روزنامه شرق نوشت: اگر در ادوار پیشین این مجلس، به‌ویژه تا مقطع خبرگان سوم، به‌ویژه ردصلاحیت روحانیون متعلق به جریان چپ خبرساز بوده است؛ از خبرگان چهارم موضوع رقابت‌های قبل از انتخابات به میان مردم کشیده شد و در خبرگان پنجم که هفتم اسفند سال گذشته برگزار شد، این موضوع به اوج خود رسید. اکنون، ریاست این مجلس در کانون توجه قرار گرفته است؛ موضوعی که قرار است روز سه‌شنبه بعد از تشکیل هیأت‌رئیسه سنی، بحث و بررسی شده و هیأت‌رئیسه دائم و اعضای آن انتخاب شوند.
- گزینه‌های ریاست
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که در رأس فهرست خبرگان مردم به عنوان نفر اول تهران جایگاه خود را در این مجلس تثبیت کرد، یکی از مهم‌ترین گزینه‌های ریاست به شمار می‌رود؛ گرچه خود چندی پیش در گفت‌وگو با سایت آفتاب اعلام کرده بود که فعلا قصد کاندیداتوری ندارد. آیت‌الله هاشم‌زاده‌هریسی هم گفته بود که نظر هاشمی‌رفسنجانی به ورود آیت‌الله امینی به عرصه رقابت است؛ بنابراین به نظر می‌رسید که تا قبل از روز چهارم خرداد رقابت بین نماینده آیت‌الله هاشمی و احتمالا آیت‌الله احمد جنتی باشد؛ احتمالی که حجت‌الاسلام حسین ابراهیمی، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران آن را در گفت‌وگو با انتخاب رد کرد و نام گزینه‌های جدیدی را برای ریاست خبرگان مطرح کرد.
او اعلام کرد: «آنچه دراین‌باره شنیده‌ام، این است که آیت‌الله شاهرودی، آیت‌الله موحدی‌کرمانی، آیت‌الله امینی، آیت‌الله جنتی، آیت‌الله مؤمن و همچنین آیت‌الله هاشمی برای ریاست مطرح هستند؛ بااین‌حال، خود آقای هاشمی گفتند من برای ریاست مجلس خبرگان کاندیدا نمی‌شوم».او افزود: «آقای جنتی همه صلاحیت‌های لازم را دارند؛ ولی خودشان قبول نمی‌کنند. خیلی‌ها رفتند سراغشان و صحبت کردند؛ ولی قبول نکردند. آقای جنتی مستقل است. هرکس نسبت به آقای جنتی بگوید اطرافیانی دارد که به او خط می‌دهند، واقعا اشتباه بزرگی می‌کند. «آیت‌الله جنتی شدن» کار هرکسی نیست».
- جنتی نامزد می‌شود یا نمی‌شود؟
اما نامزدشدن یا نشدن آیت‌الله جنتی برای ریاست خبرگان، محل بحث خبرگزاری‌ها و سایت‌های همسوی اصولگرایان بود. جنتی به عنوان نفر شانزدهم از تهران توانست به حضور متوالی خود در خبرگان تداوم ببخشد و گمان آن می‌رود که یکی از نامزدهای جدی برای ریاست مجلس خبرگان باشد. ابراهیمی این احتمال را در حالی رد کرد که سایت رسا، پوشش‌دهنده اخبار حوزه علمیه قم، در واکنشی اعلام کرد که اتفاقا آیت‌الله احمد جنتی بنای نامزدی برای ریاست خبرگان را دارد و درخواست‌ها دراین‌باره را پذیرفته است. رسا این خبر را به نقل از منبع آگاهی نوشته که نامی از آن نبرده است.در خبر مربوط به رسا دراین‌باره چنین آمده است: «درحالی‌که برخی از جریان‌های سیاسی با انتشار شایعات و خبرسازی‌های مغرضانه درصدد ایجاد اختلاف بین نیروها و جریان انقلابی خبرگان هستند، یک منبع آگاه در گفت‌وگو با رسا به این موضوع واکنش نشان داد و از قطعی‌بودن کاندیداتوری آیت‌الله جنتی برای ریاست مجلس خبرگان در دوره پنجم خبر داد. این منبع آگاه صحبت‌های مطرح‌شده افرادی که مسئولیتی هم در مجلس خبرگان ندارند، مبنی بر تمایل‌نداشتن آیت‌الله جنتی به کاندیداتوری برای ریاست مجلس خبرگان رهبری را تکذیب کرد».