آلودگي هوا، ترافيك، مهاجرت جمعيت، آسيب‌هاي اجتماعي و مواردي از اين دست از معضلات تهران به شمار مي‌روند. در برابر اين معضلات، مديريت شهر تهران تلاش كرده است تا برنامه‌هاي مدوني را اجرايي كند. آنچه در ادامه مي‌خوانيد نگاهي است به مهم‌ترين اتفاقات در حوزه شهري و برنامه‌ريزي شهردار تهران براي رفع اين معضلات.
- بسته نجات براي جان انسان‌ها و رفع آلودگي هوا
«كاش به اندازه‌اي كه براي صنعت خودروسازي ارزش قائل هستيم براي جان انسان‌ها و رفع معضل آلودگي هوا هم ارزش قائل بوديم. اي‌كاش يك بسته نجات هم براي رفع اين معضل تهيه مي‌شد». اين اظهارنظر شهردار تهران در گفت و گو با همشهري آن هم در روزهايي كه طولاني‌ترين آلودگي هواي تهران در حال ثبت بود، بار ديگر توجه افكار عمومي را به مسئله الودگي هوا جلب كرد. اگرچه سال 94تاكنون 19روز هواي پاك داشته اما دي‌ماه اين سال هواي تهران ركوردشكني جديدي به نام خود ثبت كرد. چه آنكه تهراني‌ها 24روز مداوم هواي آلوده استنشاق كردند.
شهردار تهران اما دليل اصلي تشديد آلودگي هواي تهران و حتي ديگر كلانشهرها را در نبود مديريت واحد مي‌داند. قاليباف اعتقاد دارد كه رفع معضل آلودگي هوا متولي واحدي ندارد و به‌همين دليل نمي‌توان اميد داشت كه با نگاه مقطعي و اقدامات پراكنده، شاهد رفع اين معضل باشيم. اين امر را كارشناسان بسياري تأييد كرده و اعلام مي‌كنند كه ارتقاي كيفيت سوخت عرضه شده، ارتقاي استاندارد خودروهاي توليد وطن، جدي گرفتن قانون معاينه فني خودروها از سوي مسئولان و البته مردم و توسعه شبكه حمل‌ونقل عمومي بايد جدي گرفته شوند تا آلودگي هوا در تهران و بسياري از كلانشهرها كاهش يابد.
هر يك از اين موارد نيز مسئول و متولي جداگانه‌اي دارد. اين در حالي است كه شهردار تهران 12دي‌ماه94 با حضور در برنامه«نگاه يك» به تشريح دلايل آلودگي هواي تهران پرداخت و در پاسخ به افرادي كه بلندمرتبه‌سازي را دليل آلودگي هواي تهران مي‌شمارند، شهرهاي ديگر چون مشهد، اصفهان و تبريز را نام برد كه شاهد بلندمرتبه‌سازي نيستند اما دچار آلودگي هوا هستند. قاليباف در پانزدهمين كنفرانس بين‌المللي مهندسي ترافيك كه 12اسفندماه برگزار شد، از ارائه برنامه جامعه كاهش آلودگي هواي تهران به دولت خبر داد. اين در حالي است كه شهرداري تهران در يك دهه اخير تلاش كرده است با كمترين امكانات و اعتبارات دريافتي از سوي دولت‌هاي مختلف، توسعه حمل‌ونقل عمومي تهران را به‌عنوان يكي از كليد‌هاي كاهش آلودگي هوا پيش ببرد.
- هر ماه يك ايستگاه مترو؛ وعده‌اي كه محقق شد
نيمه شهريور‌ماه 94 و در مراسم بهره‌برداري از بخش شمالي خط 3متروي تهران، شهردار پايتخت از تحقق متروي 10ميليون نفري در شش‌ماه نخست سال 96خبر داد. البته اين گفته محمدباقر قاليباف به شرطي مهم نيز اشاره داشت؛ «با كمك دولت». دولت در توسعه حمل‌ونقل عمومي شهرها نقش مهم و تعيين كننده‌اي دارد. طبق قانون، دولت بايد نيمي از هزينه‌هاي ساخت و توسعه مترو را تقبل كند. همچنين 82.5درصد هزينه خريد هر دستگاه اتوبوس نيز با دولت است.
