این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مرکزی، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود است.
جمعیت این استان در سال ۸۵ بیش از ۱۳ میلیون نفر بوده که حدود ۱۹ درصد جمعیت کل کشور را به خود اختصاص داده است.
استان تهران، از شهرهای تهران - شهریار - اسلامشهر - ری - پاکدشت - دماوند - شمیران - ورامین و فیروزکوه تشکیل شده است.
پرونده‌ها:
- مدیریت: استان تهران / شهرداری تهران / سازمان های شهرداری تهران / همه شهرداران تهران / شورای اسلامی شهر تهران /
- گردشگری: جاذبه‌های طبیعی و گردشگری تهران / محله فرحزاد / محله تجریش / خیابان ولیعصر / جاذبه‌های گردشگری افجه / بوستان جنگلی پردیسان / بوستان ولایت / بوستان لاله / پارک ملی سرخه حصار / پارک جنگلی لویزان / بوستان جمشیدیه / ارکستر سمفونیک تهران / مجموعه فرهنگی تفریحی عباس آباد / پارک شهر / بوستان ساعی /
- فرهنگ: مراسم عید نوروز در جنوب شرق استان تهران / آداب و رسوم مردم تهران قدیم در شب یلدا / تاریخچه تکیه در تهران / آداب و رسوم مردم تهران قدیم در ماه محرم / سوغاتی‌های استان تهران / آداب و رسوم مردم قدیم تهران در ماه مبارک رمضان /
- تاریخ: تاریخ تهران / تهران قدیم به روایت تصویر -۱ / تهران قدیم به روایت تصویر -۲ / تهران امروز به روایت تصویر / نخستین‌های تهران / تاریخچه زندان قصر /
- آموزش: پارک علم و فناوری دانشگاه تهران / دانشگاه تهران / دانشگاه هنر تهران / دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران / باغ کتاب تهران / کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران / دانشگاه تهران شماره ۲ / موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران /
- عمران: پل غیرهمسطح روشندلان / پل سه پایه جوادیه / برج میلاد / برج آزادی / تونل توحید / تونل نیایش / تله کابین توچال / آزادراه تهران - شمال / مترو تهران / بنای تئاتر شهر / بلندترین برج پرچم /
- ورزش: پرسپولیس / استقلال / نفت تهران / استیل آذین / راه آهن / مجموعه ورزشی آزادی تهران /
- طبیعت: آبشار شکرآب / روستای هرانده / آبشارها، چشمه‌ها و دریاچه‌های استان تهران / دشت لار / غار بورنیک / تنگه واشی / کوه بی‌بی شهربانو / قله توچال / دریاچه‌های تار و هَویر / رودخانه جاجرود /
- موزه: موزه هنرهای معاصر / موزه فرش ایران / موزه ملی ایران / موزه ارتباطات / موزه‌ملی تاریخ علوم پزشکی ایران / موزه کاخ گلستان / کاخ موزه سعدآباد / کاخ موزه سبز / کاخ موزه نیاوران / موزه امام علی / موزه مقدم دانشگاه تهران / موزه عبرت ایران /
- گردشگری: باغ قلهک / بقعه امامزاده معصوم (ع) / بقعه سر قبر آقا / بقعه جوانمرد قصاب / بقعه پنج تن / بازار تهران / خانه قوام الدوله / آرامگاه ابن بابویه / قلعه ایرج / آتشکده تخت رستم/ برج طغرل / برج شیخ شبلی / آرامگاه ظهیرالدوله / بقعه بی بی شهربانو / مسجد و مدرسه سپهسالار / بقعه امام زاده صالح / کاروانسرای رباط کریم / کاروانسرای دیر گچین / کاروانسرای حوض سلطان / بقعه امامزاده زید / عمارت شمس‌العماره / حمام راحت‌آباد / خانه تیمورتاش / خانه مقدم / خانه پروفسور عدل /
در جلسهٔ هیئت دولت در تاریخ ۱۲ بهمن سال ۱۳۸۸، لایحه تأسیس استان البرز تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد
و در ادامه با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳۸۹/۴/۷ شهرستان‌های کرج، ساوجبلاغ به مرکزیت هشتگرد و نظرآباد از استان تهران جدا شد.