در ادامه این خبر آمده است: «نیروهای انقلابی خبرگان پنجم به شکل یکپارچه از آیت‌الله جنتی حمایت می‌کنند و باوجود اظهارنظرهای غیرمسئولانه برخی افراد درباره ریاست آینده خبرگان، دبیر شورای نگهبان در پی درخواست‌های صریح و مکرر نامزد ریاست خواهد شد. از سوی دیگر شنیده‌های خبرنگار خبرگزاری رسا از منابع موثق حاکی است، آیت‌الله موحدی‌کرمانی و آیت‌الله مؤمن به دلیل کاندیداتوری آیت‌الله جنتی قطعا داوطلب ریاست خبرگان نخواهند شد».
- گزینه‌های محتمل
آیت‌الله موحدی‌کرمانی، دبیرکل جامعه روحانیت مبارز، از جمله افرادی است که از فهرست خبرگان مردم وارد مجلس شد؛ هرچند نام او در فهرست جامعتین، یعنی جامعه مدرسین و جامعه روحانیت مبارز هم به صورت اشتراکی وجود داشت. آیت‌الله محمد مؤمن هم که ازجمله فقهای شورای نگهبان به شمار می‌رود که از قم وارد خبرگان شد. از بین این دو موحدی‌کرمانی گزینه محتمل‌تری است. او به‌تازگی نشستی را در مجلس شورای اسلامی برای اصولگرایان راه‌یافته به مجلس شورای اسلامی تشکیل داده بود و در فعالیت‌های انتخاباتی هم در خبرگان و هم در مجلس شورا فعال ظاهر شده بود. حتی قرارگرفتن نام او در فهرست حمایت‌شده از سوی هاشمی هم با واکنش‌های متعددی همراه شد. علت آن هم اظهارنظرهای موحدی‌کرمانی به قرارگرفتن نامش در فهرست خبرگان مردم بود.
آیت‌الله ابراهیم امینی که یکی از مسن‌ترین چهره‌های خبرگان این دوره است و در هیأت‌رئیسه سنی هم جای خواهد گرفت، ازجمله گزینه‌هاست؛ فردی که نامش در فهرست خبرگان مردم قرار داشت. اگرچه ابراهیمی عضو جامعه روحانیت مبارز ابراز عقیده کرده که او به دلیل شرایط سنی نامزد نخواهد شد؛ اما خود او یا نزدیکانش دراین‌باره نظری را اعلام نکرده‌اند. بنابراین نمی‌توان حضور امینی را منتفی دانست. حجت‌الاسلام محمدتقی فاضل‌میبدی هم به انتخاب گفته است که «اگر آقای هاشمی و آقای امینی نیایند، فرد بعدی که می‌تواند تا اندازه‌ای جریان اعتدال را هدایت بکند، آقای امامی‌کاشانی است». نام آیت‌الله امامی کاشانی که از خطبای موقت نمازجمعه تهران هم به شمار می‌رود، در فهرست خبرگان مردم قرار داشت؛ بنابراین تا به اینجا به‌جز آیت‌الله احمد جنتی و مؤمن دیگر نامزدهایی که از آنها به عنوان گزینه‌های محتمل نام برده شده، در فهرست مورد حمایت هاشمی در دروه پنجم خبرگان حضور دارند. دوره‌ای که دو غایب برزگ دارد؛ یعنی آیت‌الله محمد یزدی و آیت‌الله مصباح‌یزدی، یکی رئیس جامعه مدرسین و خبرگان چهارم و دیگری عضو این تشکل حوزوی که پدر معنوی جریان پایداری هم به حساب می‌آید. در غیاب این چهره‌ها اما گزینه‌های محتمل دیگری هم هستند که نامی از آنها برده نشده است. ازجمله آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی، رئیس پیشین قوه قضائیه.