با وجود اين در يك دهه گذشته دولت‌ها كمترين توجه را به توسعه حمل‌ونقل عمومي پايتخت داشته و بار اصلي اين كار بر دوش شهرداري و مردم بوده است. در سال‌جاري غيراز توسعه شبكه مترو، تعداد 200دستگاه اتوبوس دوكابين جديد و 200دستگاه تاكسي هيبريدي با كمترين ميزان آلايندگي وارد ناوگان حمل‌ونقل شهري شده است. اين در حالي است كه شهردار تهران وعده داده بود در سال94 هر‌ماه يك ايستگاه مترو افتتاح شود كه اين مهم محقق شد. تهران هم‌اكنون 170كيلومتر مترو و 96ايستگاه فعال دارد. در روزهاي آينده هم با افتتاح خط تكميلي فرودگاه مهر‌آباد و اتصال آن به خط 4مترو بايد منتظر افزايش تعداد سفرهاي مترو بود. تنها اقدام دولت براي توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومي را مي‌توان در بخش تاكسيراني ديد كه پس از انتقادات افكار عمومي درباره تعيين بسته نجات براي صنعت خودروسازي، دولت نوسازي 90هزار تاكسي فرسوده در سرتاسر كشور را در دستور كار قرار داد.
- بودجه انقباضي شهر در شرايط سخت اقتصادي
شهردار تهران يازدهمين لايحه بودجه پايتخت در دوران مديريت خود را با نگاه انقباضي تقديم شوراي شهر كرد. به گفته محمدباقر قاليباف، بودجه سال 95تهران در شرايطي تنظيم شده كه كشور در شرايط سختي از نظر اقتصادي قرار دارد. اين در حالي است كه بودجه سال آينده نسبت به سال قبل با نظر اعضاي شوراي شهر تنها با 3درصد رشد مصوب شد. بودجه 17هزار و 800ميليارد توماني تهران براي سال آينده در شرايطي مصوب شده است كه ركود حاكم بر بخش ساخت و ساز، عملا تأثير شگرفي طي سال‌هاي اخير بر درآمد شهر گذاشته است. گره همين امر عاملي است تا درآمدهاي پايدار شهر تهران در سال94 افزايش يابد. اين در حالي است كه با وجود اين خللي در اداره شهر به‌وجود نخواهد آمد.
چه آنكه شهردار تهران پيش از اين اعلام كرده بود:«اگر مسئولان كشور احساس مي‌كنند ساخت‌وساز در شهر تهران مانع رفع معضل آلودگي هواست، اعلام كنند تا شهرداري تهران صدور پروانه را متوقف كند». از سوي ديگر بحث حسابرسي شركت‌ها و سازمان‌هاي شهرداري تهران نيز با پوشش رسانه‌اي بيشتر و دقت بالاتري در شوراي شهر تهران مورد بررسي قرار گرفت. با وجود همه بحث‌ها و انتخاب حسابرسان برتر و رتبه الف از جامعه حسابداران رسمي ايران براي شركت‌ها و سازمان‌هاي شهرداري از يك‌سو و برگزاري بهنگام مجامع آنها و البته ساماندهي و ايجاد هسته‌هاي مشاوره‌اي مالياتي و بيمه‌اي، تهيه رويه‌هاي عملياتي و انضباطي در حوزه مالي و عملكردي و انجام داوطلبانه صورت‌هاي مالي تلفيقي كل شهرداري تهران در چارچوب استانداردهاي حسابداري و حسابرسي از سوي ديگر، به زعم بسياري از اعضاي شورا روند اصلاح، بهبود و انضباط مالي در شهرداري پي‌ريزي شده است؛ اگرچه خود شهردار تهران هم معتقد است شفافيت‌هاي موجود در هزينه‌كردها به‌معناي تطهير همه بدنه شهرداري نيست و ممكن است در هر نهادي مواردي اتفاق بيفتد كه نياز به بررسي و پيشگيري دارد.
به علاوه اينكه بودجه سال 95شركت‌ها و سازمان‌هاي وابسته به شهرداري براي نخستين بار همزمان با بودجه كل به شورا ارائه شد تا ريز سقف درآمدي و نحوه هزينه‌كرد آنها بهتر از گذشته قابل رصد باشد.