تهران
تهران پایتخت ایران به عنوان پر جمعیت‌ترین شهر کشور، از نظر مساحت شهرنشینی نه تنها در ایران بلکه در دنیا جزو بزرگترین شهرها می‌باشد که از آن به عنوان ابر شهر یاد می‌کنند.
در لینک‌های زیر با کلیک روی هر یک از آنها، درباره وضعیت جغرافیایی، تاریخی، شهرنشینی و مراکز سیاحتی و زیارتی این شهر بزرگ، اطلاعات جامع و مفیدتری می‌توانید داشته باشید.
اسلامشهر
دارای دو بخش مرکزی و چهار دانگه و چهار دهستان است. اسلامشهر و چهار دانگه شهرهای این شهرستان هستند.
مراکز دیدنی:
- تپه واوان، تپه چیچک لو، تپه مافین آباد، تپه باستانی‌سیاب، تپه میمنت، تپه سالور
پاکدشت
بدلیل اینکه شهر پاکدشت متشکل از چند واحد روستایی است، مطالعه تاریخچه آن مغایر با سایر شهرها می‌باشد. چرا که این شهر بافت واحدی نداشته. بدین منظور بررسی و پژوهش این مبحث یعنی تاریخچه تحول آبادی هایی را بصورت تجریدی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در گذشته ورامین را به علت زندگی قبیله به چهار قسمت تحت عنوان های بهنام عرب، بهنام پازوکی، بهنام وسط، بهنام سوخته تقسیم می‌کردند. به نظر می‌رسد از آنجائیکه طایفه پازوکی ها در بخش شمالی دشت ورامین استقرار داشته اند این منطقه تحت عنوان بهنام پازوکی نام گرفته بوده.
بدین منظور می‌توانیم نتیجه بگیریم قدیمی‌ترین اقوام این ناحیه طایفه پازوکی‌ها می‌باشند که در سطح روستاهای این منطقه سکونت یافته اند. بنابر این قسمت های شمال دشت ورامین که بهنام پازوکی مشهور است در برگیرنده شهر کنونی پاکدشت می‌باشد.
اسناد و مدارک معتبری که بتوان با استناد به آنها مقایسه‌ای از نظر قدمت آبادی ها انجام داد، وجود ندارد. اما از شواهد پراکنده و داستان‌های محلی که سینه به سینه نقل شده می‌توان دریافت. آبادیهایی پاکدشت قوهه، خاتون آباد سابقه طولانی تر از مامازن داشته اند ولی آنچه که مسلم است آبادی‌های فوق از یک پیشینه تاریخی بسیار اصیلی برخوردار بوده‌اند.
استقرار این آبادی‌ها در پهنه مخروطه افکنه جاجرود و در نتیجه وجود اراضی مرغوب و آب کافی موجب آبادانی این منطقه بیش از پیش شده بود برهمین اساس در دوره قاجار (ناصرالدین شاه) آبادی‌های پاکدشت (پلشت) قوهه و مامازن به تصرف عزیزخان که از خواجگان دربار بود در آمد به همین خاطر این آبادی‌ها بنام ممالک عزیز خانی مشهور شدند، که عوایدکلیه محصولات کشاورزی این روستاها برای ایشان بود. اما در پی مرگ او تمامی روستاهای فوق توسط خواهرش به دربار رضا خانی واگذار شد.
در دوره سلطنت رضا خان زمین‌های مزروعی این روستاها عموما به درباریان و یا خانها اجازه داده می‌شد بدینسان در طی حکومت رضاخان وضعیت ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۲۳ این املاک توسط محمدرضا پهلوی به هنرستان دخترانه و پرورشگاه یتیمان شاهپور انتقال یافت و درآمدهای حاصله صرف این هنرستان می‌شد. بالاخره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با تاسیس اداره اوقاف در این منطقه نظارت این املاک به عهده اوقاف گذاشته شد.
