ناگفته‌هاي او در مورد ساخت نمايشگاه آن هم در روزهاي تحريم، شنيدني است. حسيني از چگونگي تكميل سازه نمايشگاه مي‌گويد و اينكه يك كارخانه ماشين‌سازي اراك براي ساخت نمايشگاه در محل نمايشگاه بنا شد تا سازه‌هاي سنگين و فولادي نمايشگاه در محل ساخته شود. وي از استخراج سنگ خاصي در معدني در استان فارس مي‌گويد كه براي ساخت نمايشگاه به‌كار رفت. روايت او از ساخت سومين نمايشگاه بين‌المللي آسيا جذاب است و شنيدني كه در پي مي‌آيد.
- كار ساخت نمايشگاه چگونه آغاز شد؟
مشكلات ناشي از برگزاري نمايشگاه در داخل شهر تهران باعث شد كه فكر شكل‌گيري نمايشگاه جديدي در شوراي شهر و شهرداري تهران ايجاد شود. مكان‌يابي در واقع انجام شد و شهر آفتاب براي اين موضوع اختصاص يافت. در سال 89موضوع از سوي شهرداري تهران به معاونت فني و عمراني واگذار شد. البته قرار شد مسائل طراحي و اجرا به‌عهده معاونت و تأمين منابع به‌عهده سازمان سرمايه‌گذاري باشد. مسئول سازمان سرمايه‌گذاري در آن دوره آقاي ميراحمدي بودند كه جا دارد از ايشان تشكر كنم. بعد از ايشان هم آقاي ترك‌آبادي معاون ايشان مسئوليت سازمان را به‌عهده گرفتند كه ايشان هم تلاش بسيار زيادي كردند. شهردار تهران بر واگذاري ساخت نمايشگاه تهران به شركت يادمان سازه در سال 89تأكيد كرد. از آنجا كه يادمان سازه در كارهاي شاخص و خاص تجربه خوبي داشت پيش‌بيني بر اين بود كه بتواند كار ساخت نمايشگاه را با توجه به تجربه ساخت برج ميلاد به خوبي انجام دهد كه اينگونه هم شد. در آن زمان مسئوليت سازمان با مرحوم منصور تركان بود كه خيلي زحمت كشيدند و بعد از فوت ايشان كه خيلي دور از ذهن و ناباورانه بود، مهندس اسكندر قبول زحمت كردند.
- سازه بسيار مجلل و در عين حال پيچيده
سازه فلزي كه براي شهر آفتاب طراحي و اجرا شده كار بسيار سختي بود. 2سالن با دهانه 50متر در 2 طرف و يك سالن بزرگ با دهانه 80متر در وسط براي نمايشگاه طراحي شده‌بود. طراح نمايشگاه شهر آفتاب براي احداث سقف اين پروژه از تكنولوژي‌اي استفاده كرده كه در ساخت استاديوم لانه كبوتر شهر پكن به‌كار رفته است. در واقع اين سازه اتصالاتي داشت كه بايد سه‌بعدي طراحي و اجرا مي‌شد. براساس تحقيقاتي كه در آن دوره مهندس تركان انجام داد، 2 گروه بودند كه مي‌توانستند در ايران اين كار را انجام دهند؛ گروه اول شركت ماشين‌سازي اراك بود كه مي‌توانست اين كار را انجام دهد وگروه دوم هم عده‌اي بودند كه با ماشين‌سازي اراك در يك دوره‌اي كار مي‌كردند و بعدها از آن جدا شده بودند. در واقع اين 2گروه يك گروه بودند.
