به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، احمد محیط طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه این مطلب را در نشست مطالعاتی و رونمایی از پوستر همایش ملی مردم‌شناسی مرگ و زندگی که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، مطرح کرد.
وی گفت: گورستان در نگاه اول این تصور را برای آدمی پیش می‌آورد که تنها جایی برای دفن مردگان است و با زندگی ارتباطی ندارد در صورتی که گورستان بدلیل ایجاد تعلق خاطر و شهروندی مهمترین موسسه مدنی است.
اگر امروز تهرانی‌بودن ما دچار مشکلات شده به این دلیل است که گورستان‌های تهرانی نداریم و گورستان بهشت زهرا نیز نتوانسته این نقش را بازی کند زیرا که هر کسی از شهرهای اطراف هم می‌تواند در آن دفن شود.
وی با اشاره به جایگاه گورستان در فرهنگ ایرانیها تصریح کرد: وقتی مغولها به ایران حمله کردند مردم در گورستان دور هم جمع شدند، بعد از زلزله نیز مردم ابتدا در گورستان جمع می‌شوند جایی که ریشه در گذشته دارد و حال را به گذشته و آینده مرتبط می‌کند.
محیط طباطبایی گفت: گورستان نه فقط به عنوان مکانی که محل دفن مردگان است بلکه به عنوان یک نهاد فرهنگی که در طی تاریخ تعلق گذشته را به حال و آینده منتقل می‌کرده اهمیت دارد.
به گفته او، گورستان عینیت بخشیدن استمرار حیات تاریخی یک فرهنگ و ملت است پس باید از این زاویه به این پدیده توجه کنیم و پیش از هر چیزی برای ساخت یک شهر به ساخت گورستان نیز بیندیشیم.
او با بیان اینکه هر پدیده و اثری که برای آن موزه‌ای تشکیل می‌شود دریچه‌ای برای بررسی مسائل مربوط به آن است، تصریح کرد: موزه عروسک‌های ملل که یکی از موزه‌های برتر در شاخص کمیته موزه‌های ایران است نیز از نمایش عروسک برای انتقال مفهوم مرگ بهره گرفته است.
محیط طباطبایی پوستر همایش "مردم‌شناسی مرگ و زندگی" را نشانی از تنوع فرهنگی دانست که موضوع مرگ و زندگی را به خوبی به نمایش گذاشته است.
- ارایه 250 مقاله به همایش و چاپ 7 کتاب
علیرضا حسن‌زاده رییس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز در سخنانی گفت: همایش ملی "مردم‌شناسی مرگ و زندگی" با توجه به مفهوم مرگ و زندگی و پیوند آنها و اینکه یکی از جلوه‌های مهم میراث فرهنگی و تمدنی جهان و ایران است برگزار می‌شود.
وی گفت: همواره انسان در تلاش برای زندگی بوده و تمدن و فرهنگ حاصل ستیز با نیستی و پیوند‌‌زدن مفهوم مرگ به جاودانگی است.
حسن‌زاده با بیان اینکه از 300 چکیده مقاله ارسالی به دبیرخانه 200 چکیده پذیرفته شد، تصریح کرد: از 250 مقاله رسیده به دبیرخانه همایش 140مقاله مورد قبول واقع شد.
او افزود: 94 مقاله از مجموع مقالات در 7 جلد کتاب منتشر شده است.
وی برگزاری، نمایشگاه "مرگ و زندگی"، "چشم‌اندازهای مردم‌شناختی به روایت تصویر"، "سنگی برای زندگی، سنگی برای مرگ"، "نمایشگاه عکس از سازمان بهشت زهرا" و... را از برنامه‌های جنبی این همایش اعلام کرد.
وی در ادامه با بیان اینکه پژوهشکده مردم‌شناسی از سال 80 معرفی زیرشاخه‌های مختلف نظیر مردم‌شناسی گردشگری، مردم‌شناسی کاربردی، مردم‌شناسی پزشکی و... را در برنامه‌های خود داشته است، تصریح کرد: با تلاش همکاران و پژوهشگران فعال در این حوزه توانسته‌ایم برای اولین بار این متون را منتشر کنیم.
او افزود: در طول برگزاری این همایش از حمایت موسسات و مراکز فرهنگی نظیر سازمان فرهنگی بهشت زهرا، موزه بین‌الملل عروسک، پژوهشگاه علوم انسانی، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، موزه ملی، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران و... بهره‌مند بوده‌ایم که یاری این سازمان‌ها به ما این امکان را داده که با رویکری جامع‌تر به موضوع "مرگ و زندگی" بپردازیم.
وی در پایان اظهار امیدواری کرد در آینده نزدیک جامعه به این نگاه منصفانه برسد که نقش پژوهشکده مردم‌شناسی در تولید متون پایه انکار ناپذیر است.
- بزرگترین همایش خودجوش بدون کارت دعوت
سعید خال معاون فرهنگی اجتماعی و روابط عمومی سازمان بهشت زهرا نیز در این نشست وجود اموات مسلمین، حضور 30 هزار شهید والامقام و 4 هزار شهید گمنام را سه ویژگی بهشت زهرا خواند و گفت: از این رو این مکان قبرستان معمولی نیست.
او با بیان تاریخچه کوتاهی از شکل‌گیری بهشت زهرا افزود: کلنگ ساخت بهشت زهرا در سال 1345 در محوطه‌ای به وسعت 314 هکتار به زمین زده شد و در سال 1349 اولین متوفی به نام محمدتقی خیال در قطعه یک، ردیف یک و شماره یک در آن به خاک سپرده شد.