مراکز دیدنی:
- یخچال پیرداغلان، پل کبود گنبد، امامزاده سبز پوش
ورامین
شهرستان ورامین در۴۰ کیلومتری جنوب شرقی ورامین ودر حاشیه شمال غربی کویر مرکزی در ۳۵. ۵ درجه عرض جغرافیائی و۵۱. ۴۰ درجه طول جغرافیائی شرقی واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریا در حدود ۱۰۰۰ متر است.
برابر تقسیم بندی اقلیمی، ورامین سرزمینی خشک و نیمه بیابانی است تغییرات روز و شب و درجه حرارت آن بالا است مقدار تبخیر سالیانه به مراتب بیشتر از بارندگی ونزولات آسمانی است ودر زمینه محصولات مختلف کشاورزی وفرش و دامداری در زمره برترین های ایران است.
تاریخچه شهر ورامین
تمدن دشت ورامین را باید با تمدن سیالک کاشان و با شهر سوخته سیستان سنجیدوحرکت وزندگی اجتماعی آن را باید در بند بند افسانه ها جست. هنری والسن ری باستان را با قسمتی از خرابه‌های آن با دشت ورامین قابل تطبیق می‌داند. و در کتاب ومرات البلدان، وارنا با قلعه ایرج منطبق شده است در کتاب وندیداد فصل سیر و مهاجرت گروهی از ایرانیان آریایی که پیرامون ری ساکن شده اند نام راکا و وارنا را می آورد که شباهتی با ری و ورامین دارد.
پرونده‌ها:
- تهران؛ شهر سربالایی‌ها و سرپایینی‌ها / ۱۰۵ سال بعد از کاشف‌السلطنه / صدای پای آب درگوش تهران قدیم / تهران در رویا و واقعیت / حکایت طلای سیاه و بلدیه‌چی‌های تهران / نخستین گام در مدیریت جمعی شهر / باغ سپهسالار و مروی، اوراق کنده شده تاریخ / عبرت‌ها و پندهای تاریخی تهران / تهران در رویا و واقعیت / تهران؛ شهر بی‌شباهت! / آشفته نه باکیفیت / صدای پای آب درگوش تهران قدیم / شهری غریبه با انسان / علت کاستی تعلق خاطر زادبومی در پایتخت / پایتختی بازمانده از کینه قجری / وقتی دیوار تاریخ می شکند / از ده نارمق تا آینده نارمک / پایانی بر تشنگی شهر / کافه‌هایی که در شهر روییدند / اولین عکاس‌خانه عمومی / شستشوی لباس در کنار جوی خیابان ها / سیمای جذاب یک روح مرده / رؤیای یک آغاز دوباره / طهران در آشوب / یادگار فراموش شده / باغ سپهسالار و مروی، اوراق کنده شده تاریخ / ...و تنگستن شهر را روشن کرد / از «لاری» تا «ون» / امین حضور باید طهران را پاکیزه کند / خراشی بر چهره شهر / تهران؛ رویای بی پاسخ ۲۰۰ ساله / تهران؛ بهشت سرگشته و امیدوار / شهر زنده تر از همیشه / هیولای خفته در دامان البرز / عبرت‌ها و پندهای تاریخی تهران / از کوچه‌های خاکی تا بزرگراه‌ها / ۷۰ سال مدیریت شهری تهران / تهران ۱۴۰۰ / حکایت طلای سیاه و بلدیه‌چی‌های تهران / قانونی برای شوفرها و اتول‌ها / اولین شهرداری تهران / اولین قوانین شهرداری / طهران تا تهران؛ فاصله از کجا تا کجا / تهران؛ شهر تاریخ و تمدن
دکتر فریدون جنیدی که از پژوهشگران معاصر کشور محسوب می‌شود در کتاب سیر و مهاجرت آریائی‌ها درباره وارنا (ورامین) بحث گسترده ای دارد. وجود روستاهای پیرامون ورامین با نامهایی مثل دهوین ده ماسین و قلعه سین تاریخ تمدن ورامین را تا دورترین سده‌های بیش از تاریخ مدون کشورمان می‌برد.
