مریم سلیمی مسئول گرافیک خبری و اطلاع رسان خبرگزاری نسیم، مولف کتاب گرافیک خبری و اطلاع رسان (به همراه دکتر یونس شکرخواه)، مترجم تخصصی گرافیک اطلاع رسان ۲ (به همراه اشرفی)، مدرس دانشگاه‌های سوره و آزاد اسلامی و مدرس گرافیک اطلاع رسان و خبری است که تاکنون کارگاه‌های آموزشی بسیاری در این خصوص داشته است.
به گزارش کاوشگران روابط‌عمومی، وی به یاری جمعی از طراحان فعال در حوزه گرافیک خبری و اطلاعرسان، نخستین نمایشگاه گرافیک اطلاعرسان در ایران را در حاشیه بیستمین جشنواره مطبوعات برگزار کرده است.
مریم سلیمی به آینده گرافیک اطلاعرسان و خبری در ایران امیدوار است و خواستار تداوم توجه به دیگر ژانرهای بصری جهان در آینده است.
وی به علاقمندان ورود به حوزه گرافیک اطلاعرسان، بیش از هرچیز ابتدا آشنایی علمی و سپس گام عملی را در این خصوص پیشنهاد می‌کند.
دیگر نظرات وی را در ادامه می‌خوانید.
- لطفا گرافیک‌های اطلاعرسان (اینفوگرافیک) را برای کسانی که با این سبک آشنایی ندارند شرح دهید؟
سلیمی: گرافیک اطلاعرسان یا اینفوگرافیک نوعی گرافیک است که اطلاعات را به زبانی بسیار ساده و غیرپیچیده و به کمک ابزارهایی همچون علائم، دیاگرام، انواع نمودار، انواع نقشه، مقیاسها، نقشک، عکس، تصویرسازی و... در قالبهای نمایشی مختلف ایستا، متحرک، برهم کنشی، اینترنتی و... به مخاطبان ارائه می‌کند.
گرافیک اطلاعرسان مبتنی بر ماهیت محتوایی به دو نوع خبری (فوری) و غیرخبری (غیر فوری)، مبتنی بر تأکید عناصر به انواع متن محور و تصویر محور و مبتنی بر شیوه نمایش به انواع ایستا، برهم کنشی، متحرک، اینترنتی /آنلاین، چند رسانه‌ای، ویدئویی، دیجیتالی، تأتو، فیزیکال، اینفوگرافیتی، نوری/ لیزری و... تقسیم می‌شود.
در انواع متن محور این نوع گرافیک، از جداول، فلوچارت، تایم لاین یا سیر زمانی و... می‌توان یاد کرد.
در یک تعریف ساده تر، گرافیک اطلاعرسان، از اطلاعات، گرافیک به یاری دانش بصری سازی اطلاعات ساخته می‌شود.
- چطور شد که یک طراح اینفوگرافیک شدید؟
سلیمی: وقتی در دانشگاه سوره بر روی پایان نامه کارشناسی ارشدم با موضوع کاربرد گرافیک خبری در رسانه های آنلاین کار می‌کردم، برای اخذ نمره نظری و عملی، در بخش عملی موظف به تولید چند گرافیک خبری بودم تا به یاری آن بتوانم نمره نهایی پایان نامه را اخذ کنم. آن زمان بر روی موضوع خروج از ریل قطار تهران به کرمان کار کردم. نتیجه آن تعدادی گرافیک خبری شد. یکسال زندگی با حوزه گرافیک اطلاعرسان و خبری مرا به این حوزه علاقمند کرد. در پایان نامه بعدی ام این مسیر را ادامه دادم.
سال ۹۰ که زمینه همکاری با خبرگزاری نسیم فراهم شد همکاری با این خبرگزاری را پذیرفتم و به عنوان مسئول گرافیک خبری و اطلاعرسان آن مشغول به کار شدم. همسرم آقای بهروز مظلومی فر نیز به من پیوست و تیم ما در عمل شکل گرفت. از آن زمان تاکنون ۶۰۰ اثر گرافیک اطلاعرسان و خبری تولید کرده ایم. در کنار کار عملی، از حوزه تولید مقاله و محتوا غافل نماندم و تاکنون به لطف و همراهی استاد عزیزم دکتر شکرخواه کتاب گرافیک خبری و اطلاعرسان (منتشر شده توسط دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها) و به یاری آقای اشرفی کتاب گرافیک اطلاعرسان ۲ (انتشارات سروش) و به یاری مدیرمسئول و سردبیر مدیریت ارتباطات ۱۶ مقاله مرتبط با حوزه گرافیک اطلاعرسان را منتشر کرده ام.