- گمانه‌زنی‌ها
به نظر می‌رسید که در این دوره از خبرگان، آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی در کنار آیت‌الله جنتی و هاشمی‌رفسنجانی از جدی‌ترین گزینه‌های رقابت باشند. به‌ویژه که در نبود آیت‌الله محمد یزدی، آن رودربایستی تاریخی درباره نامزدشدن دیگر چهره‌ها به نفع شیوخ خبرگان وجود ندارد؛ بنابراین چهره‌های بیشتری می‌توانند بخت خود را برای تکیه‌زدن بر رفیع‌ترین کرسی مجلس خبرگان امتحان کنند، اگر آیت‌الله احمد جنتی تصميمش عدم نامزدی باشد. در غیراین‌صورت، دیگر گزینه‌های حامی این جریان که خود را انقلابی معرفی می‌کنند؛ احتمالا از نامزدی به نفع جنتی انصراف خواهند داد.
- از ریاست سنتی تا ریاست رقابتی
خبرگان پنجم و پیش‌تر چهارم، از رقابتی‌ترین خبرگان‌های ادوار جمهوری اسلامی است. قبل از آن یعنی تا فوت مرحوم آیت‌الله مشکینی، همه مباحث مربوط به خبرگان به قبل از آن و مربوط به بحث تأیید صلاحیت‌ها بوده است. بعد از شکل‌گیری مجلس اما آیت‌الله مشکینی با رأی اجماعی و بدون آنکه رقیبی را در برابر خود ببیند، رئیس خبرگان بود. خبرگان چهارم اما این داستان را تغییر داد. در واقع در طول عمر مجالس خبرگان که از سال ٦١ تأسیس شده است، این مجلس چهار رئیس به خود دیده است که یک رئیس برای سه دوره کامل و یک سال و پنج ماه بوده است و سه رئیس دیگر آن تنها در همین خبرگان چهارم انتخاب شده‌اند. خبرگانی که به دلیل تلاش برای هم‌زمانی برگزاری انتخابات دوره پنجم با مجلس شورای اسلامی دهم، یک‌سال‌و اندی به تاریخ آن اضافه شد و عنوان طولانی‌ترین دوره خبرگان را هم از آنِ خود کرد.
آیت‌الله مشکینی، دبیرکل جامعه مدرسین و محققین حوزه علمیه قم رئیس سنتی خبرگان، یک سال بعد از شکل‌گیری خبرگان چهارم یعنی در سال ٨٦ درگذشت. با درگذشت آیت‌الله مشکینی، آن‌هم در مجلسی که مرحوم مهدوی‌کنی در آن غایب بود، از هاشمی‌رفسنجانی به عنوان عضوی از جامعه روحانیت مبارز و مهم‌ترین گزینه ریاست نام برده شد. هاشمی‌رفسنجانی در رقابت‌های خبرگان چهارم با حدود یک‌میلیون‌و ٦٠٠ هزار رأی، باز هم به عنوان نفر اول تهران به خبرگان راه یافته بود و جنتی نفر پنجم راه‌یافتگان بود. بعد از فوت آیت‌الله مشکینی، هاشمی جدی‌ترین گزینه ریاست بود و برای آنکه یک رقابت شکل بگیرد، احمد جنتی هم آمد تا بخت خود را بیازماید. او در سایه حمایت تشکل متبوع خود، یعنی جامعه مدرسین تصمیم گرفت وارد رقابت با هاشمی شود؛ یعنی یک نامزد از جامعه روحانیت و یک نامزد از جامعه مدرسین. در رقابت بین جامعتین، هاشمی‌رفسنجانی با ٤١رأی در برابر ٣٤رأی جنتی توانست پیروزی خود را تثبیت کند.
