راستي چرا روزه، اين فريضه الهي، با تمام سختي‌هايش، شيرين و خاطره‌انگيز است و مردمان را به استقبال مي‌طلبد؟ اميرمؤمنان(ع) تعبيري لطيف را درباره روزه به‌كار مي‌برند: روزه‌ماه رمضان چون سپري در برابر عذاب الهي است (خطبه109).
واژه سپر يك‌بار ديگر نيز در نهج‌البلاغه به‌كار رفته است و آن همراه با واژه تقواست. پس ميان روزه و خويشتن‌باني بايد همبستگي وجود داشته باشد و اين ارتباط را قرآن كريم در ميان مي‌نهد، آنجا كه مي‌فرمايد: اي اهل ايمان روزه برشما واجب شد... شايدكه متقي شويد (بقره/183). از ديگر ويژگي‌هاي برجسته روزه، دور‌بودن آن از رذيله ريا است. اين فريضه الهي به‌گونه‌اي است كه همراه با اخلاص است. پس 2ويژگي بزرگ پارسايي و اخلاص، عظمت اين عمل را نزد پروردگار نمايان مي‌سازد.
آدمي با روزه‌داري خود را در حصن و حصاري در برابر گناه قرار مي‌دهد و خيال گناه را در مسير ذهن نمي‌پرورد. روزه و شرايط ناشي از آن مي‌تواند لطافت فطري را در ضمير آدمي بيش از پيش برجسته و بيدار كند و آدمي را به‌سوي سرزمين تقوي و پارسايي رهنمون نمايد. سير صعودي آدمي به‌سوي ملكه تقوي، خشوع، خضوع و فروتني، او را در برابر درگاه باري افزون مي‌گرداند. خداوند بندگان مؤمن خود را با نماز و زكات و مجاهدت در ايام روزه‌داري حفظ مي‌كند تا اندامشان از گناه بيمه شود و چشم‌هاشان فروتني آموزد و جانشان خاكساري گيرد و دل‌هاشان خاشع شود و خودپسندي از آنان رخت بربندد و از سر فروتني در روزه، پرواري و شكم‌بارگي را فراموش كنند.
اما اگر آدمي در هنگامه روزه‌داري خود را وانپايد و نفس خويش را بر خويشتن مسلط يابد، نصيب او چيزي جز تشنگي و گرسنگي نخواهدبود. امام علي(ع) در وصف چنين روزه‌داراني مي‌فرمايند: چه بسيار روزه‌داري كه از روزه‌اش جز گرسنگي و تشنگي سودي نبرد، و چه بسيار نمازگزاري كه از به‌پا خاستنش جز رنج و بيداري او را حاصلي نباشد. آفرين بر خواب و خوراك زيركان (حكمت137).