وجود قلعه هایی مثل نارین قلعه، قلعه ایرج وعمر تاریخ این شهر را تاقبل از اسلام می‌برد به استناد وندیداد ورامین چهار دهمین کشوری است که اهورا مزدا آفریده است. قلعه ایرج براین ادعا گواه است. بسیاری از پژوهشگران رغه رگا و ورنه را که در اوستا آمده با ری و ورامین منطبق دانسته اند.
مراکز دیدنی:
- برج علاء الدوله، آب‌انبار علی‌آباد، آب‌انبار حصارگلی، یخچال‌حصار کوچک، یخچال‌علی‌آباد، آب‌انبار دیر گچین، قلعه ایرج، تپه شغالی، پل‌باقرآباد، پل فیلستان، کاروانسرای دیرگچین، عاردق کشکولی یا زندان افغان
اماکن مذهبی:
- شاه حسین، امامزاده یحیی، کوکب الدین، امامزاده جعفر، امامزاده زین‌العابدین، امامزاده عبدالله
دماوند
در کتیبه شاپور و کتیبه پایکولی از زمان نرسی (۲۹۳ - ۳۰۲ م) از ساتراپ های دماوند نام برده شده است. چند دهه قبل نزدیک شهر دماوند دو ظرف سفالین قرمز رنگ بدون پایه به طور اتفاقی به دست آمد، قسمتی از ظرف به شکل سر گوزن بود و نیز در همین مکان دو سکه از فرهاد دوم ( ۱۳۸ پ. م) و مهرداد دوم ( ۸۸ - ۱۲۳ پ. م) اشکانی کشف شد.
همچنین روی یک مهر ساسانی که در دماوند کشف شد، نام دمباوند حک شده است. این مهر اکنون در موزه کلکته نگه داری می شود. درمتون اسلامی نیز نام این محل به صورت دنباوند آمده است. شاهنامه فردوسی را می توان در شمار اسناد قدیمی که از دماوند نام برده است، به شمار آورد.
فردوسی بارها از این شهر در شاهنامه نام برده و کوه دماوند را آشیانه سیمرغ، آموزنده زال پدر رستم دانسته است. دماوند در سال ۳۰ ه. ق در زمان خلافت عثمان به دست مسلمانان فتح شد.
این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و رودهن و ۵ دهستان و همچنین شهرهای دماوند، رودهن، کیلان و آب سرد است. شهرستان دماوند کوهستانی است و در بخش جنوبی آن ناهمواری‌ها، کمتر از بخش شمالی شهرستان است.
مراکز مذهبی و دیدنی:
- امامزاده سلطان مطهر، امامزاده عبدالله، بقعه سید گته‌میر، مقبره شیخ شبلی، مسجدجامع دماوند، مسجد جمعه سلجوقی، برج شبلی، دژ گل خندان، پل جاجرود
جاذبه‌های طبیعی:
- چشمه تیزآب، چشمه قلعه دختر، چشمه آب‌علی هراز، چشمه البرز- آب علی، آبشار لار، آبشار شکر آب، غار رود افشان، غاز گل زرد، منطقه حفاظت شده لار، دریاچه تارو ممج، دریاچه سد لتیان
رباط کریم
این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و گلستان و پنج دهستان و نقاط شهری آن رباط کریم، نسیم شهر و گلستان است. کاروانسرای فتحعلی شاهی رباط‌کریم که در مسیر جاده تهران- ساوه قرار گرفته یکی از جاذبه‌های دیدنی این شهر محسوب می‌شود که به سبک دو ایوانی است. ورودی کاروانسرا از ایوان غربی است. ایوان شرقی به عنوان شاه‌نشین کاربرد داشت.
