درحالی‌که جهان با همه‌گیری‌های ویروس‌های تب زرد و زیکا روبرو است، هر دو گردهمایی سران کشورهای قدرتمند گروه ۷ در ایسه - شیمای ژاپن و مجمع جهانی بهداشت در ژنو کنترل شیوع این بیماری‌ها را در صدر برنامه‌های خود قرار دادند.
اما کار بسیار بیشتری از بازسازماندهی‌های جزئی و وعده پرداخت پول لازم است تا سازمان جهانی بهداشت و ۱۹۴ کشور عضو آن را به وضعیت آمادگی کنترل این بیماری‌ها و همه‌گیری‌های آینده برساند. این سطح آمادگی نیاز با رهبری و اعتماد دوجانبه میان مؤسسات بهداشت عمومی، سران سیاسی و مردم کشورهایی شروع می‌شود که قرار است برای رسیدن به این هدف تلاش کنند. کار بزرگی که سازمان جهانی بهداشت به‌هیچ‌وجه در آن موفق نبوده است.
سازمان جهانی بهداشت به‌وسیله مجمع جهانی بهداشت اداره می‌شود که در حال حاضر هرسال در ژنو تشکیل جلسه می‌دهد تا درباره فهرستی طولانی از قطعنامه‌ها برای بهبودی بقا و بهداشت میلیاردها نفر بحث کند.
یک قطعنامه مهم که مجمع برای حدود چهار دهه است از آوردن به صحن جلسه برای بحث درباره آن یا رأی دادن به آن خودداری کرده است، درباره پول است- اینکه هر کشور در برآورد سالانه چقدر پول برای حمایت از سازمان جهانی بهداشت بپردازد.
این برآوردها که بر اساس تولید ناخالص داخلی (جی‌دی‌پی) و جمعیت کشورهاست، به‌طور منصفانه‌ای بیشترین بار مالی را بر ثروتمندترین کشورها می‌گذارد و ایالات‌متحده بیشترین سهم را در میان این کشورها دارد؛ اما از آنجایی این مجمع برای حدود چهار دهه حتی از بحث درباره افزایش میزان‌های برآوردهای سالانه خودداری کرده است، با در نظر گرفتن میزان تورم بودجه اصلی سازمان جهانی بهداشت در طول این سال‌ها نزول کرده است.
سال‌ها است که این نزول در بودجه اصلی سازمان جهانی بهداشت با مشارکت‌های به‌اصطلاح داوطلبانه- اعتبارهای خارج بودجه‌ای اهدایی کشورها و سازمان‌های ثروتمند جبران شده و میزان این جبران‌ها به ۷۵ درصد کل بودجه این سازمان رسیده است. در حال حاضر بنیاد خیریه ملیندا و بیل گیتس و دولت آمریکا حدود ۲۳ درصد مجموع بودجه اصلی و داوطلبانه سازمان جهانی بهداشت را می‌پردازند که در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ۴.۴ میلیارد دلار خواهد رسید.
کشورهای عضو مجمع مدت‌ها است که از نفوذ نامتناسب آمریکایی‌ها بر سازمان جهانی بهداشت شکایت داشته‌اند، اما از ایجاد سازوکارهای مالی برای این سازمان تا بار بودجه‌ای به‌طور گسترده‌تری میان کشورها توزیع شود، طفره رفته‌اند. مجمع در گردهمایی اخیرش در ژنو تلاش کرد دخالت آمریکا را در امور بهداشت جهانی محدود کند، اما درعین‌حال از بحث درباره هر سازوکار دیگری برای گردآوری میلیاردها دلار برای هزینه‌های یک‌ساله سازمان جهانی بهداشت خودداری کرد.
بدتر اینکه در دو سال گذشته، این مجمغ فرمولی جادویی را هم به این آمیزه افزوده است، به‌این‌ترتیب که به افزایش بودجه رأی داده است، اما بعد مارگرت چن، مدیرکل سازمان را مأمور کرده است تا به شکل نامعلومی این افزایش توافق شده بودجه را تأمین کند. این مجمع که در سال ۲۰۱۵ از ناتوانی‌های کارکردی سازمان جهانی بهداشت در همه‌گیری ابولا در غرب آفریقا بهت‌زده شده بود، ایجاد یک صندوق ویژه ۱۰۰ میلیون دلاری را برای مبارزه با شیوع بیماری‌ها تصویب کرد، اما یافتن این میلیون‌ها دلار را به چن واگذار کرد.
او توانست حدود ۳۰ درصد این پول را گردآورد و امیدوار است روزی به بقیه آن هم دست یابد. چن در اول فوریه امسال وضعیت اضطراری بین‌المللی بهداشت عمومی درباره بحران گسترش یابنده زیکا اعلام کرد و گفت ۲۵ میلیون دلار برای مبارزه با این بیماری منتقل‌شونده به‌وسیله پشه لازم است.
بازهم یک فرمول جادویی: هیچ اهداکننده‌ای برای تأمین پول واقعی برای بحران زیکا اقدامی نکرد، بنابراین چن ۳.۸ میلیون دلار را از صندوق ۱۰۰ میلیون دلاری همه‌گیری‌ها که هنوز بودجه آن تأمین نشده است به این منظور اختصاص داد.
حتی اگر چن توانسته بود میلیون‌ها دلار پول این صندوق را فراهم آورد، این میزان پول باید به شیوه‌ای معجزه‌آسا خرج می‌شد تا از پس هزینه‌های همه‌گیری‌های واقعی برآید. بر اساس گزارش بانک جهانی، این اهداکنندگان بودند که درنهایت ۷ میلیارد دلار مصرف‌شده برای با مقابله با افتضاح همه‌گیری ابولا در غرب آفریقا را فراهم آوردند و ۲.۸ میلیارد دلار از این مقدار از صندوق سایر بنگاه‌های وابسته به سازمان ملل تأمین شد.
این هفته، این مجمع بار دیگر فرمول جادویی دیگری را به این آمیزه افزود و برای ادغام شعبه‌های پاسخ به بحران، نظارت و شیوع‌های کوچک به‌صورت یک «برنامه اضطرارهای بهداشتی» واحد، بودجه سالانه‌ای معادل ۴۹۴ میلیون دلار تعیین کرد. گرچه اقدام ممکن است گامی به جلو به نظر برسد، اما ۱۶۰ میلیون دلار فرمول جادویی دیگری است که مجمع به چن اجازه داده است برود و بیابد.
تأمین جادویی بودجه در این روزهای پیشگیری و کنترل همه‌گیری‌ها در جاهای دیگر هم رواج یافته است. \
مجلس‌های نمایندگان و سنای آمریکا در پاسخ به درخواست کاخ سفید برای تخصیص ۱.۹ میلیارد دلار برای بودجه اضطراری زیکا فقط ۶۲۲ میلیون دلار به این امر اختصاص داد که هیچ مقداری از آن از منابع جدید تأمین نشده است: ۳۲۲ میلیون دلاران از بودجه قبلاً تعهد شده برای مقابله با ابولا و شناسایی جهانی بیماری‌ها و ۲۷۰ میلیون دلار بقیه از بودجه وزارت بهداشت و خدمات انسانی برداشت شده است که در حال حاضر برای لایحه مراقبت‌های بهداشتی ارزان یا Obamacare مصرف می‌شود.
منبع: Foreign Policy
ترجمه: علی ملائکه