ورود آیت‌الله مهدوی‌کنی
هاشمی در حالی بر کرسی ریاست تکیه زده بود که باید جایگزین مرحوم مشکینی در انتخابات میان‌دوره‌ای خبرگان تهران برگزیده می‌شد. مرحوم مهدوی‌کنی خود را برای این مهم آماده کرد. آن هم در زمانی که موقعیت جسمانی مناسبی نداشت. بااین‌حال نامزد میان‌دوره‌ای انتخابات خبرگان تهران شد و توانست رأی بیاورد. تنها انتخاباتی که مهدوی‌کنی خود را در آن نامزد کرده بود، همان انتخابات بود. سه سال از عمر خبرگان چهارم گذشته بود که انتخابات هیأت‌رئیسه و رئیس آن باز هم در کانون توجهات قرار گرفت.
حالا علاوه بر هاشمی‌رفسنجانی، مهدونی‌کنی هم ازجمله گزینه‌های جدی ریاست این مجلس به شمار می‌رفت. مهدوی‌کنی که در انتخابات میان‌دوره‌ای سال ٨٦ وارد مجلس شده بود در انتخابات سال ٨٩، یعنی یکی از سال‌های حساس تاریخ جمهوری اسلامی در انتخابات داخلی این مجلس حضور پیدا کرد. حضور او که قطعی شد، هاشمی‌رفسنجانی از رقابت صرف‌نظر کرد و این‌بار هم ریاست به شکل سنتی و بدون‌رقیب به دبیرکل فقید جامعه روحانیت مبارز رسید؛ با ٦٣ رأی.
مهدوی‌کنی پس از انتخاب به عنوان رئیس مجلس خبرگان تعبیر جالبی به کار برد و گفت: «آقای هاشمی ریاست مجلس خبرگان را به من تفویض کردند»؛ چراکه هاشمی از قبل اعلام کرده بود در صورت نامزدی مهدوی‌کنی از رقابت با او صرف‌نظر خواهد کرد. مهدوی‌کنی بااین‌حال به دلیل بیماری و کهولت سن اغلب در جلسات حضور نداشت و نایب او یعنی هاشمی‌شاهرودی اداره جلسات را بر عهده می‌گرفت.
- آخرین رقابت در خبرگان چهارم
آیت‌الله مهدوی‌کنی در سال ٩٣ فوت کرد. با فوت آیت‌الله مهدوی‌کنی که ریاستش بر خبرگان از جنس ریاست مشکینی بود، بازار رقابت برای جایگاه ریاست در خبرگان بار دیگر داغ شد. در این دوره از رقابت‌ها تمام گزینه‌های محتمل از پرده بیرون آمدند. از هاشمی‌رفسنجانی گرفته تا هاشمی‌شاهرودی، محمد مؤمن و بالاخره آیت‌الله یزدی. رقابت بین چهار نامزد انجام و محمد یزدی پیروز شد. این در حالی بود که تا زمان برگزاری انتخابات مربوط به ریاست، ظن کسی به یزدی نمی‌رسید. همه اخبار روزهای قبل و پیش‌بینی‌ها از رقابت احتمالی دو هاشمی خبر می‌داد. اما بازی طور دیگری پیش رفت.
پیش‌تر، البته نام‌های دیگری چون احمد جنتی و آیت‌الله مصباح‌یزدی را هم به عنوان نامزدهای احتمالی معرفی کرده بودند؛ این را آیت‌الله موحدی‌کرمانی گفته بود. مصباح و جنتی نیامدند. هاشمی‌شاهرودی، جدی‌ترین گزینه‌ای که از او برای رقابت با هاشمی‌رفسنجانی نام برده می‌شد، در همان دور اول انصراف داد.