این کاروانسرا دارای یک حیاط مرکزی با اتاق‌هایی ایوان‌دار است که دور تا دور این حیاط احداث شده‌اند. در پشت اتاق‌ها سالن‌های طولانی به عنوان بارانداز تعبیه شده که دسترسی به آنها از طریق ورودی‌هایی که چهار کنج حیاط قرار دارد، میسر است مصالح به کار رفته در این بنا سنگ، آجر، ملات گل و گچ است و تنها تزئینات کاروانسرا آجرکاری است کاروانسرای رباط‌کریم دارای دو کتیبه است که روی یکی از آنها تاریخ ۱۲۴۰ هـ. ق و بانی بنا به نام آقا کمال حک شده است.
ری
شهرستان ری از شمال به تهران و اسلامشهر، از شرق به ورامین و پاکدشت، از غرب به استان مرکزی و رباط کریم و از جنوب به استان قم محدود می گردد. و شهر کهن ری که اکنون بازمانده های اندکی از انبوه آثار تاریخی آن در میان ساخت و ساز های پنهان و مهجور مانده، امروزه به عنوان یکی از مناطق ۲۲ گانه شهری در جنوب شرقی تهران قرار دارد.
این جزء کوچک و مهجور جنوبی پایتخت، آن ری کهنی نیست که در تاریخ می شناسیم چرا که ری کهن علیرغم تغییر ماهیت خود در میان انبوه ساخت و سازهای امروزی از نظر قدمت همزمان با بابل و نینوا و از نظر اهمیت از شهرهای بزرگ دوران ماد، هخامنشی و اشکانی بشمار می‌رود و از نظر عظمت در سده های نخستین اسلام، از مهمترین بلاد بشمار می‌آمده و در دوره های مختلف تاریخی پایتخت ایران عزیز بوده است.
تاریخ دقیقی از احداث این شهر در دست نیست، اما آنچه مسلم است و حفاری های علمی و یافته‌های باستانشناسی آنرا تایید می‌نماید، وجود آثاری منجمله ظروف سفالی از هزاره چهارم پیش از میلاد در این منطقه است که اولین بار طی سالهای ۱۹۳۵ تا ۱۹۳۸ میلادی توسط هیات باستانشناسی آمریکایی به سرپرستی دکتر اریک اشمیت یافت شدند.
در شمال شهر ری و از میان صخره ای طبیعی، چشمه ای می‌جوشد که باید آنرا از عوامل مهم شکل گیری تمدن ۶۰۰۰ ساله این منطقه دانست. این چشمه که بنام چشمه علی معروف است، شاهد و ناظر بر بسیاری از حوادث و راز و رمزها بوده است. در کنار این چشمه تاریخی، شاهد محوطه ای تاریخی و باستانی هستیم و چنانکه یاد شد واجد آثاری از هزاره چهارم پیش از میلاد است و به گفته دکتر اشمیت، تمدن چشمه علی با لایه اول تپه حصار دامغان قابل مقایسه می باشد.
مراکز مذهبی:
- آستانه حضرت عبدالعظیم (ع)، بقعه بی‌بی شهربانو، بقعه جوانمرد قصاب، ابن بابویه، امامزاده هادی، بقعه بی بی زبیده، بقعه ابوالحسن، بقعه شیخ صدوق، بقعه عباس و ابراهیم، بقعه عین و غین، بقعه عقیل‌وهادی، کلیسای تادیوس بارتوقیموس مقدس
جاذبه‌های دیدنی:
- برج نقارخانه، برج طغرل، زندان هارون، قلعه تبرک، قلعه گبری، دژ رشکان، تپه چشمه علی، تپه میل، قره تپه، بقایای شهر سلجوقی، تپه گبری، کاروانسرای عین‌الرشید، کاروانسرای قصر بهرام، استودان گبرها، چشمه‌علی، چشمه شور
شمیران
شمیران به معنای محل سرد است و به ناحیه کوهستانی شمال تهران نیز می‌گویند. در گذشته شمیران بخشی از ناحیه قصران بزرگ بوده است. قصران معرب کوهساران است و تمام دامنه های رشته کوه‌های البرز تا جنوب شهر ری را قصران می‌نامی‌دند.
