاده از سنگ‌های قواره شده ساخته شده همزمان با یورش به این نیایشگاه و فرو انداختن تندیس‌هایی همچون پیکره مفرغی مرد پارتی به وجود آمده است.
او در ادامه با اشاره به کشف یک گور با ابعاد سه در چهار متر که کف، سنگ و دیوارش از سنگ تشکیل شده است این نوع معماری را یک شاهکار دانست زیرا که در آن چوب، ملات، فلز و هیچ ماده چسباننده‌ای به کار نرفته است.
این باستان‌شناس افزود: دره شمی دامنه‌های کوه بی‌لوا در کرانه باختری تا خشک رود شمی در سوی خاوری و آب‌روهایی در شمال و جنوب گستره‌ای که یک مثلت را تشکیل می‌دهد دربر می‌گیرد.
او تصریح کرد: این گستره که هسته‌های دیگری را در پیرامون خود جایداده قلمرویی باستانی است که بنا به شاهد تاریخی دوره اشکانیان را که در خوزستان باید دوره المایی بدانیم دربر می‌گیرد و ما در آن با فرهنگی آشنا می‌شویم که با داشتن ویژگی‌های خاص بومی از ایلامیان سلوکیان و پارتها بهره گرفته است.
- کشف گور سردابه‌ای سنگی
مانا رحمانی کارشناس ارشد باستان‌شناسی و عضو هیأت باستان‌شناسی کاوش دره شمی با اشاره به سابقه کاوش در این محوطه تاریخی تصریح کرد: بررسی‌های باستان‌شناسی در دره شمی ایذه چهار سال پیش آغاز و طی آن سه فصل کاوش به انجام رسیده است.
او با اشاره به اینکه هم‌اکنون در دوره تمدید فصل سوم کاوش قرارداریم گفت: در حال حاضر هیأت ایتالیایی به دلیل اتمام اعتبار ویزا در محوطه حضور ندارند و اسفندماه به جمع باستان‌شناسان ایرانی خواهند پیوست.
این باستان‌شناس با اشاره به گوشه‌ای از تاریخچه کاوش‌ها در دره شمی افزود: این محوطه 79سال پیش پس از یکجانشینی عشایر به طور اتفاقی و در جریان کشف پیکره مفرغین مرد پارتی کشف شد.
به گفته او اشتاین در مسیری که برای شناسایی راه‌های باستان‌شناسی طی کرده به تخت‌گاه شمی برخورده و یک هفته در این محوطه به کاوش پرداخته است.
وی گفت: از آن سالها به بعد به جز بررسی‌های مهر کیان در دهه شصت، تا چهار سال پیش که هیأت مشترک ایران و ایتالیا بررسی اینجا را آغاز کرده‌اند کاوش دیگری در دره شمی صورت نگرفته است.
او در ادامه به دستاوردهای کاوش‌ها در سه فصل اشاره کرد و افزود: فصل اول به دنبال کشف دیواری از تختگاهی که اشتاین از آن سخن گفته بود آغاز شد.
به گفته این باستان‌شناس، در این فصل چند ترانشه حفر و اولین گور سردابه‌ای به همراه یک سازه آجری کشف شد که از سنگ‌های قواره شده بدون ملات تشکیل شده بود.
وی در ادامه هدف از فصل دوم کاوش در دره شمی را کشف سازه‌های آیینی اعلام کرد که در آن چهار آرامگاه شناسایی شد و مهمترین آنها آرامگاه سردابه‌ای سنگی شماره 23 بود که برخلاف گورهای هم‌دوره‌اش که با آجر ساخته شده‌اند از سنگ ساخته شده و قدیمی‌تر از آنهابه نظر می‌رسد.
در بررسی‌های سطحی صورت گرفته در این فصل، سفالهای فرا هخامنشی، سکه‌های مسی بی‌ارزش دوره الیمایی، تکه‌های سفال، درب سنگی، آرامگاه‌ها و... کشف شد.
به گفته این باستان‌شناس، در کاوش فصل سوم علاوه بر اینکه در سایت بالای محوطه سازه اشتاین پیگیری می‌شد در سایت پایین نیز ادامه پلکان آرامگاه مورد کاوش قرار گرفت و گروه باستان‌شناس به یک سازه برخوردند که انگار آرامگاه را محصور کرده بود.
رحمانی مهمترین کشف در فصل سوم کاوش در دره شمی را کشف سه سکوی آیینی اعلام کرد که گروه در مدت کاوش کار خود را بر آنها متمرکز کرده بودند.
- وجود گورهای زیرزمینی پیش از متروک شدن دره شمی
فرجی کارشناس ارشد باستان‌شناسی و عضو هیأت کاوش دره شمی نیز با بیان گوشه‌ای از کارهای صورت گرفته در ترانشه شماره 10 تصریح کرد: کاوش در ترانشه شماره 10 معروف به تراس خان جان که اسم صاحبش بر روی آن گذاشته شده است به کشف یک سازه معماری منجر شد که به صورت خشکه‌چین بدون استفاده از هیچ گونه ملاتی ساخته شده است.
او افزود: این فضای مربع شکل از فضاهای جانبی شامل اتاق‌ها، پاشنه‌ها ی چوبی درب و سکوهای داخلی و خارجی تشکیل شده است.
این باستان‌شناس اظهارداشت: به این سکوها در اصطلاح معماری چول گفته می‌شود، در چول داخلی رختخواب و در چول خارجی مشک آب گذاشته می‌شود البته کاربری چول‌ها در زمان گذشته مشخص نیست.
وی با بیان دلیل انتخاب این ترانشه برای کاوش گفت: در سمت شرق این محوطه آرامگاهی وجود دارد که توسط حفاران غیر‌مجاز تخریب شده است که بعد از بررسی‌های گروه، دیواری در آن مشاهده شد ولی به دلیل اتمام فصل کاوش کار در آن متوقف شد.
او با بیان اینکه در فصل سوم دیواری که به آن اشاره شد پیگیری و در نهایت به این سازه معماری رسیدیم تصریح کرد: سازه کشف شده با سازه‌های آرامگاهی هم دوره نیستند زیرا که بعد از متروک شدن محوطه، این گورهای منفرد در اینجا شکل گرفته‌اند و پیش از آن تمامی گورها زیرزمینی بوده‌اند.
او با اشاره به اینکه دوره‌های کشفیات بالا مشخص نیست خاطرنشان ساخت که سفالها برای آزمایش به ایتالیا فرستاده شده‌اند و در انتظار پاسخ هستیم.
او در ادامه به گور یک بچه 2-3 ساله با ساختار چارچینه سنگی اشاره کرد که تقریبا رو به قبله دفن شده است و گفت: در زیر پای این بچه جمجمه و استخوان‌های دست و پای بچه دیگری نمایان است که به شکل تدفین ثانویه دفن شده است.
او با اشاره به مشاهده یک گور منفرد در خارج از ساختار معماری که قبلا مورد حفاری قرار گرفته است تصریح کرد: بنا به شواهد موجود ممکن است این دو گور به دوران اسلامی متعلق باشند زیرا که رعایت سنت‌های پیش از اسلام در هنگام تدفین در دوره اسلامی نیز رایج بوده است.
فرجی در ادامه به یک آرامگاه زیرزمینی اشاره کرد که سنگ‌های زیادی روی آن قرار گرفته بوده و حفاران چهار ردیف سنگ‌های شیربانی آن را از بین برده‌اند.