پروفيلي كه در آنجا بايد به‌كار گرفته مي‌شد پروفيلي عادي مورد استفاده در كشور نبود. نوع اتصالات و شكلشان فوق العاده پيچيده بود با دهانه 80متر. در گام اول براي احداث سازه فلزي ماشين‌سازي اراك انتخاب شد. 2پيمانكار ديگر هم كه يكي شركت آهاب براي احداث سازه‌هاي تاسيساتي و ديگري شركت كاشالوت هم براي ساخت خود ساختمان‌هاي اصلي نمايشگاه انتخاب شدند. مشاور معماري ما مهندسين مشاور نقش جهان پارس بود كه يك شركت آلماني با عنوان GMP را به‌عنوان مشاور خارجي در كنار خود داشت. شركت GMP يك شركت معتبر آلماني است كه به‌صورت تخصصي كار احداث نمايشگاه‌هاي مختلف جهان را انجام مي‌دهد. اتفاقا اين براي ما مهم بود چرا كه كار روي نمايشگاه شهر آفتاب براي ما تنها كاركردي ملي نداشت بلكه ما مي‌خواستيم نمايشگاهي فرامنطقه‌اي و حتي با ابعاد جهاني براي يك قرن آينده پايتخت بسازيم. در نتيجه وجود يك مشاور درجه يك بين‌المللي مي‌توانست خيلي به ما كمك كند. مشاور خارجي مي‌توانست نگاه بين‌المللي را برايمان در نمايشگاه به همراه آورد و مشاور داخلي نيز مي‌توانست معماري ايراني، اسلامي و بومي را وارد پروژه كند.
GMP جزو مشاوران برجسته‌اي است براي تأييد نمايشگاه. اين گروه مشاوران شكل گرفت و كار شروع شد. در ابتدا حجم قابل توجهي خاكبرداري داشتيم. ما نمايشگاه را در 2فاز تعريف كرديم كه در فاز اول سالن‌هاي اصلي نمايشگاه به بهره‌برداري مي‌رسيد. يعني همين تالار ملل و سالن‌هاي سه قلو.
ما از همان سال‌هايي كه كار را شروع كرديم، بحث فضاي سبز را پيش برديم. در نتيجه محور اصلي كار كه يك گودال باغچه است را آغاز كرديم. در معماري ايراني چند عنصر را در كنار هم مي‌بينيد. يك كوشك و آب و گياه است. در واقع آب و گياه طراوت و زندگي را به كوشك‌ها مي‌دهند. در نتيجه تلاش شد كه با تكيه بر همين عناصر محور گودال باغچه طراحي شود. نكته مهم‌تر اين بود كه نمايشگاه بين‌المللي در مجاورت مرقد مطهر حضرت امام (ره) در دست احداث بود. ما نمي‌خواستيم از نظر سازه‌اي و معماري كاري كنيم كه ناهماهنگي ايجاد بشود. معماري ايراني 3عنصر دارد. يك اقليم، دوم مردم، سوم هم تكنولوژي و دانش مهندسي است. هر كس كه اين سه عنصر را در معماري به‌كار ببرد، مي‌تواند معماري ايراني را به اجرا بگذارد. اين سه عنصر هماني هست كه در شمال كشور، باغ و باغچه در اطراف خانه قرار مي‌گيرد و سقف شيرواني در خانه‌ها به‌كار مي‌رود و در يزد و كاشان، خانه در باغ و باغچه و حوض را در بر مي‌گيرد و سقف تخت مي‌شود و بادگير هم در كنار خانه جاي مي‌گيرد. اين نشان‌دهنده شناخت اقليم و مردم است.
در شهر آفتاب تصور مي‌كنم معمار توانسته به خوبي از اين سه عنصر استفاده كند. اين سازه‌هايي كه در آنجا ساخته شده از نظر مهندسي خوب طراحي شده است. آنجا باغ و خاك زيادي دارد. بنابراين با طراحي گودال باغچه تلاش شده‌است تا فضاي امني براي بازديد‌كنندگان به‌وجود آورد و از مردم در برابر اقليم گرم و خشك و بادي كه در آنجا وجود دارد محافظت شود.
- مشكلات پيش رو در مراحل ساخت
متأسفانه مسئله‌اي در كشور وجود دارد كه اگر به آن دقت نكنيم آسيب زيادي به كشور وارد مي‌كند. موضوعي به اسم «زنجيره تأمين». ما معمولا توليدكننده و مصرف‌كننده را مي‌بينيم. مثال بارز اين اتفاق توليد كالاهاي كشاورزي و فروش آنها با قيمت كم توسط توليدكننده و خريد آن توسط مصرف‌كننده با قيمت بالاست.