وی با بیان اینکه این آرامستان 50 سال قدمت دارد تصریح کرد: در سال 1378، 110 هکتار و سال 1388، 160 هکتار به مساحت آن اضافه شد که اکنون مجموع مساحت این مکان 584 هکتار است.
او با اشاره به اینکه در شب جمعه آخر سال بزرگترین همایش خودجوش مردم بدون کارت دعوت با سه تا پنج میلیون نفر در این مکان برگزار می‌شود گفت: در آرامستان بزرگ تهران یک میلیون و 500 هزار ساکن خاموش آرمیده‌اند.
خال گفت: مرگ تولدی دیگر و حیاتی دوباره است که نام‌اش با زندگی عجین شده و اگر انسان بپذیرد که مرگ همواره با اوست تحولی شگرف در زندگی او ایجاد می‌شود.
وی توجه انسان به تغییر کیفیت زندگی در صورت پی‌بردن به این حقیقت که مرگ همواره به او نزدیک است را مهمترین دستاورد همایش "مردم‌شناسی مرگ و زندگی" اعلام کرد.
معاون فرهنگی اجتماعی بهشت زهرا با اشاره به اینکه بشر امروز در عصر ارتباطات با وجود پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژی همواره خلایی در درون خود احساس می‌کند تصریح کرد: آنچه می‌تواند این خلا را برای انسان امروزی پر کند یاد مرگ است زیرا که شناخت این پدیده به طور حتم می‌تواند موجب ارتقای کیفیت زندگی او شود.
خال مغفول ماندن این پدیده و ضرورتی که برای درک عمیق موضوع "مرگ و زندگی" مطرح است را یکی از اهداف برگزاری این همایش اعلام کرد.
- عقیده به مرگ باعث از بین رفتن ترس از آن می‌شود
حجت الاسلام و المسلمین فخرالدین صابری، رییس موزه ملی قرآن نیز در این نشست با اشاره به اینکه خداوند در قرآن کریم مرگ و زندگی را در کنار هم قرار داده است تصريح کرد: در نگرش به موضوع مرگ و زندگی دو دیدگاه از سوی مادیون و الهیون مطرح است.
او افزود: در دیدگاه مادیون مرگ عامل نابودی و در نگاه الهیون مرگ وسیله‌ای برای رسیدن به محبوب است.
وی با اشاره به فواید اعتقاد به مرگ گفت: مرگ یک عامل درونی است که کرامت انسانی را حفظ می‌کند، همچنین عقیده به مرگ باعث از بین رفتن ترس از این رویداد می‌شود.
- نمایش عروسک‌هایی از 54 کشور در موزه بین‌الملل عروسک
علی گلشن عضو هیات مدیره موزه بین‌الملل عروسک نیز دیگر سخنران این نشست به بیان گوشه‌ای از نحوه شکل‌گیری این موزه پرداخت و گفت: در این موزه عروسک‌هایی از 54 کشور جهان به نمایش گذاشته شده‌اند.
به گفته وی تمامی عروسک‌های این موزه فرهنگی هستند و در مورد تاریخ و فرهنگ کشورهای مختلف اطلاعات مختلفی را به بازدیدکنندگان ارایه می‌دهند.
او با اشاره به اینکه مراسم پس از مرگ در بسیاری از کشورهای جهان به شیوه عزاداری برگزار نمی‌شود، گفت: برای نمونه از مکزیک به عنوان کشوری که جشن مردگان در آن برگزار می‌شود، نام مي‌برند.
به گفته وی در برخی از نقاط ایران نظیر سوادکوه و چابهار نیز مراسمی در قالب جشن برای مردگان برگزار می‌کنند.
گلشن با اشاره به برگزاری نمایشگاه عکس"سنگی برای زندگی، سنگی برای مرگ" که در همایش "مردم‌شناسی مرگ و زندگی" برگزار خواهد شد، گفت: سوژه عکس‌هایی که در این نمایشگاه به نمایش در خواهد آمد قبرستان قدیمی در گرجستان است که در آن تصاویر متوفی در خوشحال‌ترین و بهترین حالت روی سنگ قبرش حکاکی شده است.
- بازتاب مرگ در عرفان اسلامی، هنر و ادبیات
محمد نجاری، عضو هیأت علمی مرکز اسناد فرهنگی آسیا، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دیگر سخنران این نشست با اشاره به ارتباط تنگاتنگ و همکاری‌های گسترده این مرکز با پژوهشکده مردم‌شناسی تصریح کرد: برگزاری همایش "مردم‌شناسی مرگ و زندگی" اتفاق بزرگی در این حوزه است.
او افزود: مرگ و زندگی در فرهنگ ایران و جهان همواره وجود داشته و رویای نامیرایی بشر نشان‌دهنده میل او به جاودانگی است.
وی با اشاره به نوعی از مرگ که در عرفان اسلامی جای دارد، تصریح کرد: بی‌تابی عارف برای رسیدن به محبوب و در آغوش کشیدن او تفکری است که بازتاب آن در هنر و ادبیات قابل حس است.
نجاری گفت: مرکز فرهنگی آسیا بنا به رسالتش مبنی بر حفظ و نگهداری آیین‌ها بصورت مکتوب و شفاف، امیدوار است برگزاری همایش "مرگ و زندگی" آغازی باشد بر تعاملات علمی با پژوهشکده مردم‌شناسی.
گفتنی است، همایش "مردم‌شناسی مرگ و زندگی" از ساعت 10 تا 18 روز 25 بهمن در سالن اجتماعات موزه دوران اسلامی برگزار می‌شود و مشارکت همه علاقمندان در آن آزاد است.