- تهران؛ ميراث‌دار تخريب فضاي سبز از دهه هفتاد
فضاي سبز تهران در يك دهه گذشته از سرانه تقريبي 8.5مترمربع به ازاي هر نفر به بيش از 16مترمربع در سال94 رسيده است. اين در حالي است كه برخي درباره تخريب فضاي سبز انگشت اتهام را به سوي شهرداري تهران مي‌گيرند. البته شهردار تهران پاسخ اين منتقدان را 21ارديبهشت‌ماه در افتتاحيه سيزدهمين نمايشگاه بين‌المللي گل و گياه داد و گفت: «معتقديم فضاي سبز تهران تخريب شده است اما اين تخريب در گذشته و در دهه هفتاد صورت گرفته كه آمار و اطلاعات آن نيز وجود دارد. در دهه هشتاد هر چه زمان جلو آمده، سير رشد و توسعه فضاي سبز ادامه داشته و آمارها نشان مي‌دهند اين توسعه با رشد بسيار بالايي انجام مي‌شود».
اما پيش از اين اظهارنظر شهردار تهران و در سيزدهمين روز امسال بود كه درهاي بوستان جديد 1400هكتاري در شمال شرق تهران به روي مردم باز شد تا روز طبيعت، مردم پايتخت‌نشين عيدي ديگري از شهرداري تهران دريافت كنند. بوستان «ياس فاطمي» كه در اصل محوطه‌هاي جنگلكاري شده متعلق به نهادهاي نظامي و امنيتي بود، به دستور رهبر معظم انقلاب به شهرداري تهران واگذار شد تا مديريت شهري آن را براي استفاده شهروندان مهيا كند.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي 17اسفند ماه93 در ديدار مسئولان و فعالان محيط‌زيست، منابع طبيعي و فضاي سبز با ايشان به‌وجود اين زمين‌ها در ارتفاعات شمال تهران اشاره فرمودند و از شهردار تهران خواستند اين منطقه را در اختيار مردم قرار دهد. از همين رو بود كه شهردار تهران نيز بلافاصله جلسه‌اي با مسئولان خدمات شهري و فضاي سبز شهرداري تهران برگزار كرده و اقدامات مربوط به آماده‌سازي و نصب امكانات شهري ازجمله احداث مسيرهاي دسترسي، نصب سرويس‌هاي بهداشتي سيار، تأمين روشنايي و... در دستور كار قرار گرفت. در نهايت با تلاش مديران شهري، اين بوستان در روز طبيعت سال‌جاري در اختيار شهروندان تهراني قرار گرفت. گام بزرگ ديگر شهرداري تهران براي توسعه فضاي سبز پايتخت، افزايش هزار هكتاري كمربند سبز تهران بود كه 15اسفندماه 94 انجام شد. با اين كار مساحت كمربند سبز پايتخت به حدود 40هزار هكتار رسيد.
- منطقه 12و قلب تهران
كاخ گلستان به‌عنوان تنها ميراث جهاني پايتخت در منطقه 12تهران قرار گرفته است. همچنين ده‌ها جاذبه فرهنگي و تاريخي در اين محدوده از شهر قرار دارد كه آن را از بقيه شهر مستثني كرده است. اگرچه اين امر مزيتي بزرگ است اما تهديدهاي بسياري نيز براي زندگي شهري در اين محدوده از شهر وجود دارد. بازار با تمام طراوت و سرزندگي روزانه‌اش شب‌ها تبديل به محوطه‌اي بدون جمعيت مي‌شود كه زندگي در آن جريان ندارد. از سوي ديگر برخي محله‌هاي قديمي ازجمله هرندي (دروازه غار)، عودلاجان، امامزاده يحيي و... نيز به دلايل مختلف با آسيب‌هاي مختلفي ازجمله بافت فرسوده، حضور معتادان و كارتن‌خواب‌ها و فقر سرانه‌هاي فرهنگي و تفريحي مواجهند.
اين در حالي است كه شهرداري تهران با توجه به معضلات موجود طرح انضباط شهري را جزو اولويت‌هاي خود قرار داده. محمدباقر قاليباف اعتقاد دارد كه اگر به مشكلات منطقه 12رسيدگي نشود، اين مسائل تبديل به مشكلات ملي خواهند شد. اگرچه به اين مشكلات به‌طور كامل در پرونده آسيب‌هاي اجتماعي پرداخته شده است اما بايد اين نكته را دوباره يادآوري كرد كه همكاري تمام نهادها و سازمان‌هاي مسئول در برخورد با آسيب‌هاي اجتماعي لازم است.