لجستيك و پيش توليد از اساسي‌ترين اركان موفقيت در يك پروژه است. به‌عنوان مثال تجربه ما در جنگ بسيار خوب بود. هر گاه لجستيك ما خوب بود، به راحتي به پيروزي دست پيدا مي‌كرديم. هر وقت لجستيك ما كمي مشكل داشت، در عمليات‌ها با مشكل روبه‌رو مي‌شديم. اين مسئله در مسائل عمراني هم صدق مي‌كند. بايد در زمينه فعاليت‌هاي عمراني به مسئله «زنجيره تأمين» دقت شود.
- سنگهاي معدن بكر شيراز در شهر آفتاب
در نمايشگاه آفتاب طراح نمايشگاه، از سنگهاي بزرگي در طراحي اوليه استفاده كرد. در واقع طراح معتقد بود كه اين سنگ‌ها بايد بزرگ‌تر از حد معمول باشد. اين ديدگاه طراح هم درست بود چرا كه نمايشگاه جمعيت زيادي را ميزباني مي‌كند و بايد مقاومتش نيز بسيار بيشتر باشد.
در جريان احداث شهر آفتاب من متوجه شدم كه فهرستي از كشورهاي توليدكننده سنگهاي بزرگ تهيه شده و بحث در مورد تأمين سنگ‌ها از خارج از كشور است. طبيعي است كه من خيلي ناراحت شدم. البته من به همكارانم حق مي‌دادم. دليل‌اش اين بود كه در داخل كشور، توليدكننده چنين حجم سنگ و با اين ابعاد وجود نداشت. اين در حالي است كه كشور ما يكي از بزرگ‌ترين صادر‌كنندگان سنگ در جهان است. سنگ ما به‌صورت فله به كشورهاي ايتاليا و چين صادر مي‌شود و آنجا پس از فرآوري با نام ايتاليا به فروش مي‌رسد. اين توليد و فرآوري و تأمين آن يكي از مسائل اساسي است. من اصرار كردم حتي يك متر سنگ نبايد وارد شود. مسلما اگر مناقصه مي‌گذاشتيم چين برنده مي‌شد و سنگ فله را از ما مي‌خريد و پس از فرآوري به چند برابر قيمت به ما مي‌فروخت. پيش‌بيني بر اين بود اگر بخواهيم سنگ مورد نياز را از داخل تأمين كنيم، با مشكلاتي نظير تأخير و كيفيت روبه‌رو خواهيم بود. طراح هم اصرار مي‌كرد كه حتما همان سنگ خاص با همان مشخصات تهيه و كار شود. با اصرار من، دوستان سرانجام قانع شدند كه مي‌توانند از داخل سنگ تأمين كنند. بنابراين پس از جست‌وجوهاي زياد، يك معدن بكر و بهره‌برداري نشده در شيراز پيدا شد كه تمام ويژگي سنگهاي مورد نياز نمايشگاه را داشت. الان بخشي از سنگ‌هايي كه در كف و بدنه استفاده شده‌است همان سنگ‌هايي است كه از آن معدن استخراج كرديم.