بعد از آن هاشمی‌رفسنجانی اعلام کاندیداتوری کرد. با این اعلام آیت‌الله‌یزدی و محمد مؤمن (نماینده قم در خبرگان و از اعضای شورای نگهبان) هم اعلام کردند، می‌خواهند به صف رقابت بپیوندند و بر همه پیش‌بینی‌ها خط بطلان کشیدند. با این‌حال هیچ‌یک از این سه‌گزینه نتوانستند اکثریت آرا را به دست آورند. از مجموع ٧٣ نفر حاضر در مجلس، ٣٥ نفر به یزدی، ٢٥ نفر به هاشمی‌رفسنجانی و ١٣ نفر به مؤمن رأی دادند. به‌این‌ترتیب یزدی و هاشمی‌رفسنجانی رقیب جدی یکدیگر شدند تا تکلیف ریاست آنها در دور دوم مشخص شود. یزدی در این مرحله توانست ٤٧ رأی را از آن خود کند و هاشمی ٢٤ رأی را کسب کرد. از میان ٧٣ رأی که دو رأی آن هم باطله محسوب شده است، یزدی پیروز این رقابت پیش‌بینی‌نشده، شد.
- رویارویی یزدی و هاشمی
یزدی و هاشمی‌رفسنجانی پیش‌تر یک‌بار دیگر، نه به‌عنوان رقیب بلکه در عرصه رسانه با هم مواجه شده بودند. ماجرا مربوط به سال ٨٨ است. سه روحانی یعنی محمد یزدی، سیدحمید روحانی و روح‌الله حسینیان در آن سال نسبت به مواضع هاشمی‌رفسنجانی درباره انتخابات پر‌سر‌و‌صدای آن سال انتقاداتی را مطرح کردند. هاشمی‌رفسنجانی اما در دیدار جمعی از روحانیون و وعاظ و در جواب جمعی از حضار که اجازه جواب به اظهارات آقایان یزدی و حسینیان و حمید روحانی را خواستند، گفته بود: «سال‌هاست که جواب من به آقای یزدی درخواست شفا برای ایشان است و ارسال سلام. متأسفانه ایشان بر اثر مشکلات جسمی گاهی دچار عصبانیت می‌شود و عجولانه اعلام‌نظر می‌کند. افرادی هم هستند که شهرت خویش را از راه اهانت به دیگران می‌خواهند که جواب این‌گونه افراد هم سکوت است و دعا برای هدایتشان».
- رئیس پنجم چه کسی است؟
خبرگان پنجم، چهارم خرداد تشکیل می‌شود،بدون حضور آیت‌الله محمد یزدی. هاشمی رفسنجانی اعلام کرده است که فعلا نمی‌خواهد گزینه ریاست مجلس باشد. در نامزدشدن جنتی هم هنوز تردید وجود دارد. اگر این دو نفر آخرین لحظه بنای حضور در رقابت‌ها را نداشته باشند، پرواضح است که رقابت بین نماینده‌های طرفین خواهد بود. از این‌سو، گزینه‌های احتمالی ابراهیم امینی و امامی‌کاشانی هستند و از آن‌سو، محمد مؤمن. درباره موحدی‌کرمانی به دلیل حضور در هر دو فهرست تا به اینجا نمی‌توان قضاوتی کرد، هرچند رأی‌آوردن او به‌دلیل قرارگرفتن نامش در فهرست خبرگان مردم بود. او دبیرکل جامعه روحانیت مبارز است که تعلق خاطر به جامعه مدرسین و رئیس و اعضای آن دارد.از دیگر گزینه‌ها که می‌توانند نمایندگی آیت‌الله جنتی را داشته باشند، می‌توان به محمد مؤمن اشاره کرد. مهم‌ترین گزینه محتمل نیز هاشمی‌شاهرودی است؛ گزینه در سایه همه رقابت‌های مربوط به ریاست خبرگان که نامی از او تا به این لحظه به چشم نخورده است. تا چهارم خرداد فرصتی زیادی باقی نمانده و پاسخ همه این اما و اگر‌ها به‌زودی روشن خواهد شد.