- دستفروشي؛ نگاهي ديگر به آسيب‌هاي اجتماعي
شما براي مقابله با دستفروشي چه نظري داريد؟ آيا موافق فعاليت دستفروشان در خيابان‌ها و معابر شهري هستيد يا جمع‌آوري و برخورد با آنها؟
در هفته‌هاي اخير بارها اخبار مربوط به برخورد با دستفروشان از سوي مأموران شهرداري در رسانه‌ها منعكس شده است اما به قول شهردار تهران رسانه‌ها نبايد اين موضوع را يكطرفه دنبال كنند. محمدباقر قاليباف در اين‌باره گفته است: «اينكه ماموري از نيروهاي پيمانكار برخورد غيرمنطقي، تند و خشن داشته باشد محكوم است و با متخلفان برخورد مي‌شود. اما بعضا دستفروشان مأمور سد معبر شهرداري را كتك مي‌زنند و حتي باعث ايجاد شكستگي در بدن وي مي‌شوند جاي سؤال است كه آيا اين مأمور انسان نيست يا خانواده ندارد كه چنين برخوردي با او مي‌شود».
شاهد اين گفته شهردار تهران اتفاقي است كه غروب روز چهارشنبه 12اسفند در منطقه 19روي داد. در اين ماجرا دو برادر دستفروش مأمور پليس راهور و مأموران حريم‌بان شهرداري را مضروب كردند و متواري شدند.
شهرداري تهران در ماه‌هاي اخير سياست‌مدارا با دستفروشان را در پيش گرفته است. در اين ارتباط نيز فضاي بساط گستري براي دستفروشان نيازمند در برخي خيابان‌هاي منطقه 12مانند باب همايون راه‌اندازي شده تا آنها كه از اين راه امرار معاش مي‌كنند بتوانند در فضايي امن و ساعاتي كه براي مغازه‌داران اطراف يا شهروندان مزاحمت ايجاد نكند، دستفروشي كنند. اما نكته جالب اينجاست كه براساس تماس با سامانه ۱۳۷ در شش ماهه اول امسال ۲۴ هزار و ۶۷۴ مورد سد معبر دستفروشان به اين سامانه گزارش شده است. اين در حالي است كه ۷۲نيروي شهربان هم در سال‌جاري هنگام ماموريت دچار مصدوميت شدند.
شهردار تهران در مراسم افتتاح ايستگاه متروي ميرزاي شيرازي كه 21بهمن‌ماه امسال برگزار شد با اشاره به معضل دستفروشي در قطارهاي مترو و خيابان‌هاي شهر گفت: «دستفروشي در مترو خواست ما نيست و معضلي جهاني است به‌طوري كه از نيويورك، مسكو، توكيو و لندن در شهرهايي كه 10تا 100سال مترو دارند دستفروشي وجود دارد اما شهرداري اقدامات گسترده‌اي را براي جمع‌آوري و ساماندهي دستفروشان در معابر انجام داده است كه اين كار با يك پشتوانه علمي و استفاده از نظرات مديريت شهري و پليس صورت گرفته است.»
البته وي به اين نكته هم اشاره كرد كه «در حالي شهرداري تهران اقدامات گسترده‌اي را براي جمع‌آوري و ساماندهي دستفروشان انجام داده است كه برخي از رسانه‌ها كه در گذشته معتقد بودند كه نبايد دستفروشي در تهران باشد، حالا نسبت به شهرداري اعتراض داشته و كار آنها را مناسب نمي‌داند.»
- تهران؛ شهري با رتبه‌هاي ملي و جهاني
قرار است يكي از بزرگ‌ترين اتفاقات فرهنگي ايران اسلامي ارديبهشت ماه95 در مجموعه نمايشگاه شهرآفتاب رقم بخورد. تهراني‌ها خوب با معضل ترافيك به‌خصوص در اطراف محل سابق نمايشگاه بين‌المللي تهران در تقاطع بزرگراه‌هاي يادگار امام و چمران آشنا هستند. حالا قرار است با برگزاري تمامي نمايشگاه‌هاي پايتخت در مجموعه شهرآفتاب بخش بزرگي از معضل ترافيكي در شمال تهران برطرف شود.