- استقرار ماشين‌سازي اراك در محل پروژه
ما براي احداث شهر آفتاب يك پيش توليد انجام داديم. در ابتدا نقشه‌هاي سه بعدي تهيه و به مشاور خارجي ارائه شد و پس از تأييد آنها كار آغاز شد. در ابتدا نمونه‌هاي اوليه از سازه‌هاي مورد نياز به‌صورت آزمايشي توسط ماشين‌سازي اراك توليد شد. پس از اتصالات و تأييد نهايي كار توليد انبوه آغاز شد. كار اصلي اما وقتي اتفاق افتاد كه بسياري از سازه‌هايي كه در نمايشگاه بايد مورد استفاده قرار مي‌گرفت را بايد در محل مي‌ساختيم. برخي از قطعات در ماشين‌سازي اراك ساخته و به محل نمايشگاه منتقل شد اما براي برخي سازه‌ها به‌دليل حجم و وزن امكان ساخت در اراك و انتقال به محل نمايشگاه وجود نداشت. بنابراين ماشين‌سازي اراك يك كارگاه بزرگ در محل نمايشگاه آفتاب تجهيز كرد تا قطعات بزرگ را در آنجا توليد كند. در واقع مي‌توان گفت كه براي ساخت نمايشگاه، ماشين‌سازي اراك، يك ماشين‌سازي اراك ديگري در كنار نمايشگاه ساخت تا بتواند قطعات مورد نياز را در آنجا توليد كند. نصب اين قطعات هم براي خود داستاني تازه بود. ما براي نصب اين سازه‌هاي بسيار سنگين بايد از جرثقيل‌هاي خاصي استفاده مي‌كرديم. دركنار اين موضوع با توجه به اقليم منطقه و تأثير آن بر جوشكاري‌هاي سازه بايد تدابيري تازه اتخاذ مي‌كرديم. جوشي هم كه انجام مي‌شد جوش ويژه بود چرا كه فولاد به‌كار رفته در آن هم ويژه بود. بنابراين همه اين اتفاقات را با مديريت پيش برديم و الان هم از كيفيت كار بسيار راضي هستيم.
- تجارب تازه
يك نكته بسيار جالب هم هماهنگي 2پيمانكار بود. سازه سقف روي ديواره‌هايي قرار گرفته كه كار روي هر يك از اين دو سازه به‌عهده يك پيمانكار بود. ديوارها را يك پيمانكار انجام مي‌داد و سقف را يك پيمانكار ديگر. هر كدام از اينها اگر يك ميلي‌متر در كار اشتباه مي‌كردند، كل پروژه به مشكل بر مي‌خورد. در واقع شهر آفتاب نقطه بسيار مهمي براي همكاري و همراهي پيمانكارها با هم بود. البته مديريت مهندس تركان در اين مسئله بسيار نقش داشت.
- شهر آفتاب چيست؟
نمايشگاه بين‌المللي جزئي از شهر آفتاب است. كاركرد اين شهر بيشتر تفريحي، خدماتي و فرهنگي است. 2دانشگاه شاهد و يادگار امام در بخش فرهنگي جاي دارد. شبكه حمل‌ونقل آن به‌تدريج بايد كامل شود. در زون ديگر آن احداث يك بيمارستان بسيار بزرگ درنظر گرفته شده است چرا كه هر شهري به لحاظ ايمني نياز به اين دارد كه در ورودي‌هايش حتما يك بيمارستان بزرگ داشته باشد چرا كه اگر خداي ناكرده زلزله در تهران رخ دهد و بيمارستان‌هاي داخل شهر امكان فعاليت نداشته باشند، خدمات رساني در مبادي ورودي و خروجي شهر براي شهروندان ادامه يابد. بنابراين يك بيمارستان بزرگ نيز در شهر آفتاب در آينده ديده شده است. حتي برخي نيازهاي اقتصادي هم ديده شده است.