رزومه، کارت ویزیت، کارت پستال، بروشور، تقویم و کاغذ کادو و بسته‌بندی مبتنی بر گرافیک اطلاعرسان و همچنین گرافیک اطلاعرسان تأتو و ابزارهای پوشیدنی و گرافیک اطلاعرسان محیطی، نصبی و فیزیکال (فیزیکی) و نیز بررسی رابطه این نوع گرافیک با عکاسی، گرافیک اطلاعرسان و آموزش، گرافیک اطلاعرسان و نابینایان و گرافیک اطلاعرسان و نور از جمله این موضوعات بوده اند. پیشنهاد می‌کنم حتما شماره اسفند این ماهنامه را بخوانید که بحث «گرافیک اطلاعرسان و انتخابات» اختصاص دارد که در آن به تشریح کاربرد گرافیک اطلاعرسان در انتخابات پرداخته ام و در آن توصیه هایی به مسئولان، نامزدهای انتخاباتی، مراکز نظرسنجی، فعالان حوزه انتخابات و... داشته ام.
به طور کلی می‌توانم بگویم، گرافیک اطلاعرسان و خبری به بخشی از زندگی من تبدیل شده و با آن زندگی می‌کنم.
- به نظر شما یک طراح گرافیک اطلاعرسان چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟
سلیمی: طراح گرافیک اطلاعرسان ضمن مهارت در بصری سازی اطلاعات و آشنایی با این دانش، باید با انواع نرم افزارهای لازم در این حوزه آشنا باشد. همچنین شناخت علمی کافی با گرافیک اطلاعرسان و خبری داشته باشد.
این سوال شما مرا به یاد یکی از سوالات پرسشنامه پایان نامه ام انداخت. از صاحبنظران و فعالان دنیا در این حوزه پرسیدم که یک طراح گرافیک اطلاعرسان حرفه ای کیست، بیشترشان پاسخ دادند که باید تحصیلات دانشگاهی در حوزه روزنامه نگاری یا گرافیک داشته باشد و حداقل ۳ تا ۵ سال تجربه حرفه ای در این خصوص داشته باشد تا یک طراح را در این حوزه حرفه ای بنامیم.
فعالانی را در این حوزه در ایران می‌شناسیم که تحصیلات دانشگاهی در حوزه گرافیک یا روزنامه نگاری ندارند ولی حداقل انتظار این است که در کنار کار عملی به مباحث نظری این حوزه نیز از طریق مطالعه، شرکت در دوره های آموزشی، مشق نظری سایر آثار و... مسلط شوند.
یکی از بزرگترین مشکلات حوزه گرافیک از جمله گرافیک اطلاعرسان، جزیره ای عمل کردن فعالان آن است. همدلی، هم افزایی و... می‌تواند به خلق آثار بهتر علمی و تولیدات بیشتر و حرفه ای تر در این حوزه منجر شود.
به نظرم با دروازه های باز ذهنی باید نسبت به تحولات بصری جهان برخورد کرد. چون ابزارها و روشها در دنیا در حوزه بصری سازی اطلاعات به سرعت در حال تغییر است و نباید با اطلاعات گذشته و در جزایر انفرادی به فعالیت ادامه داد.
- چرا گرافیک اطلاعرسان به درک بهتر ما کمک می‌کند و تجربه شما و چیزی که سعی کردید در اینفوگرافیکتان با بقیه به اشتراک گذارید بیانگر چیست؟
سلیمی: یکی از دلایل بهره گیری از گرافیک اطلاعرسان و دیگر عناصر بصری به عملکرد مغز انسان مربوط است. درک و پردازش تصویر برای انسانها بسیار آسانتر از متن است. ۶۰ درصد مردم یادگیرندگان بصری هستند. از سویی باید گفت ۹۰ درصد اطلاعاتی که به مغز ما منتقل می‌شود بصری است. جالب است بدانید که تصاویر به صورت همزمان پردازش می‌شوند. همچنین تصاویر ۶۰ هزار بار سریعتر پردازش می‌شوند.
از طرف دیگر باید یادآور شوم که محدودیتهای زمانی و فضایی در فضاهای چاپی و آنلاین و از سویی صرفه جویی در زمان مخاطبان و کاربران، بهره گیری از آن را افزایش می‌یابد.
از نکات جالب در این خصوص، افزایش امکان به اشتراک گذاری این نوع گرافیک است که اقبال را نسبت به آن افزایش می‌دهد.
تجربه شخصی من در حوزه گرافیک اطلاعرسان، نشان داده که استقبال رسانه ها در ایران در حوزه رسانه های آنلاین بیش از حوزه چاپی است. با آمدن پیام رسان های تلفن همراه به خصوص تلگرام، این استقبال بیشتر شده است. حتی کانال بانک مرکزی و برخی سازمانها در کنار سایر رسانه ها، به بهره گیری از این نوع گرافیک روی آورده اند. در حال حاضر حتی روابط عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی به این حوزه توجه خاص کرده و تلاش کرده تا برای ارتقای اطلاعات اقتصادی مردم، از توان این گرافیک استفاده کند که ما نیز یاریشان می‌کنیم. در کل بسیار خوشحالم که این نوع گرافیک در ایران نسبت به گذشته جدی تر گرفته شده و مورد توجه است.