امروزه بخشی از شمیران در تقسیم بندی های تهران بزرگ جزو منطقه یک شهرداری تهران بشمار می‌رود. شمیران قدمتی هزار ساله دارد و از نظر تاریخی با ری باستان در جنوب تهران پیوند دارد.
مراکز دیدنی
- کاخ نیاوران، کاخ سعدآباد، عمارت باغ فردوس، عمارت و باغ فرمانیه، سقاخانه حضرت ابوالفضل، عمارت کامران میرزا، مقبره خواجه احمد، مقبره خواجه موسی، مقبره سید میر سلیم، قصر ضحاک، قبر تاج الدی، قلعه دختر ضحاک، تپه کله قندی، تپه حصارک، آتشگاه قصران
جاذبه‌های طبیعی:
- توچال، پناهگاه پلنگ‌چال، پناهگاه شیرپلا، آبشار دوقلو، آبشاراسون، آبشار پسنگ، آبشار سوتک، آبشار منظریه، دریاچه سد لتیان
اماکن مذهبی:
- امامزاده صالح، امامزاده قاسم، بقعه سلطان، امامزاده ابوطالب، امامزاده اسماعیل زکریا، امامزاده سید محمد ولی، امامزاده عزیز، امامزاده علی اکبر، امامزاده مطیب، امامزاده معصوم صالح، مسجدامام حسن عسگری، تکیه نیاوران، گورستان ظهیرالدوله، گورستان قیطریه، گورستان زردشتیان
شهریار
این شهرستان دارای دو بخش و یازده دهستان‌است که یازده دهستان آن عبارتند از اسماعیل آباد، امامزاده ابوطالب، منجیل آباد، اخترآباد، بی بی سکینه، جوقین، رزکان، فردوس، قائم آباد، ملارد و مویز. نواحی شهری آن شامل شهریار، شهر قدس، ملارد، شاهد شهر، صبا شهر، صفا دشت، فردوسیه و وحیدیه است.
شهرستان شهریار با توجه به تنوع و کثرت آثار تاریخی فرهنگی در بین شهرستان های استان تهران از جایگاه مخصوص برخوردار است و آثار و تپه های فراوانی مربوط به هزاره های قبل را در خود جای داده است.
مراکز دیدنی:
- قلم غوزآباد، تپه جوقین، تپه مزلوت، تپه پا کلی، پل بادامک، کاروانسرای سنگی، تخت رستم، تخت کیکاووس، امامزاده ام‌کبری و ام‌صغری، بقعه شاهزاده سلمان، امامزاده بی بی سکینه، لوط پیامبر
فیروزکوه
این شهرستان در شرق استان قرار گرفته و دارای دو بخش مرکزی و ارجمند، پنج دهستان و تنها نقطه شهری آن فیروز کوه است، تمام مناطق این شهرستان کوهستانی است و ساکنانش‌از طریق کشاورزی و دامداری امرار معاش می کنند. این شهرستان دارای دریاچه‌ها و مناظر طبیعی بسیار زیبایی است که در راس همه آنها قله زیبای دماوند جای دارد.
مراکز دیدنی:
- حمام روستای درده، آهنین راه، پل سنگی گچسر، پل فیروزکوه، نقش برجسته تنگ واشی، نقش برجسته ناصرالدین شاه، آبشار شکرآب، چشمه قلعه دختر، غار ابنهون، غار بونیک، زیراب، دریاچه سد لار، دریاچه آهنگ، دریاچه زیاد، امامزاده عبدالله، امامزاده هاشم