- تاريخچه
نمايشگاه بين‌المللي تهران كه در مجاورت بزرگراه چمران قرار گرفته، مدت‌هاست عملكرد نمايشگاهي‌اش را از دست داده‌است. اگرچه روزگاري كه اين نمايشگاه احداث مي‌شد، خارج از شهر تهران جانمايي شده بود اما توسعه شهر تهران خيلي زود نمايشگاه بين‌المللي را وارد بافت شهري كرد و مشكلات مختلفي ازجمله مشكلات ترافيكي و زيستي گوناگوني به‌وجود آورد. به همين منظور اراده مديريت شهري تهران بر تغيير مكان نمايشگاه قرار گرفت. از اين‌رو شوراي اسلامي شهر تهران براي نخستين بار در 10مهرماه سال 79 مصوبه‌اي به تصويب رساند كه براساس آن شهرداري تهران ملزم شد تا طرحي براي انتقال نمايشگاه بين‌المللي تهيه كند.از سال 79تا سال 84، 3 شهردار بر مسند شهرداري تهران تكيه زدند اما در سال 84 بود كه مديريت شهري تهران 138هكتار از اراضي شهر آفتاب متعلق به آستان حرم حضرت امام را خريد. چند‌ماه از خريد اراضي شهر آفتاب نگذشته بود كه شوراي شهر تهران مجوز انجام و تكميل مطالعات و همچنين اجراي نمايشگاه بين‌المللي جديد شهر تهران را در اراضي شهر تهران صادر كرد. در مرداد‌ماه 1385 مطالعات طرح نمايشگاه بين‌المللي جديد شهر تهران توسط مهندسان مشاور داخلي با مشاور خارجي GMP آلمان صورت گرفت و همزمان شوراي شهر تهران نيز طرح نمايشگاه جديد را به تصويب رساند. براي نخستين بار در دي‌ماه سال 85 كلنگ ساخت نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب با حضور شهردار و رئيس شوراي شهر و توليت آستان مطهر حضرت امام به زمين زده شد اما تا سال 89 فعاليت اجرايي خاصي صورت نگرفت. عدم‌وجود منابع مالي كافي از يك سو و آغاز تحريم‌هاي ظالمانه، دليل عمده عدم‌آغاز فعاليت اجرايي بود؛ اگرچه در آن روزها شهرداري تهران چندين پروژه بزرگ ديگر را در بخش‌هاي مختلفي از شهر تهران در دست اجرا داشت. پس از گذشت 4سال شركت يادمان سازه كه متولي ساخت برج ميلاد بود با تجربه زياد در احداث بناهاي بزرگ به‌عنوان مدير طرح نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب معرفي شد. كار عمليات اجرايي احداث نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب به‌صورت جدي از شهريور‌ماه سال 90 آغاز شد؛ روزهايي كه تحريم‌هاي ظالمانه عليه كشورمان به اوج رسيده بود. از اين‌رو كار احداث نمايشگاه با كندي ادامه يافت.
- افق طرح
كار احداث نمايشگاه طي 2فاز انجام مي‌شود. در فاز دوم و در افق طرح پاركينگ‌هاي طبقاتي و مجموعه اقامتي و هتل به اجرا درخواهد آمد. در افق طرح اينگونه پيش‌بيني شده است كه كساني كه با وسيله شخصي وارد مجموعه مي‌شوند، به پاركينگ‌ها مي‌روند. آنها براي ورود به نمايشگاه وارد مسير چهارباغ نمي‌شوند بلكه مسيري ديگر براي آنها درنظر گرفته شده است. محور باغ ايراني يا همان گودال باغچه كه محوري است موازي چهارباغ كه طول كمتري نسبت به چهارباغ دارد. اين محور داراي يك و نيم كيلومتر طول بوده و براي دسترسي بازديد‌كنندگان و هدايت آنها به سالن ملل 2 سطح سواره و پياده به‌صورت تفكيك شده درنظر گرفته شده است. عرض اين محور نيز 70متر است. عملكرد محور باغ ايراني و محور چهارباغ شباهت بسياري به هم دارند و مردم را در طول مجموعه جابه‌جا مي‌كنند. براي بازديد كنندگاني كه با وسايل شخصي به نمايشگاه خواهند آمد و براساس مطالعات، تقريبا 35درصد از بازديد‌كنندگان را تشكيل خواهند داد، محور باغ ايراني (گودال باغچه) پيش‌بيني شده است.