- از آنجایی که در دنیای امروز خیلی از مفاهیم قابل اندازه گیری هستند، آیا شاخصی هست که میزان توجه به یک اینفوگرافیکی را در مقایسه با متن ساده یا عکس ساده اندازه‌گیری کند؟
سلیمی: بسیاری از پژوهشهای علمی در این حوزه موید اثرگذاری گرافیک اطلاعرسان بیش از متن و عکس است. به یکی از نمونه پژوهشهای معتبر انجام شده توسط جامعه طراحی اخبار و موسسه پوینتر اشاره می‌کنم که در جریان این پژوهش اطلاعات به چهار شکل فقط لغات، لغات و گرافیک، عکس و لغات، عکس و لغات و گرافیک در خصوص سقوط یک هواپیما در یک فرودگاه محلی در اختیار چهار گروه از افراد قرار گرفت. تلاش شد تا در پایان این پژوهش سنجیده شود که کدام گروه جزئیات بیشتری از حادثه را به یاد دارند. نتیجه پژوهش نشان داد افرادی که اطلاعات به صورت عکس و لغات و گرافیک در اختیارشان قرار گرفت بیش از سایرین جزئیات را به یاد داشتند. بعد گروه لغات و گرافیک، سپس عکس و لغات ودسته آخر فقط لغات بودند.
پژوهشهای حوزه آمورش نیز این مسأله را در خصوص کمک گرافیک اطلاعرسان برای به یادداری اطلاعات توسط دانش آموزان و دانشجویان تأیید می‌کنند.
وقتی راجع به اشتراک گذاری و دعوت افراد بیشتری به دیدن اینفوگرافیکها صحبت می‌شود، راجع به حقوق مولف چه مواردی قابل توجه است؟
سلیمی: گرافیک اطلاعرسان که عموما به صورت یک کپسول بصری اطلاعات ارائه می‌شود عمدتا در ذیل خود نام تولیدکننده و آرم سفارش دهنده را با خود به همراه دارند که در جریان دروازه بانی اطلاعات، همچنان حقوق مولف حفظ می‌شود. از جمله نکات مثبت در خصوص گرافیک اطلاعرسان، امکان دروازه بانی کمتر آن در جریان اشتراک گذاری است و این نکته بسیار برای روابط عمومی ها حائز توجه است.
- آینده گرافیک اطلاعرسان در ایران را چگونه می‌بینید؟
سلیمی: گرافیک اطلاعرسان در ایران خوشبختانه رو به توسعه است و رسانه ها و سازمانهای بیشتری از آن بهره می‌گیرند. در آینده ژانرهای بصری مختلفی در جهان مورد توجه و استفاده خواهند بود که امیدوارم این توجه در خصوص دیگر ژانرها نیز استمرار داشته باشد.
تنها نگرانی من در خصوص این حوزه، ورود افراد غیر متخصص در حوزه تولید و آموزش این حوزه است که گاه با حداقل دانش ورود می‌یابند.
- پیشنهادتان به کسانی که می‌خواهند به این سبک از طراحی روی بیاورند چیست؟
هر میزان در این حوزه تولید کتاب و مقاله و... شود و به دامنه ادبیات آن کمک کند این حوزه را علمی تر می‌سازد. انتظار می‌رود هر یک از دوستان که قدم در این حوزه می‌گذارند، پیش از ورود، حداقل خود را به لحاظ علمی تقویت کنند. سپس با تسلط بر ابزارها و به روزسازی اطلاعات، با آثار به خصوص نمونه های خارجی و... آشنا شوند.
از طرف دیگر، این تصور در ایران هست که می‌توان گرافیک اطلاعرسان را تک نفری نیز تولید کرد. واقعیت این است که این حوزه، یک کار تیمی است. کاش درک بهتر و دقیقتری نسبت به این حوزه ایجاد شود و همه علاقمندان و سفارش دهندگان این حوزه، با حداقل اعضای تیم و تخصصها و نیز فرآیند حرفه‌ای آن آشنا شوند.
- منتظر کتاب جدیدی در حوزه گرافیک اطلاعرسان به یاری انتشارات سیمای شرق باشید
پیش از پایان سخنانم، جا دارد به پیشگاه استاد والامقام دکتر شکرخواه که گرافیک اطلاعرسان به ایشان وامدار است ادعای دین و احترام کنم، کسی که در آشنایی ایران با این حوزه بصری، زحمت بسیار کشیده و یاریگر بسیاری از دانشجویان بوده اند عاری از اینکه دانشجوی ایشان باشند یا نباشند. خدا را شاکرم که در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا، افتخار شاگردی ایشان را در این حوزه داشته ام و ایشان نقش استاد مشاور بنده را داشته اند و این بزرگترین افتخار زندگی ام بوده و هست.
همچنین بر خود واجب می‌دانم از همراهی دکتر سلطانی فر رئیس دفتر مطالعات و برنامه ریزی و این دفتر، همچنین انتشارات سروش و ماهنامه مدیریت ارتباطات، در باور علمی این حوزه و یاریشان به توسعه ادبیات گرافیک اطلاعرسان تشکر کنم. به زودی نیز به یاری انتشارات سیمای شرق کتاب جدیدی را در همین حوزه، تقدیم علاقمندان خواهیم کرد که از همراهی مدیران این انتشارات سپاسگزارم.