محمدباقر قاليباف اواخر بهمن‌ماه94 در بازديد از مجموعه شهرآفتاب اعلام كرد كه نمايشگاه كتاب تهران ارديبهشت 95در اين مجموعه برگزار مي‌شود. پروژه مجموعه نمايشگاهي شهرآفتاب در جنوب تهران در زميني به مساحت 138هكتار در مجاورت مرقد مطهر امام خميني ره و به فاصله اندكي از فرودگاه امام در مسير اتوبان تهران - قم واقع شده است.
در طول 94 پروژه‌هاي عمراني ديگري هم بودند كه رتبه‌هاي ملي و جهاني را از آن خود كردند. 29فروردين ماه94 خبر آمد كه پل طبيعت انتخاب اول مردم و جزو پنج انتخاب برتر ۳۰۰ معمار برجسته جهان در مسابقه معمار شهري (A+ (architizer awards در سال ۲۰۱۵ شده است. جايزه بين‌المللي
+A از معتبرترين جوايز معماري جهان است و سازه‌هاي برتر معماري را به‌منظور شناسايي سازه‌هايي كه به بهبود و افزايش كيفيت زندگي روزانه مردم دنيا كمك مي‌كنند، معرفي مي‌كند. اين جايزه هر‌ساله در 3بخش عمده برگزار مي‌شود كه پل طبيعت به‌دليل سازه و همچنين كاربري‌اش توانست در بخش پل‌هاي عبوري جزو پنج‌سازه برتر جهان در سال 2015قرار گيرد. اما مهرماه 94پل طبيعت بار ديگر نام تهران را بر سر زبان‌ها انداخت چه آنكه معتبرترين مؤسسه بررسي و ارزيابي مديريت پروژه‌هاي عمراني و معماري جهان جايزه نقره‌اي سال را به پل طبيعت و مؤسسه شهيد رجايي اعطا كرد.
اين جايزه نيز در نخستين سالگرد افتتاح پل طبيعت به اين پروژه رسيد. غيراز پل طبيعت، درياچه شهداي خليج‌فارس به‌عنوان يكي از مهم‌ترين پروژه‌هاي عمراني انجام شده در پايتخت، مردادماه 94 موفق به كسب افتخاري جهاني شد. اين درياچه زيبا در شمال غرب تهران كه تاكنون ميزبان صدها هزار نفر از شهروندان و هم‌ميهنان بوده است به‌عنوان يكي از ۱۰ پروژه برتر جهان در سال ۲۰۱۵ معرفي و حائز دريافت جايزه تعهد به تعالي شناخته شد.
به گفته عليرضا جاويد معاون معماري و شهرسازي شهردار تهران، معيارهاي مختلفي از قبيل تحقق اهداف پروژه، راهبري پروژه در ابعاد و لايه‌هاي مختلف اركان اجرايي، حرفه‌اي بودن آنها، استفاده اثربخش و كارآمد از منابع و نتايج حاصل از اجراي اين پروژه مدنظر قرار گرفت كه هيأت داوران، اين طرح عمراني را به‌عنوان 10پروژه برتر جهان معرفي كرد. انجمن بين‌المللي مديريت پروژه هر سال با استفاده از استانداردهاي مديريت پروژه به ارزيابي پروژه‌هاي اجرا شده در كشورهاي مختلف جهان در سه سطح پروژه‌هاي متوسط، بزرگ و ابر پروژه مي‌پردازد. سال 93نيز دو پروژه ملي كشور ازجمله تونل نيايش و بزرگراه طبقاتي صدر با 25ابرپروژه از كشورهاي مختلف جهان به رقابت پرداخت و پس از مراحل مميزي، شايسته دريافت جايزه تعهد به تعالي شناخته شده بود.
چندروز پيش نام دو پل تهران در ميان برترين سازه‌هاي بتني سال ۹۴ كشور قرار گرفت و هيأت داوران دومين همايش ملي مهندسي سازه ايران ضمن تقدير از تلاش‌هاي همكاران معاونت فني و عمراني شهرداري تهران و سازمان مهندسي و عمران شهر تهران در عمران و آباداني پايتخت، پل‌هاي ارتباطي بزرگراه شهيد باكري با آزادراه تهران- كرج و همچنين تقاطع غيرهمسطح ميدان محلاتي در بزرگراه امام علي را به‌عنوان سازه‌هاي برتر كشور در سال ۹۴برگزيد. بزرگراه طبقاتي صدر و تونل نيايش هم در نخستين دوره اين همايش موفق به كسب بالاترين امتياز در ميان ساير سازه‌هاي برتر كشور شده بودند.