- تكميل زيرساخت‌ها
احداث نمايشگاه به‌دليل وسعت كار و همچنين منابع مالي گسترده، يك پروژه بسيار بزرگ بود. از اين‌رو در مرحله اجرا اين پروژه بزرگ فازبندي شد. براساس طرح اوليه نمايشگاه شهر آفتاب مي‌بايست 120هزار مترمربع فضاي سرپوشيده نمايشگاهي و 30هزار مترمربع فضاي روباز نمايشگاهي مي‌داشت اما در فاز اول سالن‌هاي سه‌قلو، تالار ملل، مجموعه ساختمان اداري و 2 محور چهارباغ و گودال باغچه و دسترسي‌ها و ايستگاه مترو به اجرا درآمد. در كنار ساخت فضاهاي اصلي نمايشگاهي، كل امكانات زيرساختي طرح نيز اجرا شده است چرا كه در محدوده فاز اول اجرايي كه به بهره‌برداري هم رسيده است، امكان احداث زيرساخت‌ها وجود نخواهد داشت. از اين‌رو ترجيح داده شد در گام اول كل تاسيسات زيرساختي كه براي افق طرح مورد نظر است احداث شود. به‌عنوان مثال 5. 2 كيلومتر تونل‌هاي 3متر در 3متر احداث شد. يا دسترسي‌هاي نمايشگاه و رينگ دور و بسياري از امكانات به اجرا درآمد تا كارايي لازم را داشته باشد.
- آبروي شهر تهران
در هر كشوري 3بناي مهم وجود دارد؛ فرودگاه، نمايشگاه و بناي شاخص هر شهر. جلوه بيروني و نخستين مظهر هر شهر فرودگاه آن است چرا كه هر مهمان خارجي كه وارد مي‌شود، نخستين سازه‌اي كه مي‌بيند، فرودگاه آن است. دومين بناي شاخص، مجموعه نمايشگاهي است كه مورد بازديد بسياري از خارجي‌ها و مهمانان بين‌المللي است، سومين بناي هر شهر، بناي شاخص يا بناي يادماني آن است كه مورد بازديد مهمانان خارجي قرار مي‌گيرد.اين 3بناي مهم مي‌تواند بيانگر سبك زندگي و تمدني هر شهر باشد. در تهران، فرودگاه امام وجود دارد. دومين فضاي پربازديد نمايشگاه شهر آفتاب خواهد بود كه بيشترين بازديد كننده شهر تهران را در آينده خواهد شد. سومين بناي تهران هم برج ميلاد به‌عنوان يك بناي شاخص و يادماني است كه مي‌تواند ميزبان مهمانان خارجي باشد. ما تا به امروز 2 بناي فرودگاه امام و برج ميلاد را داشتيم اما تا قبل از بهره‌برداري از نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب، بناي نمايشگاهي مناسبي نداشتيم كه با بهره‌برداري از نمايشگاه شهر آفتاب اين كمبود نيز رفع و اين بناي فاخر ساخته شد.
- سومين نمايشگاه بزرگ آسيا
شركت GMP آلمان، يكي از معتبرترين شركت‌هايي است كه به‌صورت ويژه كار احداث مجموعه‌هاي نمايشگاهي را در سراسر جهان در دست دارد. اين شركت نمايشگاه شهر آفتاب را براي برگزاري مناسبت‌هاي بين‌المللي در سطح غرب آسيا و با معيارهاي جهاني طراحي كرده‌است. با تاييد اين شركت نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب مي‌تواند عضو مجمع جهاني نمايشگاه‌هاي بين‌المللي شود.نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب به‌دليل وسعت 120هزار مترمربعي سومين مجموعه نمايشگاهي آسياست. نمايشگاه بين‌المللي شهر آفتاب بعد از نمايشگاه گوانجوي چين و نمايشگاه بزرگ توكيو سومين نمايشگاه آسيا عنوان گرفته است. اين مجموعه به‌عنوان مركز جديد تجاري و فرهنگي كشور قلمداد مي‌شود چرا كه از موقعيت خاص جغرافيايي برخوردار بوده و در مجاورت حرم امام خميني (ره) قرار گرفته و به‌دليل نزديكي به فرودگاه امام و راه‌هاي دسترسي مي‌تواند نقطه مطلوبي در فعاليت‌هاي تجاري و فرهنگي شهر تهران باشد.